Πλάτωνος, Ίων. 533d – 534b: Η θεία δύναμις, το θείον δαιμόνιον που κινεί τον καλλιτέχνη

-θεία δὲ δύναμις ἥ σε κινεῖ, ὥσπερ ἐν τῇ λίθῳ ἣν Εὐριπίδης μὲν Μαγνῆτιν ὠνόμασεν.

-Μοῦσα ἐνθέους μὲν ποιεῖ αὐτή.

Σωκράτης: Αυτό που σε κινεί να λες ωραία πράγματα για τον Όμηρο (1) δεν είναι τέχνη(2), ούτε επιστήμη(3) αλλά ένα δαιμόνιο, μια θεία δύναμη που σε βάζει σε κίνηση όπως γίνεται με τη μαγνητική λίθο, με τον μαγνήτη (4) του Ευριπίδη. Πολλοί αυτόν τον μαγνητικό λίθο τον λένε « Ηρακλείαν λίθο» (5). Αυτή η πέτρα δεν έλκει μόνο σιδηρούς δακτυλίους αλλά τους μεταδίδει, τους ενθέτει, τους εισάγει, αυτή την αόρατη δύναμη και πράττουν όπως ο λίθος που τους μαγνητίζει ώστε να έλκουν με τη σειρά τους άλλα σιδερένια δακτυλίδια, ολόκληρη αρμαθιά δακτυλιδιών, που παίρνουν τη μυστική αυτή δύναμη από τη μαγνητική λίθο. (6).

Ούτως και η Μούσα ποιεί ένθεους ανθρώπους στους οποίους «κολλούν» αρμαθιές ενθουσιασμένων θαυμαστών. Όλοι οι άριστοι επικοί ποιητές γράφουν σπουδαία ποίηση όχι επειδή την σπούδασαν ως επιστήμη και ως τέχνη αλλά γιατί είναι ένθεοι, θεόπνευστοι με θείον δαιμόνιο ώστε να δημιουργούν εξαιρετικά έργα. Και οι προικισμένοι μελοποιοί (λυρικοί ποιητές) (7) όταν καταλαμβάνονται από έμπνευση βουτούν μέσα στην αρμονία και στο ρυθμό (εμβώσιν εις την αρμονίαν και εις τον ρυθμόν) σαν τους Κορύβαντες (8) που όταν ορχούνται (χορεύουν) χάνουν το μυαλό τους. Θυμίζουν οι ένθεοι αυτοί ποιητές τις Βάκχες (9) που όταν καταληφθούν από ένθεη, βακχική μανία, χάνουν τα λογικά τους και αντλούν από τα ποτάμια μέλι και γάλα. Έτσι δουλεύει και η ψυχή των λυρικών ποιητών, όπως λέγουν οι ίδιοι ( και των μελοποιών η ψυχή τούτο εργάζεται). Μας λένε ακόμα ότι από κρήνες μελίρρυτες και από κήπους Μουσών ( από κρηνών μελιρρύτων και εκ Μουσών κήπων) και αγρούς, πετώντας σαν τις μέλισσες δρέπουν τις μελωδίες και μας τις προσφέρουν.

Σημειώσεις

(1). Να συνθέτεις μουσικές για να απαγγέλεις και να τραγουδάς τον Όμηρο.

(2). Τέχνη: Επιδεξιότης, επιτηδειότης.
τέχνη, ἡ (<τίκτω). Τέχνη, ευφυΐα, επιδεξιότητα στην εργασία, επιτηδειότητα στο χέρι.

(3). επιστήμη, η (<επίσταμαι). Γνώση ενός ζητήματος, δεξιότητα, εμπειρία, όπως στην τοξοβολία, στον πόλεμο. Γενικά, γνώση, ιδίως, επιστημονική γνώση, επιστήμη.
Η άποψη που διατυπώνει εδώ ο Πλάτων, με το λόγο του Σωκράτη, είναι ότι η έμπνευση δεν διδάσκεται όπως μια επιστήμη ή μια τέχνη.

(4). « μαγνήτις λίθος» φράση που αποδίδεται στον Ευριπίδη.
Έργο του Hiroyuki Hashikawa (2021). Ο Hashikawa δημοσίευσε άρθρο με τίτλο The Etymology of the Magnet (ἡ μαγνήτις λίθος): Toponym or Anthroponym? Στην έρευνα αυτή, υποστηρίζει ότι η φράση μαγνήτις λίθος (μαγνητική πέτρα) μπορεί να είναι επινόηση, «ποιητική αδεία» του Ευριπίδη. Η υπόθεση είναι ότι ο Ευριπίδης «συνδύασε» τον μαγνήτη με το όνομα του Αθηναίου κωμικού ποιητή Μάγνη ως μία ποιητική μεταφορά του ποιητή με την ίδια έλξη και γοητεία που ασκεί ο μαγνήτις λίθος. Η δημοσίευση τονίζει επίσης ότι η φράση διαδόθηκε κυρίως επειδή την αναφέρει ο Πλάτων στον Ίωνα και όχι επειδή έχουμε ασφαλές, πλήρες διασωθέν κομμάτι αρχαίας τραγωδίας του Ευριπίδη που την περιέχει. Η υπόθεση ότι προέρχεται από την τραγωδία Οινεύς εξακολουθεί να είναι μια πιθανότητα.

Η ετυμολογία δείχνει ότι μαγνήτις μπορεί να είναι παραπομπή σε πρόσωπο (Μάγνης) και όχι μόνο γεωγραφικός όρος (Μαγνησία).
Μάγνης, -ητος, ὁ. Μαγνήσιος, κάτοικος της Μαγνησίας στη Θεσσαλία. Kάτοικος της Μαγνησίας στη Λυδία. Θηλυκό Μάγνησσα. Επίθετο  Μαγνητικός, ή, -όν, αυτός που προέρχεται από τη Μαγνησία. Μαγνῆτις λίθος, ἡ, μαγνήτης στον Πλάτωνα.

(5) Ο Σωκράτης αναφέρει τον μαγνήτη ως «Ἡρακλείαν λίθον» επειδή στην αρχαιότητα το φυσικό μαγνητικό πέτρωμα μαγνητίτης ήταν γνωστό ότι εξορυσσόταν σε εξαιρετικής ποιότητας κοιτάσματα κοντά στην πόλη Ηράκλεια της Μικράς Ασίας (ενίοτε ταυτίζεται με την Ηράκλεια της Λυδίας ή της Μαγνησίας).

(6). Με τον όρο μαγνητισμός χαρακτηρίζεται στη φυσική το φαινόμενο στο οποίο κάποια υλικά, ( μαγνήτες), ασκούν ελκτικές ή απωστικές δυνάμεις σε άλλα σώματα οφειλόμενες στην κίνηση ηλεκτρικών φορτίων.

(7). μελο-ποιός, ὁ, (<μέλος + ποιέω) Συνθέτης τραγουδιών, λυρικός ποιητής, μελωδικός.
μέλος, -εος, το. Τραγούδι, μελωδία, μουσικός τόνος, Κυρίως λέγεται για τη λυρική ποίηση, ἐν μέλεϊ ποιέειν, συνθέτω σε λυρικό μουσικό ιδίωμα. μέλη, τα χορικά (χορωδιακά) τραγούδια, σε αντίθεση προς τα διαλογικά μέρη. Το μουσικό ύφος προς το οποίο είναι προσαρμοσμένο ένα τραγούδι, μουσικός τόνος. Η ίδια λέξη μέλος σημαίνει και μέρος του σώματος ανθρώπου ή ζώου.
έν μέλει, σύμφωνα με τον μουσικό τόνο.  
παρά μέλος, εκτός μουσικού τόνου, παράφωνα.

(8). Κορύβαντες <Κορυβαντιάω. Είμαι πλήρης Κορυβαντικής μανίας. Κορυβαντίζω. Εξαγνίζω, καθαγιάζω μέσω Κορυβαντικών τελετών.

(9). Βακχάω ( <Βάκχη). Βρίσκομαι σε Βακχική μανία, παραληρώ, μαίνομαι, παραφρονώ.
Βάκχη, ἡ. Αυτή που τελεί τα όργια του θεού Βάκχου, Μαινάδα.

• Ο διάλογος « Ίων» του Πλάτωνος είναι σύντομος και σχετικά απλός. Οι χαρακτήρες των ομιλητών, Σωκράτη και Ίωνα, απεικονίζονται και περιγράφονται πολύ ζωντανά.
• Πλάτων. (427 – 347 π.Χ.) Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος. Μαθητής του Σωκράτη και διδάσκαλος του Αριστοτέλους.
• Μερικοί μελετητές πιστεύουν ότι ο διάλογος «Ίων» γράφτηκε το 405 π.Χ. όταν ο Πλάτων ήταν 22 ετών και ο Σωκράτης 65. Αν αυτό ισχύει τότε έχουμε το νεανικότερο σωζόμενο έργο του Πλάτωνος. Αναφέρεται στην τέχνη των ραψωδών αλλά και στους ραψωδούς. Τον γαρ ραψωδόν ερμηνέα δει του ποιητού της διανοίας γίγνεσθαι τοις ακούουσι.530 c.
• Ίων. Πολυβραβευμένος επαγγελματίας ραψωδός από την Έφεσο της Μικράς Ασίας. Διακρίθηκε στην παρουσίαση των ομηρικών επών.
• O Σωκράτης λέει ότι ο Ίων δεν κατέχει την πραγματική τέχνη και επιστήμη της ποιήσεως στο σύνολο της διότι τότε θα είχε το χάρισμα και τη δυνατότητα να απαγγέλλει και να ερμηνεύει όχι μόνο τα ομηρικά έπη, αλλά και οποιοδήποτε ποιητικό έργο