50 χρόνια Hip Hop: Τα τραγούδια που ξεχώρισαν και άλλαξαν τον κόσμο

Όπως τα περισσότερα είδη που εμφανίστηκαν στο μουσικό στερέωμα, έτσι και το hip hop ξεκίνησε εν αγνοία του «νονού» ή δημιουργού του. Η μεμονωμένη νεωτεριστική προσέγγιση σε ένα και μόνο τραγούδι ή δίσκο, είναι πολλές φορές αρκετή ώστε να αποτελέσει οδηγό για την εξέλιξη ενός genre, χρόνια μετά δε να θεωρείται η απαρχή του. Εν προκειμένω, το «Here comes the judge» του 1968 από τον Pigmeat Markham θεωρείται μέχρι σήμερα το πρώτο χρονολογικά hip hop τραγούδι, ωστόσο το είδος αναπτύχθηκε σταδιακά καθ’όλη τη δεκαετία του 1970, μέχρι να πάρει την τελική του μορφή σε υλικό που κυκλοφόρησε το 1979.

Τα θεμέλια του είδους μπήκαν στο Νότιο Bronx και στο Harlem της Νέας Υόρκης, μέσα από κλειστά parties της Αφρο-αμερικανικής κοινότητας. Αρχικά το hip hop αποτέλεσε έναν τρόπο διαμαρτυρίας κατά της αυξανόμενης πολιτικής και οικονομικής ανισότητας, ενώ στις αρχές του συνδέθηκε και με το «Black Arts Movement», κίνημα που προήγαγε την αυτοδιάθεση και περηφάνια των καταπιεσμένων Αφροαμερικανών μέσω της μουσικής, του χορού, της μόδας, της λογοτεχνίας και του θεάτρου. Η αφετηρία του Black Arts Movement βρίσκεται στο 1965, όταν και ο ποιητής Amiri Baraka (πρώην LeRoi Jones) ιδρύει το Black Arts Repertory Theatre, ως χώρο καλλιτεχνικής έκφρασης. Ανάμεσα σε αυτούς που συνδέθηκαν με το κίνημα είναι ο γνωστός συγγραφέας James Baldwin, καθώς και ο τζαζίστας Thelonious Monk. O Baraka συγγράφει το θρυλικό ποίημα Black Art, αμέσως μετά τη δολοφονία του Malcolm X, εκφράζοντας ταυτόχρονα τη δυσαρέσκεια του για τη μουσική βιομηχανία, για την οποία θα πει πως προωθεί λευκούς τραγουδιστές οι οποίοι διασκευάζουν τα rhythm & blues τραγούδια που έκαναν γνωστά οι Αφροαμερικανοί τη δεκαετία του 1940. Ο Πρύτανης της Σχολής Δημοσιογραφίας του Πανεπιστημίου του Columbia, Jelani Cobb, θα ισχυριστεί πως μία από τις βασικές επιρροές του hip hop στις απαρχές του, ήταν οι ποιητικοί πειραματισμοί του Baraka.

Η δεκαετία του 1970 όμως δε φαντάζει ιδανική για τους Αφροαμερικανούς. Σύμφωνα με τον συγγραφέα και δημοσιογράφο του «Atlantic» Κλιντ Σμιθ, οι κοινωνικοί αγώνες που έδωσαν σημαντικές νίκες όπως η κατοχύρωση του δικαιώματος ψήφου το 1965, σταδιακά μείωσαν το ενδιαφέρον της Πολιτείας για την ευημερία αυτών των ανθρώπων. Ως αποτέλεσμα είχαμε αύξηση της φτώχειας, υποβάθμιση πολλών περιοχών και μεγάλη αύξηση των αστυνομικών περιπολιών μέσα σε αυτές. Σε αυτό το περιβάλλον και χωρίς καμία περίπτωση για δημοσιότητα μέσω ραδιοφώνου, το κίνημα του hip hop διαμορφώνεται σταδιακά προσπαθώντας να συγκεράσει όλες αυτές τις διαφορετικές επιρροές, σε στιχουργικό και μουσικό επίπεδο.

Το πρώτο καταγεγραμμένο block του hip hop βρισκόταν στις όχθες του ποταμού Χάρλεμ, στο νούμερο 1520 της Λεωφόρου Sedgwick. DJ ήταν ο Kool Herc και ο φτωχός εξοπλισμός του αποτελούταν από δύο πικάπ και έναν ενισχυτή ηλεκτρικής κιθάρας. Ο Herc πιστώνεται επίσης την τεχνική του break ή breakbeat, κατά την οποία ο DJ απομονώνει τα πλέον χορευτικά μέρη ενός τραγουδιού, ώστε να χρησιμοποιηθούν ως samples κατά τη δημιουργία ενός άλλου. Το βασικό λοιπόν συστατικό στοιχείο που εν μέρει διαφοροποίησε το hip hop και το rap από τα περισσότερα άλλα μουσικά είδη, ήταν η επινόηση και εκτεταμένη χρήση του sampling, δηλαδή της απομόνωσης ενός ήχου και της επαναχρησιμοποίησης του κάπου αλλού.

Τα 4 βασικά στοιχεία του hip hop

Αρχικά το hip hop βασίστηκε σε τέσσερις διακριτούς πυλώνες οι οποίοι ήταν οι εξής:

DJing / Turntablism
Οι DJs ή αλλιώς «Disc Jockeys», ιδιότητα που φυσικά υπάρχει μέχρι και σήμερα, παίζουν ηχογραφημένη μουσική στο ραδιόφωνο, σε clubs, αλλά και τηλεοπτικές εκπομπές. Με την εξέλιξη του dj-ing, επήλθε η καινοτομία της αδιάκοπης εναλλαγής τραγουδιών χωρίς καμία διακοπή, ενώ κατά καιρούς ανακαλύφθηκαν και εφευρέθηκαν κομβικές για το είδος τεχνικές. Η πλέον σημαντική είναι βεβαίως το scratching, τεχνική κατά την οποία το «τρίψιμο» ενός δίσκου βινυλίου σε ένα πικάπ, δημιουργούσε ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ηχητικά εφέ.

MCing / Rap / Rappin'
Τον ρόλο του MC (Master of Ceremonies) μπορεί να τον υποδυθεί και ο DJ, ωστόσο είναι μια πιο ευρεία έννοια καθώς ο συγκεκριμένος είναι ουσιαστικά ο οικοδεσπότης της εκάστοτε εκδήλωσης, μιλώντας απευθείας στους παρευρισκόμενους, παρέχοντας πληροφορίες, διασκεδάζοντας το κοινό και παρουσιάζοντας τους DJ’s. Ως rapping δε νοείται η απόδοση των στίχων ενός τραγουδιού με ρίμες, λόγο ρυθμικό και πολύ σπάνια μελωδικό. Ξεκίνησε από την τάση κάποιων blues καλλιτεχνών οι οποίοι απέδιδαν ενίοτε με αυτό τον τρόπο τους στίχους τους, ωστόσο εξελίχθηκε σε ξεχωριστό μουσικό είδος, εξ ου και ο χαρακτηρισμός «rappers». Μέχρι και σήμερα, ο άτυπος διαχωρισμός τους βασίζεται στο μέρος στο οποίο δραστηριοποιήθηκαν, έτσι έχουμε τους «East Coast» και τους «West Coast» rappers.

Breakdancing / Breaking / B-Boying / B-Girling
Στο χορευτικό κομμάτι του hip hop, το breakdancing προκύπτει όπως προδίδει και ο τίτλος του από τις χορευτικές, ενίοτε ακροβατικές, κινήσεις των παρευρισκομένων στα events της δεκαετίας του 1970, κατά τη διάρκεια των «breaks» των DJ’s. Πέρα από τους μεμονωμένους breakdancers, πολλοί εξ αυτών ίδρυσαν ομάδες ή αλλιώς «crews», αποδίδοντας τις χορευτικές αυτές κινήσεις σαν σύνολο και σε πλήρη αρμονία.

Graffiti Art
Αναπόσπαστο κομμάτι του Hip Hop, το graffiti αποτελεί από μόνο του ίσως μία ξεχωριστή υποκουλτούρα (subculture), με τους καλλιτέχνες του δρόμου («συγγραφείς» όπου τους αρέσει να αυτοαποκαλούνται) να είναι κοινωνικά και πολιτικά συνειδητοποιημένοι. Διαχωρίζουν δε τη θέση τους και έρχονται σε πλήρη αντίθεση με το χαρακτηρισμό «βάνδαλοι», ο οποίος τους αποδίδεται ενίοτε. Υπογράφουν με ψευδώνυμα, όντας μυστικοπαθείς με την πραγματική τους ταυτότητα. Συνήθως αποτελούν μέλη της hip hop κοινότητας, χωρίς όμως να είναι οι ίδιοι rappers.

Τις δεκαετίες του 1980 και 1990, το hip hop γνώρισε πολύ μεγάλη δόξα, τόσο καλλιτεχνική όσο και εμπορική. Ανάμεσα στους σπουδαίους καλλιτέχνες και συγκροτήματα που εμφανίστηκαν κατά τη χρυσή περίοδο του είδους, ήταν οι Wu-Tang Clan, LL Cool J, Run DMC, Public Enemy, Beastie Boys, Eric B. & Rakim, De La Soul, Queen Latifah κ.α. Πολλά ποιοτικά συγκροτήματα σχηματίστηκαν και στις δύο άκρες της χώρας Υπάρχουν ωστόσο κάποια τραγούδια τα οποία έπαιξαν κομβικό ρόλο, τόσο στη διαμόρφωση όσο και στην ευρύτερη δημοφιλία του είδους.

Τα τραγούδια που έπαιξαν μεγάλο ρόλο στη διαμόρφωση του hip hop

Pigmeat Markham - Here Comes the Judge (1968)
Κωμικός κατ’ επάγγελμα ο Markham, ηχογράφησε το «Here Comes the Judge» τον Ιούλιο του 1968, με τον Sammy Davis Jr. να δανείζεται τη φράση κάνοντάς την slogan για την εκπομπή «Rowan & Martin’s Laugh In». Το Here Comes the Judge έχει funky αισθητική και ρυθμό, ωστόσο η ξεκάθαρη rap απόδοση των στίχων το καθιστούν ως ένα εκ των πρώτων, αν όχι το πρώτο, hip hop τραγουδιών.

Sugarhill Gang - Rapper’s Delight (1979)
Το «Rapper’s Delight» αποτελεί την πρώτη μεγάλη hip hop επιτυχία, τραγούδι το οποίο μετέφερε ένα ολόκληρο μουσικό είδος από το underground στο προσκήνιο. Το 1980, το «Rapper’s Delight» έφτασε μέχρι την 36η θέση του Billboard Hot 100, όντας φυσικά το πρώτο hip hop κομμάτι που κατάφερε κάτι τέτοιο. Με ανάλαφρο περιεχόμενο, σε σχέση με την hip hop κουλτούρα που αναπτύχθηκε στη συνέχεια, το τραγούδι αποτελεί φυσικά τη μεγαλύτερη επιτυχία των Sugarhill Gang, οι οποίοι είναι μέχρι σήμερα ενεργοί, περιοδεύοντας ανά τακτά χρονικά διαστήματα.

Roxanne Shante - Roxanne’s Revenge (1984)
Η επιτυχία του εν λόγω τραγουδιού ενέπνευσε πολλές γυναίκες να ασχοληθούν με το χώρο του hip hop, ως MC’s, Rappers ή DJ’s. Εκτός των άλλων, το Roxanne’s Revenge είναι ένα από τα πρώτα Answer Songs στο εν λόγω είδος, δηλαδή τραγουδιών των οποίων οι στίχοι αποτελούν σκληρή απάντηση στους αντίστοιχους κάποιου άλλου τραγουδιού (εν προκειμένω του Roxanne Roxanne των UTFO), εγκαινιάζοντας έτσι το λεγόμενο «battle rap».

N.W.A. - Straight Outta Compton (1988)
Κάπου εδώ συστήνεται στον κόσμο το «Gangsta Rap», με τους NWA (Niggaz with Attitude) να μιλάνε για τη ζωή τους στο Compton της California, τα προβλήματα με την αστυνομία, τη μοίρα του νεαρού Αφροαμερικανού της περιοχής. Δημιούργησαν φυσικά σχολή, με την ιστορία του συγκροτήματος να γυρίζεται σε ταινία το 2015. Στα μέλη τους συναντά κανείς σημαντικότατες προσωπικότητες της Hip Hop σκηνής, όπως ο Dr. Dre και ο Ice Cube, τότε στα πρώτα τους βήματα.

Public Enemy - Fight the Power (1989)
Κυκλοφόρησε ως single από τη θρυλική Motown Records και ενσάρκωσε όσο ελάχιστα hip hop τραγούδια την περηφάνεια των Αφροαμερικανών, μιλώντας εναντίον προτύπων των λευκών όπως ο Elvis Presley και ο John Wayne. Κατά καιρούς οι Public Enemy έχουν κατηγορηθεί για ομοφοβία και αντισημιτισμό, χωρίς ωστόσο να δίνεται ιδιαίτερη συνέχεια στις κατηγορίες αυτές. Το «Fight the Power» γράφτηκε ειδικά για την ταινία «Do the Right Thing» του Spike Lee, στην οποία εκτός των άλλων πρωταγωνιστούσε ο νεαρός τότε Giancarlo Esposito (Gustavo Fring, Breaking Bad-Better Call Saul).

Tupac Shakur - California Love (1995)
Χρησιμοποιώντας το sample του από το «Woman to Woman» του Joe Cocker (1972), το «California Love» αποτελεί τη μεγαλύτερη επιτυχία του 2Pac, σε παραγωγή του Dr. Dre. Το τραγούδι υμνεί το hip hop της Δυτικής Ακτής, προειδοποιώντας ταυτόχρονα για τη βία των συμμοριών της περιοχής, με λόγο περισσότερο απολογητικό παρά επικριτικό. Ο Tupac τελικά «πλήρωσε» το lifestyle που περιγράφεται στο California Love, καθώς δολοφονήθηκε ένα χρόνο αργότερα στο απόγειο της δόξας του (13/9/1996), ύστερα από 5 πυροβολισμούς και 6 ημέρες στο νοσοκομείο σε κωματώδη κατάσταση.

Eminem - My Name Is (1999)
Ξεκίνησε την καριέρα του με το «Infinite» album του 1996, αλλά η μεγάλη επιτυχία ήρθε με το Slim Shady, τρία χρόνια αργότερα. Το My Name Is αποτελεί το opening track και βασικό single προώθησης του δίσκου. O Eminem αντιμετωπίζεται με μεγάλη καχυποψία από το κοινό, κατηγορείται ως «λευκός που κερδίζει χρήματα από τη μουσική των μαύρων», έχει τους πλέον αμφιλεγόμενους και προκλητικούς στίχους. 24 χρόνια και 200 εκατομμύρια πωλήσεις δίσκων αργότερα, το παιδί από το Detroit είναι ίσως ο τελευταίος πραγματικά μεγάλος hip hop καλλιτέχνης εν ζωή, με τη θέση του ανάμεσα στους θρύλους του είδους να είναι εξασφαλισμένη.