Οι άνθρωποι ονειρεύονται και δρουν, άρα τι πιο εύκολο από το να τα καταφέρουν; Ο σολίστ του μουσικού πριονιού Νίκος Γιούσεφ μάς μυεί στα μυστικά ενός πολύ δύσκολου οργάνου.
Τι εστί «μουσικό πριόνι»; Είναι ένα μουσικό όργανο. Η λάμα του είναι φτιαγμένη από ειδικούς κατασκευαστές που έχουν μελετήσει το κράμα και το σχήμα της για να πετύχουν όσες μπορούν περισσότερες και λαμπρές νότες. Παίζεται με δοξάρι βιολιού που τρίβεται πάνω στην ιδιαίτερη αυτή λάμα. Κάθε «πριονιστής» βγάζει διαφορετικό ήχο. Είναι ένα όργανο πολύ δύσκολο γιατί πρέπει να συγχρονιστεί το πόδι, το χέρι, η κλίση του πριονιού και το αυτί για να μπορέσεις να βγάλεις τον ήχο που θέλεις. Ο ήχος του μοιάζει με γυναικεία φωνή που μπορεί να πιάσει πολύ ψηλές νότες, όπως μία σοπράνο. Όμως, στις ψηλές νότες της όπερας η ανθρώπινη φωνή πρέπει να δώσει πολλή δύναμη για να φτάσει, σχεδόν να τσιρίξει. Ενώ στο πριόνι μπορείς να ακούσεις τις ψηλές νότες πιο μαλακά, χωρίς αυτό το ζόρι. Είναι «το ονειρεμένο» της όπερας, όπως μου είπε και ένας ακροατής της τελευταίας συναυλίας.
Πώς ξεκινάει η ιστορία του πριονιού ως μουσικού οργάνου; Η ιστορία χρονολογείται γύρω στο 1860 στη Σκανδιναβία. Μία μέρα καθώς κάτι ξυλοκόποι έκοβαν ξύλα περνούσε ένας μουσικός. Ξαφνικά έσπασε το χερούλι και το πριόνι εκτοξεύτηκε στον αέρα. Οι παλμοί αυτοί του έδωσαν την ιδέα να το διαμορφώσει σε μουσικό όργανο. Την ιστορία αυτή την ξέρω από την Έλλη Δέλλιου, μία από τις ελάχιστες σολίστ πριονιού στον κόσμο. Είναι η μοναδική στην Ελλάδα και ίσως στον κόσμο που έμαθε την τεχνική από δάσκαλο. Σήμερα οι πριονιστές που παίζουν καλά δεν πρέπει να ξεπερνούν τα δάχτυλα του ενός χεριού σε όλο τον κόσμο. Γιατί ο σολίστ είναι μία ιδιότητα που κερδίζεται. Αυτός που παίζει πρέπει να το πιστέψει.
Πώς ξεκινάει η δική σου ιστορία με το πριόνι; Είχα δει την ταινία «Delicatessen», όπου σε κάποιες σκηνές υπάρχει ένα πριόνι που παίζει με ένα τσέλο και ακούς έναν περίεργο ήχο που μου καρφώθηκε στο μυαλό. Αργότερα χρειάστηκε να φτιάξω το soundtrack για μία ταινία της ομάδας «Τσιριτσάντσουλες», όπου μποέμ θα έπαιζαν στη λέσχη τους μουσική. Τα όργανά τους θα έπρεπε να είναι και αυτά του δρόμου, οπότε μπήκα στη διαδικασία να τα φτιάξω ο ίδιος. Αλλά το sustain ήχο, το συνεχόμενο, δεν μπορούσα να τον έχω και θυμήθηκα το πριόνι. Όπου και να το έλεγα γελούσαν, δεν ήξεραν ότι μπορεί να παίξει σαν όργανο. Εγώ, όμως, το πίστευα και μπήκα στη διαδικασία.
Σου καρφώθηκε στο μυαλό να τα καταφέρεις... Τότε το ίντερνετ δεν ήταν πολύ διαδεδομένο, οπότε έπρεπε να το ανακαλύψω εξαρχής. Έψαχνα ένα πολύ μεγάλο πριόνι, το βρήκα, και με τη βοήθεια ενός κατασκευαστή και φίλου μου, του Κώστα Βαλατσού, το φτιάξαμε. Ψάχναμε μαζί τεχνικές, παίζαμε συνέχεια πάνω στο όργανο, το φέρναμε από δω, το κόβαμε από κει και στο τέλος έγινε. Η ταινία τελικά δεν γυρίστηκε ποτέ, αλλά μου έμεινε το πριόνι!
Είχες λοιπόν το εργαλείο που ονειρευόσουν! Πώς ξεκίνησες να παίζεις; Τελειώνουν όλα αυτά και λέω «ωραία, φτιάξαμε το πριόνι, ποιος θα παίξει τώρα;». Στην αρχή στον ήχο που έβγαινε δεν υπήρχαν νότες, αλλά κάτι αρμονικές που έφταναν μέχρι τα τσιρίγματα, έσκουζε το πριόνι. Μετά από ένα χρόνο και πολλές δοκιμές άρχισα να παίζω. Το όργανο το πάλεψα 5 χρόνια χωρίς δάσκαλο, έκανα άπειρες δοκιμές. Έχω πειραματιστεί σε πολλά είδη μουσικής – είναι ένα όργανο που παίζει οτιδήποτε, αρκεί να ασχοληθείς πάρα πολύ για να το βγάλεις προς τα έξω.
Πώς συναντηθήκατε με την Έλλη Δέλιου; Έπαιζα σε παραστάσεις του Εθνικού και έρχονταν από το κοινό που μου έλεγαν ότι είχαν δει μία κυρία να παίζει αυτό το όργανο τη δεκαετία του ’70. Μία μέρα κολλάω αφίσες για μία συναυλία και μία φίλη σ’ ένα δισκάδικο μου λέει: «Α, σαν την κυρία Έλλη». Και κει ήταν που έπιασα την άκρη του νήματος και επιτέλους τη βρήκα. Οι συγκυρίες δεν την είχαν βοηθήσει. Στα χρόνια που ήταν ενεργή, βρήκε τις πόρτες των δισκογραφικών κλειστές και ούτε ένα μαθητή να τον μυήσει. Συμφωνήσαμε να με μάθει πριόνι. Πλέον, έχει γίνει γνωστή στην Αμερική, τη Γερμανία... και είναι συνεχώς έτοιμη για την επόμενη συναυλία.
Στη συναυλία μού έκανε εντύπωση το ότι παλλόταν ολόκληρο το σώμα σου καθώς έπαιζες… Ναι, πολύ συχνά μου λένε «θα πρέπει να είναι πολύ δύσκολο το όργανο, γιατί σας είδαμε να τρέμετε». Όμως, έτσι είναι η τεχνική. Τρέμω για να βγει στη φωνή, δηλαδή το vibrato του οργάνου είναι το τρεμάμενο πόδι μου. Για κάθε ήχο που παράγεις λυγίζεις τη λάμα με διαφορετικό τρόπο. Αν αφεθείς και ξεσφίξεις τα πόδια, σταματάει ο ήχος, οπότε καταλαβαίνεις πόσο βάναυσο μπορεί να είναι για το σώμα. Θα δούμε μετά από χρόνια αν πάθω σκολίωση ή κάτι άλλο, αλλά μέχρι τότε προχωράμε!
Ο κόσμος πώς ανταποκρίνεται στις δονήσεις του μουσικού πριονιού; Την ώρα που αρχίζει να «μιλάει» κερδίζει τις εντυπώσεις όλων. Ο ήχος σε καρφώνει εσωτερικά, σε πάει στα σύννεφα. Γιατί αυτό που ψάχνεις όταν ακούς μουσική είναι να σε ταξιδέψει.
23°
