Η αιώνια προσπάθεια της Βάσως Παπαντωνίου

Το όραμα ενός κτιρίου Ακαδημίας Λυρικής Τέχνης στην Ελλάδα μπήκε στο μυαλό της 22 χρόνια πριν. Θα το ονόμαζε –όπως και έκανε– «Maria Callas» αφιερώνοντάς το έτσι στην πιο αγαπημένη της καλλιτεχνική περσόνα, στη μεγάλη πριμαντόνα της Ελλάδας. Τα χρόνια περνούν και οι προσπάθειες εντείνονται. Το ίδιο και τα τείχη που θα συναντήσει. Το 2013, μαζί με τον άντρα της και συγγραφέα του περίφημου «Ζ» Βασίλη Βασιλικό, θα διεκδικήσουν το σπίτι της Maria Callas έτσι ώστε εκεί να στεγάσουν την Ακαδημία Λυρικής Τέχνης που τόσο ήθελε και ονειρευόταν να φτιάξει για την Ελλάδα. 

Θα δώσει πολλά ρεσιτάλ υπενθυμίζοντάς μας την τελειότητα της φωνής της. Μίας φωνής που έχει σταθεί δίπλα στο Luciano Pavarotti και έχει διευθυνθεί από τον υπέροχο Μάνο Χατζηδάκι. 

Σήμερα, εν έτει 2019, η υψίφωνος Βάσω Παπαντωνίου βρίσκεται πολύ κοντά στο όνειρό της. Αφορμή για να μιλήσουμε μαζί της αποτέλεσε η διοργάνωση της Ακαδημίας Λυρικής Τέχνης Maria Callas, ενός gala όπερας στο Ηρώδειο με την Εθνική Συμφωνική Ορχήστρα της ΕΡΤ υπό τη μουσική διεύθυνση του Γιώργου Πέτρου με τους σολίστ Αλεξία Βουλγαρίδου και Τάκη Χριστογιαννόπουλου στις 2 Σεπτεμβρίου. Tα έσοδα από την εκδήλωση θα διατεθούν στην Ακαδημία Λυρικής Τέχνης Μaria Callas για τις εργασίες αποκατάστασης του κτιρίου της οδού Πατησίων 61 που θα στεγάσει την Ακαδημία. Με αυτόν τον φανερά καλό οιωνό η Βάσω Παπαντωνίου παίρνει το λόγο παρασέρνοντάς μας στη μελωδία της χαρακτηριστικής φωνής της. 

» Η Maria Callas είναι, πρωτίστως, μια μουσικός. Είναι ένα μοναδικό δείγμα ανθρώπου που η βαθιά αφοσίωση και σεβασμός στην Τέχνη που υπηρέτησε, την οδήγησαν σε ενέργειες ενάντια στον ίδιο τον εαυτό της, για να ανταποκριθεί στη φιγούρα που πίστευε ότι θα υπηρετούσε και αισθητικά, την Τέχνη της. Η Maria Callas είναι ένας αστερισμός που δεν θα καταλυθεί ποτέ.

» Η κυρία Αμπράμοβιτς θα πρέπει να ενσκύψει πάνω στα «7 θανάσιμα αμαρτήματα» πριν κάνει τους «Eπτά θανάτους της Maria Callas». Εγώ φυσικά και δεν θα πάω γιατί λυπάμαι βαθύτατα που δεν υπάρχει το πνευματικό δικαίωμα που να προστατέψει αυτή τη εξαιρετική ύπαρξη από τους εισβολείς και στη μετά θάνατο ζωή της. 

» Η διαδρομή της προσπάθειας δημιουργίας μιας Ακαδημίας Λυρικής Τέχνης ξεκινάει από τις 20 Νοεμβρίου 1997, όταν στην “Opera Comique” έδωσα ένα ρεσιτάλ-αφιέρωμα στη Maria Callas και στο πρόγραμμα, όπως και στην αφίσα, εξαγγέλλεται η έναρξη της προσπάθειας να αποκτήσει η Ελλάδα ένα κτίριο Όπερας και μαζί μια Ακαδημία στο όνομα της Maria Callas. Η απόφαση προήλθε από τη βεβαιότητα ότι η Ελλάδα, έχοντας αναδείξει σπουδαίους λυρικούς καλλιτέχνες, δεν είχε ένα σωστό, δικό της θέατρο. Για όσους γνώριζαν τις παραστάσεις που γίνονταν στο ΟΛΥΜΠΙΑ, θα ξέρουν ότι το θέατρο δεν ανήκε στην ΕΛΣ αλλά το ενοικίαζε από την Τράπεζα της Ελλάδος, ένα θέατρο που δεν πληρούσε πια τις σημερινές επιταγές και όχι μόνο. Σκέφθηκα λοιπόν να ξεκινήσω αυτή την προσπάθεια, που την ένιωθα σαν πραγματικό δικό μου χρέος. 

» Το 2000 ίδρυσα την Αστική μη Κερδοσκοπική “Εταιρεία για το Κτίριο της Όπερας και της Ακαδημίας Λυρικής Τέχνης Maria Callas”, αναγνωρισμένη από το ΥΠ.ΠΟ. (σ.σ.: ΦEΚ Αρ. Φύλλου 1059/12.8.2002) για να έχει ισχύ και αντίκρισμα η προσπάθεια για νέο κτίριο της Όπερας και δίπλα από αυτό, ως συγκοινωνούν δοχείο, η Ακαδημία Λυρικής Τέχνης Maria Callas. Έμοιαζε αδύνατον να πραγματοποιηθεί. Έφθασα μέχρι τις πύλες του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος την πρόταση αυτή. Μαζί με την Εθνική Βιβλιοθήκη –στον τότε Ιππόδρομο–, ήταν μια μεγάλη ευκαιρία να πραγματοποιήσουν ένα μεγάλο έργο στην Ελλάδα. Πραγματοποιήθηκε το αίτημα που αφορούσε το Κτίριο της Όπερας. Για την Ακαδημία, που το θεωρούσα πολύ σημαντικό, δεν έγινε δεκτό. Από τότε λοιπόν που αποσχίστηκε η Ακαδημία από το Κτίριο της Όπερας, ξεκίνησε η προσπάθεια να βρεθεί ο κατάλληλος χώρος και έτσι, καλή την τύχη, μετά από άλλες, άγονες προσπάθειες, φθάσαμε και στο Κτίριο της οδού Πατησίων 61, όπου έζησε η Μαρία Καλογεροπούλου, από το 1937 μέχρι το 1945.

» Οι δυσκολίες έμοιαζαν ανυπέρβλητες γιατί είχαμε να κάνουμε με το Δημόσιο. Αρκεί να σας πω ότι η μίσθωση του κτιρίου υπογράφηκε δύο, διαφορετικές περιόδους και με δύο, διαφορετικούς φορείς. Ν.Α.Τ. πρώτα και Ε.Φ.Κ.Α. έπειτα.

» Στην πρώτη περίοδο, το Δ.Σ. και τα Μέλη αποτελούνταν από επίλεκτα μέλη της καλλιτεχνικής, επιστημονικής και οικονομικής κοινότητας. Δεν ξέρω εάν μπορώ να αναφερθώ σε ονόματα. Αυτοί, οι πρώτοι πιστοί στο όραμά μου, αποχώρησαν όταν το κτίριο θα το αναλάμβανε το Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Στο μεταξύ, συνέβησαν πολιτικές όπως και οικονομικές αναταράξεις. Όλα έγιναν πολύ πιο δύσκολα, αλλά η δική μου, βαθιά πίστη κράτησε κοντά μου, όπως και έφερε κάποιους πολύ σημαντικούς, που βοήθησαν και βοηθούν με ανιδιοτέλεια και συνέπεια.

» Σε μια τόσο ιδιαίτερη περίπτωση, όπως είναι αυτή η Ακαδημία, όλων των δεξιοτήτων που αφορούν στην Τέχνη της Όπερας –γιατί οπωσδήποτε δεν είναι μονάχα οι τραγουδιστές που χρειάζονται για να γίνει μια παράσταση–, όλοι εκείνοι που πραγματικά αγαπούν αυτή την Τέχνη θα θελήσουν να βοηθήσουν, αρχικά να αναπλαστεί αυτό το υπέροχο κτίριο και, φυσικά, εκείνοι που αγάπησαν και αγαπούν τη Maria Callas.

» Έχοντας καταφέρει να έχουμε να έχουμε το κτίριο -για τριάντα χρόνια με την υποχρέωση της ανάπλασής του- χάρη στις γνώσεις και στην εξαιρετική ικανότητα του φίλου, Νομικού και Μέλους του Δ.Σ., που στήριξε ανιδιοτελώς την προσπάθεια, παρ' όλες τις παλινδρομήσεις της Πολιτείας, είμαστε αισιόδοξοι. Έχοντας καταθέσει τις προκαταρκτικές μελέτες στην Υπηρεσία των Νεωτέρων Μνημείων, περιμένουμε έγκριση και την άδεια για να ξεκινήσουν οι εργασίες μέχρι το τέλος Οκτωβρίου.

Οφείλω να τονίσω ότι η ομάδα που επιμελήθηκε αυτές τις πρώτες μελέτες εργάζεται και εκείνη ανιδιοτελώς και αυτό είναι συγκινητικό. Η πρώτη μελέτη έγινε από τον σπουδαίο Αλέξανδρο Τομπάζη και θυμάμαι όταν πήγαμε μαζί, πολύ πριν γίνουν οι καταλήψεις του κτιρίου, πόσο συγκινημένος ήταν, σαν γνήσιος καλλιτέχνης, από το ίδιο το κτίριο και την κατασκευαστική του τελειότητα. Πιστεύω ότι βρισκόμαστε στην τελική ευθεία.

» Για να γίνει κάποιος-κάποια τραγουδιστής, προϋποθέτει βασικά να έχει την κατάλληλη φωνή. Οι σπουδές ξεκινούν από ένα Ωδείο με τον κατάλληλο δάσκαλο.

Αυτό που θα προσφέρουμε στην Ακαδημία απευθύνεται σε ήδη προχωρημένο στάδιο μάθησης. Οι ευκαιρίες στη χώρα μας, τα τελευταία χρόνια, έχουν αυξηθεί. Η χώρα μας έχει αξιόλογα Ωδεία που θα πρέπει από μόνος του να επιλέξει για να βρει αυτό που ταιριάζει στην περίπτωσή του.

» Σε πέντε χρόνια από τώρα θα ήθελα να έχει ξεκινήσει η Λειτουργία της Ακαδημίας και να έχει τους μαθητές που θα θελήσουν να γνωρίσουν όλες τις δυνατότητες, να γνωρίσουν σε βάθος το αντικείμενο της Τέχνης που έχουν επιλέξει, τραγουδιστές-μαέστροι-σκηνοθέτες-σκηνογράφοι-ενδυματολόγοι κτλ, να εμπιστευτούν. Ένα Σχολείο που γεννήθηκε από έγνοια και αγάπη για τους ταλαντούχους που δεν έχουν τη δυνατότητα να παρακολουθήσουν αυτά τα μαθήματα, σε αυτό το μαθησιακό επίπεδο, σε Ακαδημίες του εξωτερικού.

» Δεν με έχει ποτέ απασχολήσει εάν θα αναγνωριστούν οι προσπάθειες στις οποίες έχω αφιερώσει μεγάλο μέρος της σκέψης και της ζωής μου. Η Ακαδημία Λυρικής Τέχνης για μένα είναι ένα χρέος απέναντι στην Τέχνη που υπηρέτησα, απέναντι στο ταλέντο που μου δόθηκε, και κυρίως για να περισωθεί η Τέχνη αυτή σε σχέση με τα ιστορικά πρότυπα και τις καταβολές της. Η Λυρική Τέχνη που αποδομείται συστηματικά και χωρίς αιδώ, σε λίγο δεν θα είναι αναγνωρίσιμη από τις επόμενες γενιές.

» Δεν μπορώ να δώσω την οποιαδήποτε συμβουλή στους μελλοντικούς υψίφωνους, παρά μονάχα να καταλάβουν τι πραγματικά μπορεί να τραγουδήσει το όργανό τους, η φωνή τους δηλαδή, και όχι αυτό που θα ήθελαν. Είναι προστασία αυτό αλλά και αυτογνωσία.

Το gala όπερας θα πραγματοποιηθεί στις 2 Σεπτεμβρίου 2019 στο Ηρώδειο.