Μια σύντομη ιστορία των Αγγέλων

Η 8η ημέρα του Νοεμβρίου, στη χριστιανική παράδοση, είναι αφιερωμένη στους Αγγέλους. Συγκεκριμένα, γιορτάζουμε την Σύναξη των Αρχαγγέλων Μιχαήλ και Γαβριήλ και των λοιπών Ασωμάτων και Ουράνιων Αγγελικών Ταγμάτων και ο Άγγελος, η Αγγελική, ο Στρατής, ο Σεραφείμ και γενικά όλοι όσοι έχουν ονόματα όμοια με αυτά των τεσσάρων Αρχαγγέλων — Μιχαήλ, Γαβριήλ, Ραφαήλ, Ουριήλ — ή παράγωγά τους έχουν σήμερα την ονομαστική τους εορτή. Αν και πολλοί πιστεύουν πως οι Άγγελοι υπάρχουν μόνο στις αβρααμικές θρησκείες (Ιουδαϊσμός, Χριστιανισμός, Ισλάμ), στην πραγματικότητα, αγγελικές υπάρξεις συναντώνται, από την αρχαιότητα ακόμα, σε διάφορες παραδόσεις ανά τον κόσμο.

Στην αρχαία Ελλάδα υπήρχε ο «δαίμων εαυτός», μία θεότητα-προστάτης που ζούσε μέσα σε κάθε άνθρωπο από την γέννηση έως τον θάνατό του. Μάλιστα, στην δίκη του Σωκράτη, μία από τις κυρίως κατηγορίες εναντίον του φιλοσόφου ήταν ότι εισάγει «καινά δαιμόνια», δείχνοντας ασέβεια προς τους θεούς της πόλης. Το «δαιμόνιο» του Σωκράτη αναλύθηκε ιδιαιτέρως από τον Πλούταρχο και τον Πρόκλο, αλλά και από τον επίσης νεοπλατωνιστή Ρωμαίο συγγραφέα και μυημένο στα Μυστήρια της Ίσιδος, Λούκιο Απουλήιο. Στον Ελληνιστικό κόσμο και αργότερα στην Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, οι Άγγελοι αρχίζουν να εμφανίζονται στα εγχειρίδια μαγείας — ή αλλιώς γριμόρια, ίσως από την παλαιογαλλική λέξη «grammaire» — πρώτα με τη μορφή μικρότερων θεοτήτων, διατηρώντας όμως τα ονόματα Μιχαήλ, Γαβριήλ και Ραφαήλ, που έχουν εβραϊκές ρίζες. Οι Άγγελοι έχουν ιδιαίτερη θέση και στο μυστικιστικό ιουδαϊκό σύστημα της Καμπάλα, όπου υπάρχουν τελετές επίκλησής τους για διάφορους σκοπούς. Η Καμπάλα, πολύ αργότερα, επηρέασε τους αλχημιστές του Μεσαίωνα και της Αναγέννησης και κατά συνέπεια τον θεοσοφισμό και τις Ερμητικές παραδόσεις του 19ου αιώνα, όπου οι φύλακες-άγγελοι παίζουν κεντρικό ρόλο στις μαγικές τελετές που εμπεριέχονται στις παραδόσεις τους.

Στον εσωτερικό Χριστιανισμό, οι στρατιές των Αγγέλων αποκτούν ονόματα τουλάχιστον από την εποχή του Ψευδο-Διονύσιου του Αρεοπαγίτη, που περιγράφει αυτά στις πραγματείες του «Περί της ουρανίου ιεραρχίας» και «Περί θείων ονομάτων», οι οποίες κάνουν την εμφάνισή τους περίπου το 500 μ.Χ. Αν και ο συγγραφέας των έργων δεν λεγόταν «Διονύσιος» και φημολογείται πως στην πραγματικότητα επρόκειτο για κάποιον άγνωστο Σύριο μοναχό, οι πραγματείες αυτές υποδηλώνουν μία γενικότερη τάση της εποχής να συγκεκριμενοποιήσουν την Ουράνια Ταξιαρχία, επηρεασμένοι σημαντικά από το φιλοσοφικό κίνημα του νεοπλατωνισμού. Στα βήματα αυτά ακολούθησαν αργότερα ο Ωριγένης και ο Θωμάς ο Ακινάτης.

Ο Γνωστικισμός των Ελληνιστικών χρόνων επιχειρεί με παρόμοιο τρόπο να ταιριάξει την αρχαία θρησκεία με τον ιουδαϊσμό, βρίσκοντας κοινά μεταξύ της φιλοσοφίας του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη με τον μονοθεϊσμό των Εβραίων. Οι Άγγελοι είναι παρόντες σε όλες τις κοσμολογίες του Γνωστικισμού και πιστώνονται μάλιστα με την δημιουργία του κόσμου, κατ’ εντολή του Δημιουργού. Άγγελοι υπάρχουν επίσης στον Ζωροαστριανισμό, όπου αποτελούν περισσότερο εκφάνσεις του Αχούρα Μάζντα, παρά ξεχωριστές οντότητες.

Σήμερα, μετά τον Φρόιντ και τον Γιούνγκ, είναι μάλλον δύσκολο να πιστέψουμε στην ύπαρξη ενός προσωπικού φύλακα-αγγέλου, που βρίσκεται συνεχώς δίπλα μας και μας καθοδηγεί στις δύσκολες στιγμές. Ωστόσο, αυτό που αποκαλούμε σήμερα συνείδηση, δεν είναι πολύ διαφορετικό από τις αντικρουόμενες αυτές φωνές μέσα μας που συμβολικά απεικονίζονται σαν το αγγελάκι στον έναν ώμο μας και το διαβολάκι στον άλλο, που μας έλκουν προς το φως ή το σκοτάδι αντίστοιχα. Πέρα από τον Χριστιανικό δυισμό — το καλό και το κακό — ο Άγγελός μας είναι τελικά εκείνος ο άλλος μας εαυτός, με τον οποίο συζητάμε και νιώθουμε άνετα, ακόμα και όταν είμαστε εντελώς μόνοι.