Όποιο μύθο και να πεις, ίδιο μύθο θα ακούσεις

Όμηρος, Ιλιάς, Ραψωδία Υ`250. Οπποίον κ’ είπησθα έπος, τοίον κ’ επακούσαις. Όποιο μύθο και να πεις ίδιο μύθο θα ακούσεις. (Ι).

-Η αναφορά στους μύθους οδηγεί στη φιλοσοφία Πλάτωνος Πολιτεία, βιβλίο β`, 378a,7 κ.ε.

Ο Σωκράτης απευθύνεται στον Αδείμαντο, αδελφό του Πλάτωνος και λέει:

-Πρώτο μας μέλημα είναι να ελέγχουμε τους μυθοποιούς (επιστατητέον τοις μυθοποιοίς). Αν ο μύθος τους είναι καλός και διδακτικός να τον εγκρίνουμε, αν όχι να τον απορρίπτουμε... (ν καλόν μύθον ποιήσωσιν, εγκριτέον, ον δε αν μη, αποκριτέον...)

Πρέπει να απορρίψουμε τους κραυγαλέους μύθους που παρουσιάζουν αδίστακτους και κυνικούς τους θεούς και τους ήρωες.

Αδείμαντος: Πράγματι. Αποτρόπαιοι, βίαιοι, άγριοι, αφόρητοι μύθοι. (Και γάρ..λόγοι χαλεποί).

Σωκράτης: Τέτοιοι μύθοι Αδείμαντε δεν πρέπει να υπάρχουν και να διαδίδονται στην πόλη μας (στην Αθήνα). Αν ένας νέος έχει έναν πατέρα άδικο και αυταρχικό πρέπει να τον τιμωρήσει έτσι όπως έκαναν οι πρώτοι μέγιστοι θεοί (όπερ θεών οι πρώτοι τε και μέγιστοι) στους πατεράδες τους; (Ο Κρόνος ευνούχισε τον πατέρα του Ουρανό και ο Ζευς κατακρήμνισε στα Τάρταρα τον πατέρα του Κρόνο).

Αδείμαντος: Όχι μα τον Δία. Τέτοιοι μύθοι δεν πρέπει να λέγονται στους νέους. (1).

Σωκράτης: Δεν πρέπει να λέμε ότι οι θεοί πολεμούν τους θεούς, επιβουλεύονται ο ένας τον άλλον και ερίζουν συνεχώς (2) αφού αυτό δεν είναι αληθές (...θεοί θεοίς πολεμούσι τε και επιβουλεύουσι και μάχονται, ουδέ γαρ αληθή...). Δεν πρέπει οι κυβερνήτες της πόλης μας να είναι προκατειλημμένοι και επιθετικοί προς τους αντιπάλους τους (...αλλήλοις απεγχάνεσθαι...) επικαλούμενοι θεϊκά παραδείγματα και να ιστορούν ποικίλες μυθολογικές γιγαντομαχίες (γιγαντομαχίας τε μυθολογητέον αυτοίς και ποκιλτέον...) και έχθρες θεών και ηρώων (έχθρας πολλάς και παντοδαπάς θεών τε και ηρώων...). Κανείς πολίτης  σ` αυτήν την πόλη δε μίσησε άλλον πολίτη και αυτό πρέπει να το μάθουν όλοι, να το έχουν ως καλό παράδειγμα και όχι να έχουν πρότυπα τις φανταστικές θεομαχίες. (3). Οι ηλικιωμένοι πρέπει να νουθετούν τους νέους με ήπιους και όχι επιθετικούς και εχθρικούς λόγους και το ίδιο πρέπει να κάνουν και οι ποιητές στη μυθοπλασία τους. (...και τους ποιητάς εγγύς τούτων αναγκαστέον λογοποιείν...)

Δεν πρέπει να ανεχθούμε να λέγονται στην πόλη μας μυθολογικές ανοησίες και υπερβολές όπως ότι η Ήρα προσδέθηκε στον θρόνο της από τον ίδιο το γιό της και ότι ο Ήφαιστος εκσφενδονίστηκε από τον πατέρα του Δία από τον ουρανό στη γη, γιατί υπερασπίστηκε τη μητέρα του Ήρα. (4).

(Ι). ἔπος, έπεος, το, <ἔπω. Λέξη, λόγος, μύθος, θρύλος, ιστορία, τραγούδι, ποίημα, δεσμευτικός λόγος, δέσμευση, υπόσχεση, συμβουλή, νουθεσία, γνώμη, θεϊκός λόγος, προφητεία, μαντεία, χρησμός, ρητό, γνωμικό, παροιμία, απόφθεγμα, νόημα, έννοια, περιεχόμενο, θέμα ομιλίας, αντικείμενο, ζήτημα..

(1). Οι μύθοι αυτοί υπήρχαν πριν τους αναφέρουν οι ποιητές Όμηρος και Ησίοδος. Είχαν πλαστεί πριν από χιλιετίες και αφορούσαν ανθρώπους με άλλες θρησκευτικές και κοινωνικές πεποιθήσεις και αντιλήψεις.

(2). Αυτό το «κλίμα» τοξικότητας, εκνευρισμού, αμετροέπειας και επιθετικότητας βρίσκεται στα βάθη του χαρακτήρα των Ελλήνων από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Το «πέρασαν» στους θεούς, ημίθεους, ήρωες για να του προσδώσουν θεϊκή διάσταση και έτσι να δικαιολογήσουν τις επιπόλαιες και άδικες πράξεις τους.

(3). Ο στοχαστικός Σωκράτης σκέφτεται και ερευνά την Αθήνα του 5^ου αιώνα π.Χ. και κάνει την κριτική του στους πολίτες και στους άρχοντες. Δεν μπορεί να δεχτεί ότι οι θεοί είναι εριστικοί, επιθετικοί και πατροκτόνοι ενώ οι συμπολίτες του, οι Αθηναίοι, είναι αρκετά πιο ήπιοι και πολύ προοδευτικοί. Εντοπίζει τη μεγάλη αντίφαση. Οι θεοί θα έπρεπε να δίνουν το καλό παράδειγμα.

(4). Ομήρου Ιλιάς, 590-594: Ηφαιστος προς τη μητέρα του Ήρα:

Όταν μητέρα θέλησα εγώ να σε συνδράμω, θύμωσε ο πατέρας μου ο Δίας ο Κρονίδης κι από το πόδι με πιασε και πέρα με πετάει. Πολύ πρωί με πέταξε και όλη την ημέρα, μέχρι τη δύση, έπεφτα και κατακρημνιζόμουν. Στη Λήμνο εσωριάστηκα σχεδόν χωρίς ανάσα. Οι Σίντες με περιέθαλψαν στην τόση αδυναμία.