Αφιέρωμα Sixto Rodriguez: Η ζωή και το έργο του μουσικού που έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 81 ετών.
Ο Sixto Rodriguez, ο μεξικάνικης καταγωγής τραγουδιστής και τραγουδοποιός από το Ντιτρόιτ που παρέμενε στην αφάνεια για δεκαετίες, πριν δει την καριέρα του να αναγεννιέται με το βραβευμένο με Όσκαρ ντοκιμαντέρ του 2012 «Searching for Sugar Man», πέθανε την Τρίτη 8 Αυγούστου. Ήταν 81 ετών. Ο θάνατος του Sixto Rodriguez ανακοινώθηκε την Τετάρτη στην επίσημη ιστοσελίδα του. «Με μεγάλη λύπη ανακοινώνουμε στο Sugarman.org ότι ο Sixto Diaz Rodriguez πέθανε σήμερα», ανέφερε η δήλωση. Δεν αναφέρθηκε η αιτία θανάτου, αλλά ο Rodriguez φέρεται να αντιμετώπιζε προβλήματα υγείας τα τελευταία χρόνια.
Sixto Rodriguez: Τα δύο στούντιο άλμπουμ που δεν ακούστηκαν καθόλου όταν κυκλοφόρησαν
Ο Sixto Rodriguez κυκλοφόρησε μόνο δύο στούντιο άλμπουμ: το «Cold Fact» το 1970 και το «Coming From Reality» το 1971. Δεν ακούστηκαν σχεδόν καθόλου όταν κυκλοφόρησαν στην Αμερική, αλλά είχαν τρομερή επιτυχία στην Αυστραλία και τη Νότια Αφρική, καθώς επίσης και στη Νέα Ζηλανδία, την Μποτσουάνα και τη Ζιμπάμπουε. Επισκέφτηκε την Αυστραλία το 1979 και το 1981 για συναυλίες, όπου τον αντιμετώπισαν σαν θεό, παίζοντας μαζί με τους Midnight Oil σε κάποια φάση.
«Ο ίδιος φαινόταν σχεδόν ντροπιασμένος πάνω στη σκηνή», είχε γράψει το Billboard σε ένα review μιας παράστασης του 1979. «Δεν λέει περισσότερες από δέκα κουβέντες σε κάθε συναυλία. Όταν επέστρεψε στη σκηνή για ένα encore στην πρώτη του εμφάνιση στο Σύδνεϋ, κατάφερε με το ζόρι να μιλήσει προς το κοινό: Μετά από οκτώ χρόνια… και συμβαίνει αυτό. Δεν το πιστεύω».
Sixto Rodriguez: Πώς ο μουσικός έγινε σύμβολο κατά του Απαρτχάιντ στη Νότια Αφρική – Το ντοκιμαντέρ «Searching for Sugar Man»
Αυτό που δεν θα μάθαινε για χρόνια ήταν ότι οι Νοτιοαφρικανοί θαυμαστές του είχαν κολλήσει με τη μουσική του, όπου τα πολιτικά φορτισμένα τραγούδια του είχαν εξαπλωθεί σε όλη τη χώρα την εποχή του απαρτχάιντ. Όταν μια ομάδα αφοσιωμένων Νοτιοαφρικανών τον εντόπισε το 1998, τελικά έμαθε όλη την αλήθεια. Έπαιξε μια σειρά από ιστορικές συναυλίες στη Νότια Αφρική εκείνη τη χρονιά και συνέχισε να περιοδεύει εκεί κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 2000.
Ο υπόλοιπος κόσμος έμαθε την ιστορία του Sixto Rodriguez το 2012, όταν ο σουηδός σκηνοθέτης Malik Bendjelloul κυκλοφόρησε το «Searching for Sugar Man», ένα ντοκιμαντέρ που αφηγείται την ιστορία του από την οπτική των Νοτιοαφρικανών θαυμαστών που κράτησαν τη μουσική του ζωντανή και τον εντόπισαν στην Αμερική, παρά τον μύθο ότι ήταν νεκρός όλα αυτά τα χρόνια. Το ντοκιμαντέρ γοήτευσε κοινό και κριτικούς, αλλά επικρίθηκε ταυτόχρονα, διότι απέτυχε να αφηγηθεί την ιστορία της αναβίωσής του στην Αυστραλία.
«Γιατί όλοι θεωρούν ότι ο “Πολίτης Κέιν” είναι μια καταπληκτική ταινία;», αναρωτήθηκε ο Bendjelloul στο Rolling Stone το 2013. «Επειδή ήταν πραγματικά έξυπνη. Δεν έλεγε την ιστορία ενός πλούσιου άντρα. Έλεγε την ιστορία ενός δημοσιογράφου που προσπαθεί να πει μια ιστορία για έναν πλούσιο άντρα. Αυτό ήταν που με καθήλωσε από την αρχή, ότι αυτή η ιστορία θα είναι διαφορετική».
Ο Sixto Diaz Rodriguez μεγάλωσε σε ένα περιθωριοποιημένο περιβάλλον σε μια εργατική οικογένεια στο Ντιτρόιτ του Μίσιγκαν. Ήταν το έκτο παιδί της οικογένειας, εξ ου και το όνομα Sixto που σημαίνει έκτος. Εμπνευσμένος από τον Bob Dylan και άλλους μουσικούς της δεκαετίας του 1960, άρχισε να παίζει σε καφετέριες της πόλης ως έφηβος. Το 1967 κυκλοφόρησε δύο folk singles με το όνομα Rod Riguez που δεν ακούστηκαν. Στα χρόνια που ακολούθησαν, εμφανίζονταν σε ό,τι συναυλίες έβρισκε στην πόλη και τελικά έκλεισε συμφωνία με τη δισκογραφική εταιρία Sussex, περίπου την ίδια εποχή που η δισκογραφική υπέγραψε τον Bill Withers.
«Ειλικρινά, νόμιζα ότι αυτός ο τύπος θα γινόταν τεράστιος», είχε πει ο ιδρυτής της Sussex, Clarence Avant στο Rolling Stone το 2013. «Ήταν ένας από τους καλύτερους καλλιτέχνες με τους οποίους έχω δουλέψει ποτέ και αυτό περιλαμβάνει τον Bill Withers. Ήταν μια γαμ***ένη ιδιοφυΐα».
Το ντεμπούτο LP του Sixto Rodriguez, «Cold Fact», που ηχογραφήθηκε σε λίγες μόνο εβδομάδες στα τέλη του 1969, αντικατοπτρίζει τα ζόρια της εργατικής τάξης του Ντιτρόιτ («Inner City Blues»), την πολιτική αναταραχή της εποχής του Βιετνάμ («This Is Not a Song, It's an Outburst»), τη μάστιγα των ναρκωτικών στα τέλη της δεκαετίας του 1960 («Sugar Man») και τις δικές του ρομαντικές περιπέτειες («I Wonder»). Το αποκορύφωμα του άλμπουμ είναι το «Crucify Your Mind», όπου συνδυάζει στίχους σε στιλ του Bob Dylan και μελωδίες κατευθείαν από το «Astral Weeks» του Van Morrison.
Παρ’ όλα αυτά, το άλμπουμ δεν τα πήγε καθόλου καλά και σύντομα ξεχάστηκε. Η συνέχεια, με το «Coming From Reality» το 1971, ήταν εξίσου ανεπιτυχής. Ο Sixto Rodriguez εξαφανίστηκε εντελώς από τη μουσική σκηνή, δίνοντας βαρύτητα στην οικογένειά του και βρίσκοντας τρόπους να επιβιώσει στο Ντιτρόιτ, δουλεύοντας στον κατασκευαστικό τομέα ως τεχνίτης ή σε κάποια βιομηχανία αυτοκινήτων. Παρέμεινε πολιτικά ενεργός με σκοπό να βελτιώσει το επίπεδο της εργατικής τάξης και είχε θέσει ανεπιτυχώς υποψηφιότητα για δημοτικός σύμβουλος το 1989, για δήμαρχος το 1981 και το 1993 και για τη Βουλή των Αντιπροσώπων του Μίσιγκαν το 2000.
Η τύχη του όμως άλλαξε, όταν μερικά απούλητα αντίγραφα του ντεμπούτου του, «Cold Fact» του 1970, έφτασαν στην Αυστραλία, λίγους μήνες μετά την αποτυχία του άλμπουμ στην Αμερική. Ένα από τα αντίγραφα κατέληξε στα χέρια του αυστραλού ραδιοφωνικού DJ, Holger Brockman, ο οποίος άρχισε να παίζει το «Sugar Man» στο ραδιόφωνο 2SM του Σύδνεϋ. Τα δισκοπωλεία άρχισαν να πωλούν το «Cold Fact» για πάνω από 300 δολάρια και η δισκογραφική Blue Goose το κυκλοφόρησε τελικά σε όλη την Αυστραλία με τεράστια επιτυχία. «Όλοι μου οι φίλοι είχαν αγοράσει το άλμπουμ», είχε πει ο ντράμερ των Midnight Oil, Rob Hirst. «Ακούγαμε συνεχώς το “The Wild, The Innocent and The E Street Shuffle” του Bruce Springsteen, το πρώτο άλμπουμ του Billy Joel και το “Cold Fact” του Rodriguez».
Στα τέλη της δεκαετίας του 1970, ο Αυστραλός διοργανωτής συναυλιών, Michael Coppel τον εντόπισε στο Ντιτρόιτ και κατάφερε να τον πείσει για μια σειρά εμφανίσεων σε όλη τη χώρα. Έφτασε στην Αυστραλία με τις δύο έφηβες κόρες του για μια περιοδεία 15 παραστάσεων στις αρχές του 1979. Σε μια συναυλία στο Σύδνεϋ, έπαιξε μπροστά σε 15.000 θαυμαστές, σχεδόν όσους είχε και ο Rod Stewart λίγες εβδομάδες νωρίτερα. «Είχε μείνει έκπληκτος με όλους αυτούς που συγκεντρώσαμε για αυτόν», είχε δηλώσει ο Coppel στο Billboard εκείνη την εποχή. «Δεν είχε ξαναπαίξει σε κανονική συναυλία, μόνο σε μπαρ και κλαμπ».
«Ο Rodriguez φαινόταν σχεδόν ντροπιασμένος πάνω στη σκηνή», είχε γράψει το Billboard. «Δεν τολμούσε να ξεστομίσει περισσότερες από δέκα κουβέντες σε κάθε του εμφάνιση. Όταν επέστρεψε στη σκηνή για ένα encore στην πρώτη του παράσταση στο Σύδνεϋ, ψέλλισε προς το κοινό: “Μετά από οκτώ χρόνια. . . και συμβαίνει αυτό. Δεν το πιστεύω”».
Αλλά, η λατρεία για τον 39χρονο τότε μουσικό έσβησε μετά από μια ακόμη περιοδεία το 1981. «Νόμιζα ότι αυτό ήταν το αποκορύφωμα της καριέρας μου», είχε δηλώσει ο Sixto Rodriguez το 2013. «Είχα πετύχει αυτή την επική αποστολή. Δεν συνέβησαν πολλά μετά από αυτό. Ούτε κλήσεις, ούτε τίποτα».
Ωστόσο, όλα αυτά τα χρόνια το όνομά του διαδίδονταν στη Νότια Αφρική και το «Cold Fact» κατέληξε να γίνει underground επιτυχία, πουλώντας περισσότερο από μισό εκατομμύριο δίσκους, ξεπερνώντας ακόμα και τον Elvis Presley. Η αγάπη για τον Rodriquez στη Νότια Αφρική επισκίασε οτιδήποτε συνέβη στην Αυστραλία, με τους περισσότερους να πιστεύουν ότι είναι νεκρός, με διάφορες θεωρίες να λένε ότι αυτοκτόνησε επί σκηνής ή ότι αυτοπυρπολήθηκε.
Με τη βοήθεια του διαδικτύου, ένας δημοσιογράφος και διαχειριστής μιας σελίδας θαυμαστών συνειδητοποίησε ότι ήταν ζωντανός και ζούσε όλα αυτά τα χρόνια στην αφάνεια, στην γενέτειρά του το Ντιτρόιτ. Το 1997, η μεγαλύτερη κόρη του, Eva, βρήκε έναν ιστότοπο αφιερωμένο σε αυτόν. Αφού επικοινώνησε μαζί του, έμαθε για τη φήμη του στη χώρα, με αποτέλεσμα ο Rodriguez να ταξιδέψει για την πρώτη του περιοδεία στη Νότια Αφρική, παίζοντας έξι sold-out συναυλίες μπροστά σε χιλιάδες θαυμαστές.
«Ευχαριστώ που με κρατήσατε ζωντανό», ήταν η απάντησή του στο κοινό. Η μουσική του έγινε σύμβολο ενάντια στο καθεστώς του απαρτχάιντ και η κυβέρνηση της Νοτίου Αφρικής έφτασε στο σημείο να απαγορέψει το κομμάτι «Sugar Man» από το ραδιόφωνο εξαιτίας των αναφορών του στα ναρκωτικά. Ο Rodriguez είχε σχολιάσει το απαρτχάιντ το 2013, λέγοντας στο Hollywood Reporter: «Ήξερα για το μποϊκοτάζ και ήξερα για τις οικονομικές κυρώσεις στη Νότια Αφρική, αλλά μέχρι εκεί. Ήξερα για τον Stephen Biko και ήξερα για τον Soweto. Αλλά δεν γνώριζα το βάθος της κυβερνητικής καταστολής».
Η συλλογή «At His Best» έγινε πλατινένια στη Νότια Αφρική και ο Rodriguez συγκρίθηκε με σύγχρονούς του όπως ο Bob Dylan και ο Cat Stevens. Πολλά από τα τραγούδια του έχουν αντικαθεστωτική θεματολογία επηρεάζοντας τη μουσική σκηνή εκείνης της εποχής, έχοντας επίσης σημαντική επιρροή σε μια γενιά νοτιοαφρικανών που ήταν αναγκασμένοι να κατατάσσονται στο στρατό, ο οποίος αποτελούντα ως επί το πλείστον από λευκούς αξιωματικούς. O ακτιβιστής κατά του απαρτχάιντ Steve Biko, ήταν επίσης θαυμαστής του Rodriguez.
Sixto Rodriguez: Το ντοκιμαντέρ «Searching for Sugar Man» που βραβεύτηκε με Όσκαρ
Η απίστευτη ιστορία του ενθουσίασε τον σκηνοθέτη Malik Bendjelloul, αλλά δυσκολεύτηκε να πείσει τον Rodriquez για μία συνέντευξη. «Τα παιδιά του μου είπαν ότι θα μπορούσα να τον συναντήσω, αλλά δεν θα έπρεπε να ελπίζω σε μια συνέντευξη», είπε ο Bendjelloul στο Rolling Stone το 2013. «Πήγαινα στο Ντιτρόιτ κάθε χρόνο για τέσσερα χρόνια. Δεν δέχτηκε να δώσει συνέντευξη παρά μόνο στην τρίτη μου επίσκεψη. Νομίζω ότι άλλαξε γνώμη επειδή μας λυπήθηκε».
Αποδείχτηκε η σωστή απόφαση. Η τεράστια επιτυχία του «Searching for Sugar Man», που κέρδισε το Όσκαρ Καλύτερου Ντοκιμαντέρ το 2013, έκανε τελικά διάσημο τον Rodriguez στην χώρα του. Ξεκίνησε να εμφανίζεται σε κλαμπ και μικρούς χώρους, αλλά μόλις το ντοκιμαντέρ απογειώθηκε, κατάφερε να παίξει headline στο Radio City Music Hall και τελικά σε αρένες όπως το Brooklyn’s Barclays Center. Εμφανίσθηκε και στην τηλεοπτική εκπομπή του David Letterman παίζοντας το «Crucify Your Mind» με συνοδεία ορχήστρας. Το ντοκιμαντέρ ωστόσο αφήνει να εννοηθεί ότι ο Rodriguez αδικήθηκε από τα δικαιώματα των πωλήσεων και ότι ποτέ δεν έλαβε τα χρήματα που δικαιούταν.
Η ζωή του Sixto Rodiguez μετά την απρόσμενη επιτυχία
Οι συναυλίες του απέφεραν περισσότερα χρήματα από όσα είχε δει ποτέ στη ζωή του, συμπεριλαμβανομένων 700.000 δολαρίων για πέντε βραδιές στη Νότια Αφρική, αλλά δεν άλλαξαν τον τρόπο ζωής του. «Ζει μια πολύ σπαρτιάτικη ζωή», είχε πει η κόρη του Regan. «Σχεδόν σαν τους Amish. Τα περισσότερα από τα χρήματά του τα δίνει απλώς σε φίλους και συγγενείς. Εύχομαι πραγματικά να ξοδέψει κάποια από αυτά για τον εαυτό του».
Ο Rodriguez ζούσε στο ίδιο σπίτι στο Ντιτρόιτ για πάνω από 40 χρόνια. Δεν είχε αυτοκίνητο, υπολογιστή, ούτε τηλεόραση. Η Regan τον ανάγκασε να πάρει κινητό τηλέφωνο πριν από μερικά χρόνια, επειδή βαρέθηκε να οδηγεί στη γειτονιά προσπαθώντας να τον εντοπίσει. «Κάποτε μου είχε πει ότι ο άνθρωπος έχει τρεις βασικές ανάγκες – τροφή, ρούχα και στέγη. Μόλις κατέβεις σε αυτό το επίπεδο, όλα τα άλλα είναι πανεύκολα», είχε πει η Regan.
Δεν παρακολούθησε καν τα Όσκαρ, όταν το «Searching for Sugar Man» κέρδισε το βραβείο. Ο Bendjelloul παρακάλεσε τον Rodriguez να παρευρεθεί στην τελετή απονομής, αλλά εκείνος αρνήθηκε, για να μην κλέψει τη δόξα από τους δημιουργούς του ντοκιμαντέρ. «Είχαμε μόλις επιστρέψει από τη Νότια Αφρική και ήμουν κουρασμένος», είχε πει ο Rodriguez για την βραδιά των Όσκαρ. «Κοιμόμουν όταν κερδίσαμε και η κόρη μου Sandra αναγκάστηκε να μου τηλεφωνήσει για να μου το πει. Δεν έχω καν τηλεόραση σπίτι μου». Τον Μάιο του 2014, ο Malik Bendejelloul, ο οποίος έπασχε από χρόνια κατάθλιψη, αυτοκτόνησε πετώντας τον εαυτό του μπροστά σε ένα τρένο στη Στοκχόλμη. Ήταν 36 ετών.
Μετά την επιτυχία του που του πρόσφερε το Όσκαρ, ο Rodriguez φλέρταρε με την ιδέα να ηχογραφήσει ένα τρίτο δίσκο. Όμως η προτεραιότητά του ήταν πάντα οι περιοδείες. Έπαιζε συναυλίες μέχρι την αρχή της πανδημίας, παρόλο που υπέφερε από γλαύκωμα χάνοντας σιγά σιγά την όρασή του. Ως αποτέλεσμα, κινούταν πολύ αργά όταν περπατούσε και συνήθως κράταγε το χέρι κάποιου άλλου, αναγκάζοντάς τον να βασίζεται στα μέλη της οικογένειάς του και σε άλλους για να μπορεί να κυκλοφορεί. «Εξακολουθώ να μπορώ να ξεχωρίσω μερικούς ανθρώπους στο πλήθος στις παραστάσεις μου», έλεγε. «Είναι μια κατάσταση που μπορεί να αντιμετωπιστεί, αν και η έγκαιρη διάγνωση είναι πολύ σημαντική. Μπορώ ακόμα να κυκλοφορώ, αλλά τα κάνω όλα αργά και προσεχτικά».
Όταν το Rolling Stone επισκέφτηκε τον Rodriguez το 2013, εκείνος ακόμα συμβιβαζόταν με τη φήμη που είχε αποκτήσει πρόσφατα στην Αμερική και προετοιμαζόταν για συναυλίες σε δύο από τα μεγαλύτερα φεστιβάλ στον κόσμο: το Coachella και το Glastonbury. «Έχω πολλές υποχρεώσεις και η λίστα μεγαλώνει συνεχώς», είπε. «Πρέπει να χτυπήσουμε τώρα, όσο το σίδερο είναι ζεστό».
