Μάριος Παντελιάδης: Το ταλέντο δεν είναι από μόνο του αρκετό

Είναι μια ολόκληρη γενιά ελλήνων μουσικών, ειδικά της κλασικής μουσικής, που ζουν εκτός Ελλάδας. Είναι βέβαιο ότι τα ερεθίσματα που μπορεί κανείς να έχει σε μια από τις μεγάλες πόλεις της Δύσης, είναι πολύ περισσότερα και ενδεχομένως πολύ πιο σημαντικά από αυτά που θα μπορούσε να έχει στην Ελλάδα. Ο Μάριος Παντελιάδης ζει εδώ και 15 χρόνια στη Ρώμη, όπου αναπτύσσει τη σχέση του με το πιάνο και τη διεύθυνση ορχήστρας, όπου μελετάει συνεχώς και καταστρώνει σχέδια για καινούργιους δίσκους και σημαντικές συνεργασίες, ξέροντας καλά ότι υπάρχει ένας απροσδιόριστος παράγοντας -όπως ο κορωνοϊός- που μπορεί ανά πάσα στιγμή να τα ανατρέψει. Όμως, παρά την ύπαρξη ενός τέτοιου απροσδιόριστου παράγοντα, δεν δυσκολεύτηκε να ηχογραφήσει έργα Rossini και έργα Beethoven σε μικρό διάστημα και μάλιστα να τα κυκλοφορήσει με μία απολύ καλή δισκογραφική εταιρεία, τη Da Vinci Classics.

Ζείτε εδώ και αρκετό καιρό στη Ρώμη. Τι μπορεί να προσφέρει σ’ έναν μουσικό μια πόλη με τόσο έντονη μουσική παράδοση;
Ναι, ζω στην Ρώμη πάνω από 15 χρόνια, με ορισμένα διαστήματα στη Βιέννη και στο Λονδίνο. Γενικά, η μουσική ζωή μιας πόλης είναι πολύ σημαντική για την ανάπτυξη οποιασδήποτε προσωπικότητας και ιδιαίτερα εκείνης του μουσικού. Προσωπικά, έχω την τύχη να έχω γνωρίσει από κοντά και να θαυμάζω από κοντά περίφημους καλλιτέχνες, διάσημους αρχιμουσικούς και μεγάλες ορχήστρες. Επίσης, μια από τις πρώτες μου εμπειρίες από τότε που ξεκίνησα τις σπουδές μου στη Ρώμη, αμέσως μετά το Λύκειο, ήταν να έρθω σε επαφή με ένα πολύ υψηλό επίπεδο σπουδαστών που μέχρι τότε δεν είχα ποτέ μου φανταστεί. Ξαφνικά, βρισκόμουν στην ίδια τάξη με πολυβραβευμένους πιανίστες που έρχονταν από διάφορες γωνιές του πλανήτη και είχαν διακριθεί (ή έμελλε να διακριθούν) σε διαγωνισμούς παγκόσμιου βεληνεκούς, όπως τον Chopin της Βαρσοβίας και άλλους. Μπορείτε να φανταστείτε όλα τα παραπάνω τι σημασία είχαν για τη δική μου πορεία και τι γνώση και έμπνευση μου χάρισαν. Αν και σίγουρα μπορεί να βρει κανείς στην Ελλάδα αρκετά σημαντικά μουσικά δρώμενα στο χώρο της κλασικής μουσικής, δυστυχώς η χώρα δεν προσφέρει, ακόμη τουλάχιστον, ένα μουσικό περιβάλλον που να σου δίνει τέτοιο κίνητρο, όπως στην Ιταλία και ίσως σε ακόμη μεγαλύτερο βαθμό στη Γερμανία, Αυστρία ή Αγγλία.

Στον προηγούμενο δίσκο σας ερμήνευσατε Ροσσίνι. Γιατί κάνατε αυτήν την επιλογή; 
Η ιδέα του Ροσσίνι ξεκίνησε όταν τελείωνα τις σπουδές Μάστερ στη Βασιλική Ακαδημία του Λονδίνου (2014/15). Έπρεπε να διαλέξω ένα θέμα για την τελική μου εργασία και αρχικά είχα αποφασίσει να επικεντρωθώ σε πιανιστικά έργα Ιταλών συνθετών που είναι γνωστοί κυρίως ως συνθέτες όπερας. Έτσι, ψάχνοντας διάφορους οπερίστες βρέθηκε στα χέρια μου το έργο του Ροσσίνι για πιάνο και πρώτα απ’όλα μάλιστα (τι σύμπτωση!) το ίδιο το άλμπουμ του ηχογράφησα (“Quelques Riens pour Album”), που ανήκει στα τελευταία έργα του συνθέτη και συγκεκριμένα τα “Péchés de vieillesse” («Αμαρτήματα των γηρατειών»). Έμεινα άναυδος γιατί δεν γνώριζα την ύπαρξη αυτής της μουσικής (πάνω από 160 κομμάτια για πιάνο, τραγούδι και μουσική δωματίου!) και γοητεύτηκα από τη γραφή αυτού του συνθέτη, γεμάτη φρεσκάδα, αυθορμητισμό και χιούμορ. Τελικά, η εργασία περιλάμβανε έναν «διάλογο» μεταξύ Ροσσίνι και άλλων συνθετών και για αυτή την περίσταση μελέτησα μόνο μια επιλογή από τα “Riens” («Τίποτα»). Όμως, σιγά-σιγά και κατόπιν ενδιαφέροντος από τρεις δισκογραφικές εταιρείες, αποφάσισα να τα μελετήσω όλα και να τα ηχογραφήσω με τη δισκογραφική Da Vinci Classics. Επίσης, προέκυψε και το έτος Ροσσίνι 2018 κατά το οποίο έλαβα πρόσκληση για συναυλία στο Διεθνές Μουσείο Μουσικής της Μπολόνια, όπου και έπαιξα στο ίδιο το πιάνο του Ροσσίνι (Pleyel του 1844). Μέρος εκείνης της συναυλίας αποφασίστηκε ότι ήταν σημαντικό να βρίσκεται στο διπλό αυτό CD.

Γιατί διάλεξατε στον νέο σας δίσκο να ερμηνεύσετε Beethoven;
Η απόφαση για το CD του Beethoven ήρθε με αφορμή την επέτειο για τα 250 χρόνια από τη γέννηση του συνθέτη. Ήταν προορισμένο να βγει το 2020 άλλα για πολλούς λόγους -με κύριο την κατάσταση με τον κορωνοϊό- καθυστέρησε περίπου έναν χρόνο. Ο Beethoven υπήρξε πάντα ένας από τους αγαπημένους μου συνθέτες, τόσο γήινος αλλά και τόσο ιδιοφυής, με μουσική γεμάτη εκπλήξεις και πλούσιες αντιθέσεις, που μιλάει κατευθείαν στην καρδιά.

Και γιατί κάποιες από τις μινιατούρες του;
Θα μπορούσα φυσικά να είχα κάνει ένα CD με Σονάτες, για τις οποίες άλλωστε ο Beethoven είναι και πιο δημοφιλής. Μα αυτό ήταν και το ζητούμενο: να προβάλλω μια πλευρά όχι και τόσο γνωστή αυτού του μεγάλου συνθέτη. Όλοι τον έχουμε στο μυαλό ως σοβαρό, μουντό, περίεργο, επαναστάτη, ίσως και εκνευρισμένο επαναστάτη μερικές φορές! Αυτός ο δίσκος προβάλλει και μια άλλη πλευρά του: αυτή του ανάλαφρου χιουμορίστα, του ανέμελου, του απλού ανθρώπου που σύχναζε σε ταβέρνες και μπυραρίες τις εποχής του, που μιλούσε πιο εύκολα σε τυχαίους αγνώστους παρά σε ξιπασμένους ευγενείς. Ο Beethoven παρά τις τόσες δυσκολίες στη ζωή του ήταν ΚΑΙ αυτό!

Υπάρχει κάποια σχέση ανάμεσα στις μινιατούρες του Rossini και τις μινιατούρες του Beethoven και ποια είναι αυτή;
Ναι, μπορώ να πω ότι η ιδέα για το CD του Beethoven με τις Bagatelles, Rondos και την Polonaise, δεν είναι παρά μια συνέχεια της ίδιας ιδέας. Ουσιαστικά αν και πρόκειται για γραφή εμφανώς διαφορετική μεταξύ Beethoven και Rossini,οι δύο ηχογραφήσεις βασίζονται στη μικρή μουσική φόρμα στην οποία και οι δύο συνθέτες ανταποκρίνονται με τεράστια εφευρετικότητα, αμεσότητα και εμφανή χιουμοριστική διάθεση ενώ δίνουν και εξαιρετική σημασία στις λεπτομέρειες γραφής. Επίσης τα Riens του Rossini γράφτηκαν τα τελευταία χρόνια ζωής του συνθέτη το ίδιο και οι Bagatelles Op.126 του Beethoven, οι οποίες ήταν η πρώτη και βασική μου επιλογή στο ρεπερτόριο του CD και ίσως το αγαπημένο μου έργο στο project.

Πώς σκέφτεστε προκειμένου να φτιάξετε το πρόγραμμα ενός δίσκου;
Προτιμώ να υπάρχει πάντα ένα θέμα, όχι αναγκαστικά ένας και μόνος συνθέτης αλλά κάτι που να συνδέει τα διάφορα έργα μεταξύ τους, για παράδειγμα μια μονογραφία με αναφορά σε ένα συγκεκριμένο κύκλο έργων του συνθέτη, ή ένα συγκεκριμένο χαρακτηριστικό που να έχουν όλα τα έργα που επιλέγω, είτε έχουν γραφτεί από τον ίδιο συνθέτη είτε όχι, όπως αναφορά σε μια συγκεκριμένη ιστορική περίοδο).

Και ενός ρεσιτάλ;
Προτιμώ και τα ρεσιτάλ μου να έχουν ένα συγκεκριμένο θέμα ή ακόμη και περισσότερα θέματα, αρκεί να υπάρχει μια φυσική ροή και ισορροπία. Σπανίως επιλέγω μόνο έναν συνθέτη για ολόκληρο το ρεσιτάλ, αλλά το κάθε κομμάτι με το επόμενο πρέπει για μένα να συνδέονται με κάποιο τρόπο ούτως ώστε να υπάρχει ένα είδος «διαλόγου» στην περίπτωση διαφορετικών συνθετών. Επίσης, μου αρέσει να υπάρχει κορύφωση στο τέλος του κάθε μέρους της συναυλίας, άρα συνήθως επιλέγω να κλείσω με ένα κομμάτι δεξιοτεχνικών απαιτήσεων που πιστεύω πως θα μπορούσε να εκτιμήσει ένα ευρύ κοινό.

Συνεργάζεστε ή σκέφτεστε να συνεργαστείτε με άλλους μουσικούς στο πλαίσιο ενός συνόλου δωματίου;
Ναι, συνεργάζομαι συχνά με άλλους μουσικούς, μου αρέσει ο μουσικός «διάλογος». Είναι ενδιαφέρον αν σκεφτείς ότι δύο ή περισσότεροι άνθρωποι μοιράζονται ο καθένας μια μουσική ιδέα με τον άλλον, συνδιαλέγονται και αλληλεπιδρούν, καθοδηγούμενοι όμως με σύμπνοια από τον ίδιο τον συνθέτη. Ειδικά με έμπειρους και καλούς συναδέλφους, ανακαλύπτει πάντα κανείς καινούργια πράγματα και στην πρόβα αλλά και στη συναυλία.

Εκτός από σπουδές πιάνου έχετε και σπουδές διεύθυνσης ορχήστρας. Πώς σκέφτεστε να προχωρήσετε σ’ εκείνο το μέτωπο;
Επειδή ως πιανίστας προς το παρόν έχω καταπιαστεί με διάφορα projects, έχω περιορίσει κάπως την ενασχόλησή μου με τη διεύθυνση ορχήστρας, ειδικά από τότε που ξέσπασε ο κορωνοϊός. Απ’ την άλλη, κατά καιρούς στο παρελθόν έτυχε να διευθύνω διάφορες ορχήστρες και να συμμετέχω ενεργά σε αρκετά σεμινάρια διεύθυνσης. Επίσης, κατά διαστήματα παρακολουθώ πρόβες με την ορχήστρα Santa Cecilia ή την ορχήστρα της όπερας της Ρώμης υπό την διεύθυνση φημισμένων μαέστρων. Ήδη, οι σπουδές μου σε αυτό το κομμάτι και οι εμπειρίες μου με ορχήστρες, έχουν προσφέρει πολλά στη μουσική μου προσωπικότητα, το οποίο πιστεύω πως αντανακλάται και στο παίξιμό μου, δεδομένου ότι αντιλαμβάνομαι τη μουσική πάντα ορχηστρικά, αλλά στο μέλλον θα με ενδιέφερε σοβαρά να έχω δραστηριότητα όχι μόνο ως πιανίστας αλλά και ως διευθυντής ορχήστρας. Αυτό, φυσικά, θα το δείξει ο χρόνος!

Τι στοιχεία πρέπει να έχει ένας μουσικός για να ξεχωρίσει;Καταρχάς, για εμένα είναι πολύ σημαντικό ένας μουσικός να έχει μια κλίση, αυτό που ονομάζουμε κοινώς «ταλέντο». Υπάρχουν ένα σωρό πράγματα που μπορεί να μάθει κανείς και να γίνει πολύ καλός εκτελεστής αλλά χωρίς ταλέντο θα λείπει κάτι το μοναδικό και σίγουρα η μαγεία για την οποία θα θέλει να σε ακούσει ένα κοινό σε συναυλία. Φυσικά, ένας μουσικός θα πρέπει να αγαπά αυτό που κάνει, δηλαδή την καθημερινή ενασχόληση με το όργανο, την εκτέλεση έργων και ίσως την επικοινωνία με το κοινό, ειδικά όταν πρόκειται για σολίστες. Παρ’ όλα αυτά, το ταλέντο και η αγάπη για τη μουσική (τα οποία καλλιεργούνται και σε έναν βαθμό) δεν αρκούν από μόνα τους, και χρειάζονται σίγουρα και άλλα γνωρίσματα: συγκέντρωση, καλή οργάνωση, υπομονή, επιμονή, ψυχική δύναμη αλλά και φαντασία. Βέβαια, αν στην προσπάθεια για επαγγελματική αρτιότητα δεν υπάρχει από πίσω κάποιος που να προωθεί και να οργανώνει συναυλίες, ένας manager δηλαδή, θα χρειαστούν ίσως τα ίδια γνωρίσματα εφαρμοσμένα στο self management, το οποίο είναι μια «πονεμένη» ιστορία για πολλούς καλλιτέχνες που ίσως να μην έχουν τέτοια κλίση. Οι απαιτήσεις του μουσικού στις μέρες μας τείνουν να έχουν περισσότερες διαστάσεις από αυτή του εκτελεστή και γι’ αυτό, καλώς ή κακώς, χρειάζονται στοιχεία και δεξιότητες σε διάφορα πεδία εκτός του καλλιτεχνικού.

Όταν έρχεστε στην Αθήνα, ποιες είναι οι πιο συνηθισμένες διαδρομές σας;
Όταν έρχομαι στην Αθήνα μου αρέσει πολύ το Χαλάνδρι αλλά και οι διαδρομές στο δάσος, για παράδειγμα το Άλσος Συγγρού ή το δάσος της Καισαριανής. Γενικά μου αρέσει να ανακαλύπτω καινούργια μέρη. Χαίρομαι να κάνω βόλτες στη θάλασσα ή στο κέντρο (ιδιαίτερα Ακρόπολη, Σύνταγμα και Μοναστηράκι) αν και δεν κατεβαίνω πολύ συχνά.

Τι σας αρέσει στην Αθήνα και τι όχι;
Μου αρέσουν πολλά μέρη όπως αυτά που ανέφερα, μου αρέσει ο ήλιος, η θάλασσα στην οποία θα μπορούσε κανείς να διαφύγει άμεσα από οπουδήποτε στην Αττική και επίσης οι άνθρωποι που σε γενικές γραμμές είναι ανοιχτοί και εγκάρδιοι (υπάρχουν σαφώς και εξαιρέσεις). Αυτό που δεν μου αρέσει, ειδικά στο κέντρο, είναι το χάος, η κίνηση στους δρόμους, και γενικά ο «ωχαδερφισμός» σε όλες τις εκφάνσεις της καθημερινότητας: από τα ανεκδιήγητα παρκαρίσματα στα πιο απίθανα μέρη, στην έλλειψη σεβασμού στα ΑΜΕΑ και τους πεζούς, στην απρόσεκτη οδήγηση κλπ. Βέβαια, υπάρχουν και πράγματα τα οποία δεν περιορίζονται στην Αθήνα και τους Αθηναίους αλλά συναντώνται γενικότερα στην ελληνική πραγματικότητα για τις οποίες δεν νιώθω καθόλου περήφανος: την αδιαφορία για το περιβάλλον, τον σεξισμό, τον σνομπισμό σε καθετί άγνωστο σε εμάς, την έλλειψη «ανοιχτού» μυαλού, τις «κλίκες» και τα πολιτικά ρουσφέτια και πολλά άλλα τα οποία, δυστυχώς, πρέπει να περάσουν πολλές γενιές για να εξαλειφθούν από την ελληνική πραγματικότητα.

Η μουσική είναι για πολλούς μη μουσικούς ένα είδος διαφυγής από την καθημερινότητά τους και την επαγγελματική τους ενασχόληση. Εσείς ως μουσικός, τι διαφυγές έχετε;
Η συνάντηση με φίλους με τους οποίους περνάω καλά είναι πάντα μια καλή διαφυγή, οτιδήποτε και αν επιλέξουμε να κάνουμε. Όσον αφορά άλλες ασχολίες, αγαπώ τον αθλητισμό: τρέξιμο, pilates και κυρίως το κολύμπι. Μου αρέσει επίσης το τάνγκο, το σινεμά, το θέατρο, τα βιβλία και τα επιτραπέζια, ειδικά το σκάκι.

Τι μουσική παίζει αυτή την εποχή στα ακουστικά σας;
Δεν έχω κάποια συγκεκριμένη μουσική που παίζει αυτή την περίοδο. Συνήθως ακούω κλασική μουσική και έργα που δεν γνωρίζω. Βάζω κάτι που με ενδιαφέρει εκείνη τη μέρα, και ίσως και διάφορες εκτελέσεις του ίδιου έργου, αλλά σπανίως βάζω να ακούσω έργα στα οποία δουλεύω εκείνη την περίοδο, παρά μόνον όταν τα έχω ήδη μελετήσει.

Έχετε καταστρώσει το σχέδιο για έναν επόμενο δίσκο;
Μόλις κυκλοφόρησε ένας καινούργιος δίσκος μουσικής δωματίου με το Τρίο Μύθος πάνω σε έργα Ιταλών συνθετών του 20ού αιώνα, αλλά έχω στο μυαλό μου ιδέες και για νέες δισκογραφικές δουλειές. Επειδή όμως, όπως καταλάβαμε και από την πανδημία, όσο περισσότερο καταστρώνεις σχέδια, τόσο περισσότερο ο Θεός -αν υπάρχει- γελάει μαζί σου θα προτιμούσα να μη μιλήσω για αυτά. Θα μπορούσα να πω μόνο ότι πρόκειται για δύο νέες ηχογραφήσεις: μια για σόλο πιάνο και μια άλλη μουσικής δωματίου.

Τι περιλαμβάνει το πρόγραμμα και ποιες είναι οι σκέψεις σου για το αμέσως επόμενο διάστημα;
Το πρόγραμμα περιλαμβάνει την προετοιμασία σε κάθε επίπεδο των παραπάνω project, τη μελέτη νέου ρεπερτορίου, νέες συνεργασίες και μια σειρά συναυλιών για πιάνο σόλο και μουσική δωματίου προς το παρόν σε Ιταλία, Πολωνία, Γαλλία και Ελλάδα.