Spooky: χθες βράδυ, στο «Flying Carpet», το νέο κλαμπ της Θεσσαλονίκης φάτσα κάρτα στη θάλασσα, άρα εκ προοιμίου και πολεοδομικής γεωγραφίας, ευεπίφορο για μουσικές-φευγάτες και ταξιδιάρικες, έριξα στο cd το «You want it darker». Ένα μήνα τώρα, χάρις στο μαγικό πείραγμα του Paul Kalkbrener, ο Λεονάρντ Κοέν σκοράρει σουξέ. Το κλαμπ, Πέμπτη βράδυ, πήρε φωτιά. Παρόμοια με αυτή των Fm, καθώς παίζεται ανηλεώς το τραγούδι, ή των καφέ μπαρ. Όχι στα σεσημασμένα κουλτουριάρικα, μα τα μαζικά. Στα φραπογαλάδικα της παραλίας ή των συνοικιακών προαστίων, το μάντρα-beat-ρεφρέν «Hineni, Hineni, I' m ready my lord» του τραγουδιού άδεται με πάθος.
Τέλεια, σκέφτηκα καθώς τα παιδιά κουνιόντουσαν με αυτή τη ρεμιξάρα. Για να προλάβω τους σνομπ «καικαλάδες» κουλτουρίστας, που όταν ένα λάβαρο-φλάμπουρο ποιότητας τολμήσει να γίνει κτήμα του mainstream, αυτόματα αντιμετωπίζεται ως «ξεπούλημα» -γιατί το 'χουμε το χούι εδώ πάνω στη Θεσσαλονίκη να τα «κρατάμε τα σύνορα κλειστά» και να περιχαρακωνόμαστε σε τα «του λαού» και «της ελίτ», να πω πως ένιωσα υπέροχα. Είναι μεγάλο πράγμα, βλέπεις, κι έπρεπε να πενηνταρίσω για να το καταλάβω, το mainstream να εκπολιτίζεται - μόνο έτσι προχωράνε μπροστά και ασπάζονται το πρόταγμα της νεωτερικότητας οι κοινωνίες. Αλλιώς Τραμπ και Κασιδιάρης, αλλά μπάστα.
Για τον Λεονάρντο Κοέν θέλω να γράψω. Που ένα μήνα πριν φύγει, όπως παλιά με το «First we take Manhattan, Then we take Berlin» και το «Dance me till the end of love», έτσι και με το «You want it darker» χτύπησε σουξέ και μίλησε η ποίησή του όχι μόνο στους φανάτικς του, μα και σαν γνήσιος λαϊκός νταλκάς και μεταφυσική αγωνία που δεν χαμπαριάζει από φράγματα γνώσης κι ένσημα κουλτούρας, δόνησε εκτός από την αναγνώστρια μύστη των «Αποσπασμάτων Ερωτικού Λόγου» του Ρολάν Μπαρτ, και την κομμωτριούλα στον Εύοσμο ή τη ρεϊβονέτα της Καλαμαριάς. Έχω εξήγηση: δεν χρειάζεται να έχεις διαβάσει τον «Καναδά» του Ρίτσαρντ Φορντ για να καταλάβεις τι θα πει χιόνι και μοναξιά. Δεν χρειάζεται να έχεις δει το «Επάγγελμα Ρεπόρτερ» του Αντονιόνι για να αποκωδικοποιήσεις τα μυστικά και τα κρυμμένα της αστικής αποξένωσης, έτσι όπως παλεύουν τα λαμπερά φώτα της διαφημιστικής νύχτας να υποκριθούν πως τη νικάνε. Όλοι νιώθουν, όλοι συγκλονίζονται αταβιστικά και με τον δικό τους τρόπο τη ζωή. Όλοι φοράνε Perfecto, και οι φαν των Ramones και οι φαν της Πάολας. Ποιο είναι το πρόβλημα, δεν το καταλαβαίνω. Έτσι και με το τελευταίο-κυριολεκτικά, του Λέοναρντ: παιγμένο ανάμεσα σε Μποφίλιου ή Lady Gaga, έστω κι έτσι δηλαδή, στριμωγμένος, δεν είχε ανάγκη από όμοια κι ομότεχνά του για να λειτουργήσει.
Ως συμβαίνει και με κάθε μεγάλη τέχνη: θα σαρώσει, θα επικοινωνήσει, θα κερδίσει, θα δονήσει το σώμα και την καρδιά του κάθε «ανεκπαίδευτου» και μη έχοντα ευδόκιμη θητεία και παράσημα στον «κοενισμό». Εκτός νόρμας, αισθητικού πλαισίου και ανάγνωσης με τη βοήθεια των ειδικών, η μεγάλη τέχνη, η γνήσια, διαπερνά τα πάντα και βρίσκει το δρόμο για την καρδιά όλων των ανθρώπων.
Πέρασε η νύχτα, έκλεισε το κλαμπ, πουρνό-πουρνό, καινούργια μέρα, πήγα στο ράδιο για την εκπομπή μου. Ετοίμασα το σετ μου, χωρίς να τσεκάρω τα δίκτυα. Που ήταν ένα σοκ, όταν συνδέθηκα και έπαιζε πρώτη είδηση το φτερούγισμά του. Και φυσικά το fb, όπου είθισται να αστράφτει και να βροντάει η ψηφιακή ευχή για καλό παράδεισο κάθε που είδωλο-ψυχάρα μετακομίζει για «επάνω», χμ, κλισέ, αλλά έτσι είναι: πήρε φωτιά. Ή και «σαρώνει το διαδίκτυο. Δείτε το βίντεο». Να εγώ εδώ και πάντα με αυτόν, εκεί, κάποτε. Χρήστες που συνδέονται με τον εκλιπόντα, επιθυμώντας να δηλώσουν το ιδιαίτερο της σχέσης τους. Υγιές, ανθρώπινο, πολύ ανθρώπινο, ούτε και μ' αυτό έχω θέμα, μιας και, όπως με τους κουλτουριάρηδες της αληθινής ζωής, έτσι και με τους «φουμπούνιους» αστυνόμους και φρούραρχους της τέχνης για τους λίγους, τρέφω βαθιά αισθήματα περιφρόνησης. Αφήστε τους ανθρώπους να γράψουν-αποχαιρετήσουν κι ας μη διάβασαν τον Ρολάν!
Νάτος πάλι ο Μπαρτ, που αν ζούσε και τους ζούσε, σίγουρα θα εμπλούτιζε τη μελέτη του για τα στάδια του πένθους, κεφάλαιο ηλεκτρονικοί κλαυθμοί, Halleluia, όπως έψαλε μεγαλειωδώς ο Κοέν. Που, πώς τα καταφέρνει κι ενώ είναι το θέμα, όλο με βγάζει εκτός θεμάτος.
Παίζω Λεονάρντ στην εκπομπή, τον αποχαιρετώ και τον τιμώ και πιάνω τη θλίψη να κόβεται με την οκά, καθώς μηνύματα από παντού με κάνουν να αναρωτιέμαι: κι εσύ στο «Μάριαν, so long» βρήκες υπόκρουση για πεθαμένους καλοκαιρινούς έρωτες που τους έπνιξε το φθινόπωρο και η πόλη, όταν το νησί-παράδεισος έγινε άστυ και σκοπιμότητα; Μπα; Και για σένα το «Famous Blue Raincoat» της Τζέιν θα συμβολίζει για πάντα ένα δέρμα που χάθηκε και ένα σώμα από το σώμα σου, που για άλλη μια φορά διαχωρίστηκε; Ήπιες κινέζικα τσάγια με την Σούζαν, έτσι όπως με τη βάρκα της κωπηλατούσατε στο ποτάμι κι όλοι σου έλεγαν πως είναι τρελή, μα εσένα δεν σε ένοιαζε… cause you' ve touched her perfect body with your mind. Είμαστε τελικά τόσοι πολλοί. Κι ευτυχώς ο Κοέν το ήξερε. Το έζησε. Το δοξαστικό, το μνημειώδες, η τιμή που του έλαχε να γίνει ο κανταδόρος μας, ασχέτως αν δεν την αποζήτησε ή την επιδίωξε, ήταν όλη δική του. Οι Παρτιζάνοι της αγάπης, τα πουλιά που κουρνιάζουν στα καλώδια της ΔΕΗ, το Lover Lover (come back to me), πόσο υπέροχα, μοναδικά, ανθρώπινα και απώλεια ανθρώπου από άνθρωπο μυρίζουν. Πόσο ποίηση, πόσο μοναξιά, αγάπη, πόσο φωτιά και Who by Fire και αναμνήσεις θα φέρνουν πάντα.
Γιατί, μωρό μου, θα είναι πάντα ο… Your Man, αυτός που ακόμα κι αν δεν είμαστε μαζί θα σου δίνει… a thousant Kisses deep κι αν αμφιβάλλεις, σε παρακαλώ, μην αμφιβάλλεις, γιατί… Everybody knows. Κοίτα πώς όλα τα τραγούδια του Κοέν, έτσι σκέτους σαν τίτλους αν τα κολλήσεις, θα συναρμολογήσουν ένα υπερτραγούδι - σιδηρόδρομο. Κι ένα τρένο θα κυλήσει στις ράγες τους, ένα τρένο που από τη Θεσσαλονίκη θα μας γυρίσει πίσω στο Τορόντο. Σ' εκείνη την μποέμικη συνοικία, που ο ξεναγός είπε πως να, εδώ, έμεναν ο Νιλ Γιανγκ και η Τζόνι Μίτσελ κι ο Κοέν, πριν πάρουν ο καθένας το δικό του τρένο και χαθούν στο Λος Άντζελες, την Ύδρα ή τη Νέα Υόρκη και γίνουν τραγούδια, φιλιά, αποχαιρετισμοί και ανταμώματα, ταινίες, βιβλία, μυθιστορήματα, ποίηση και ριγέ κοστουμάκια, πάντα φορεμένα με γραβάτα και καβουράκι από τον εκλιπόντα.
Να, αυτό θέλω να πω αποχαιρετώντας τον Λεονάρντο. Πέρα από μεγάλη τέχνη, εξ ορισμού συνομιλούσα με το παγκόσμιο του έρωτα μα και το μελαγχολικό της απώλειας, συναισθηματικής και σωματικής, είναι μαγεία, μέθεξη και επίτευγμα σπουδαίο αυτό που καταφέρατε, Κύριε. Να κάνετε δηλαδή έναν ολόκληρο πλανήτη να σας ακούσει, να συμπορευτεί μαζί σας και να σας χρήσει αδελφή ψυχή, και γι’ αυτό και εξ ορισμού, μόνη ψυχή που μπορεί να μπει άφοβα και να ξεκλειδώσει την ψυχή μας.
Δεν χρειάζεται να είσαι κουλτουριάρης ή σημειολόγος για να βρεις πως ένα γράμμα μόνο χωρίζει την ψυχή από το ψύχος. Ούτε ντοκτορά στην υπερανάλυση, ούτε περγαμηνές ακρόασης, ούτε εξειδικευμένα ραπόρτα για τον εκλιπόντα να έχεις διαβάσει. Μου αρκεί που χθες το βράδυ στο κλαμπ «Flying Carpet», ή σήμερα το πρωί στον Fly 104, ήσουν εκεί και τον αποχαιρετήσαμε παρέα. Όπως αρμόζει στους ευλογημένους και τους μακαριστούς, που τους ξεπροβοδίζουν αγκαλιασμένοι όλοι: κι η κομμωτριούλα από τον Εύοσμο και ο πανεπιστημιακός από το ΑΠΘ, κι ο taxi driver εκεί στη Δελφών και ένας πλανόδιος μουσικός στην πλατεία Ναβαρίνου, που όλη μέρα σήμερα θα παίζει το «Famous Blue Raincoat».
Ναι, Κύριε. Ενώσατε, διεγείρατε και καταγράψατε ολιστικά, το τι ζώο είναι ο άνθρωπος ο μοναχικός. Αυτός, αυτοί, εμείς, όλοι, οι έχοντες μα και οι μη κατέχοντες άνθρωπο για να πορεύονται, σας χαρίζουν τα δάκρυά τους. Μα και την αιώνια αγάπη τους. Μόνο ένα λάθος κάνατε, Κύριε, στο τέλευταίο σας τραγούδι. Όχι, Κύριε, δεν ήμασταν έτοιμοι. Ποτέ και κανένας δεν είναι έτοιμος για να αντιμετωπίσει την απώλεια. Hineni, Hineni, and the guards are taking aims, Hineni, Hineni, if you are the healer, it means I'm broken and lame.
Ο ήχος των τραγουδιών του είναι συνήθως πιο κοντά στην τζαζ από το ροκ και αντλεί τις εμπνεύσεις των στίχων των τραγουδιών του από τα μικρά κλαμπ των μεγάλων πόλεων
8°
