Κυκλάδες και Κυκλαδικός Πολιτισμός

- Γουίλ Ντυράν: Ο πολιτισμός δεν κληρονομείται. Κάθε γενιά πρέπει να τον κερδίσει από την αρχή.

- Arnold J. Toynbee: Ο πολιτισμός είναι μια κίνηση, όχι μια κατάσταση. Είναι ένα ταξίδι, όχι ένα λιμάνι.

Το όνομα Κυκλάδες δόθηκε, ήδη από την αρχαιότητα, σε αρκετά νησιά στο κέντρο του Αιγαίου τα οποία σχηματίζουν έναν  κύκλο γύρω από το ιερό νησί της Δήλου που ήταν μεγάλο κέντρο λατρείας του Απόλλωνα.. Τα νησιά αυτά υπήρξαν το λίκνο του Κυκλαδικού πολιτισμού. Αναφέρω, αρχίζοντας από τα βόρεια, τα γνωστά νησιά των Κυκλάδων όπου, κυρίως, αναπτύχθηκε αυτός ο ιδιαίτερος θαλασσινός πολιτισμός: Άνδρος, Μακρόνησος, Κέα, Γυάρος, Τήνος, Κύθνος, Σύρος, Μύκονος, Δήλος, Ρήνεια, Σέριφος, Πάρος, Αντίπαρος, Δεσποτικό, Νάξος, Κουφονήσια, Σχοινούσα, Ηρακλειά, Κέρος, Σίφνος, Μήλος, Αντίμηλος, Κίμωλος, Σίκινος, Αμοργός, Ίος, Φολέγανδρος, Ανάφη, Σαντορίνη, Θηρασιά, Πολύαιγος.

Οι Κυκλάδες είναι σταθμός για τα αποδημητικά πουλιά καθώς βρίσκονται στο πέρασμα ανάμεσα στην Αφρική και την Ευρώπη.

Κάθε κυκλαδονήσι έχει το δικό του ιδιαίτερο περιβάλλον και οικοσύστημα. Θα συναντήσουμε πουρνάρια, πρίνους και κατσόπρινα, σκίνα, αγριλίκια αρμυρίκια, πεύκα, ελιές, συκιές, μυγδαλιές, μικρά αμπέλια,..Πολύ νόστιμα και θαλερά τα άγρια βρώσιμα χόρτα. Στη μικρή βραχώδη Κέα θα βρούμε πολλά είδη ραδικιών, σταμναγκάθια, κρίταμα, σπαράγγια, γλιστρίδες, αρμύρες, μπαμπακιές, αλιβάρβαρα ( κενταύρια), ζωχούς, προβάτσες, μαντηλίδες, μάραθα, καυκαλίθρες, αρχατζίκους, μυρώνια, βλήτα, στίφνους, πεντάνευρα και πολλά- πολλά άλλα.

Το 3200 π.Χ. περίπου, αρχίζει η εποχή του χαλκού που διαδέχεται την Νεολιθική περίοδο. Από την πρώιμη εποχή του χαλκού, που είναι γνωστή και ως «Πρωτοκυκλαδική», εμφανίζεται στα νησιά των Κυκλάδων ο ακμαίος και μεγάλος πολιτισμός, γνωστός ως κυκλαδικός. Ο πολιτισμός αυτός συνδέεται άμεσα με την Κρήτη και αναπτύχθηκε σ` όλα τα κυκλαδονήσια με σπουδαιότερα κέντρα την Μήλο ( Φυλακωπή), την Κέα (Αγία Ειρήνη) και τη Σύρο (Καστρί).

Οι τομείς της τέχνης που ανθούν στις Κυκλάδες και ορίζουν τον κυκλαδικό πολιτισμό είναι: Η αγγειοπλαστική, η αγγειογραφία, η μικροτεχνία, η μεταλλοτεχνία, η κατασκευή κοσμημάτων κυρίως όμως, η μαρμαρογλυπτική με τα πασίγνωστα κυκλαδικά ειδώλια.

Χρονολογικά του κυκλαδικού πολιτισμού:
Νεολιθικό παρελθόν και υπόβαθρο: ~7000- 3200 π.Χ.
Πρωτοκυκλαδική περίοδος Ι, 3200- 2800 π.Χ.
Πρωτοκυκλαδική περίοδος ΙΙ, 2800- 2300 π.Χ.
Πρωτοκυκλαδική περίοδος ΙΙΙ, 2300- 2000 π.Χ.
Μεσοκυκλαδική περίοδος ~ 2000- 1500 π.Χ.
Υστεροκυκλαδική περίοδος ~ 1500- 1100 π.Χ.

Περίοδος ακμής του κυκλαδικού πολιτισμού είναι κυρίως η Πρωτοκυκλαδική περίοδος 3200- 2000 π.Χ.

Η τέχνη στον κυκλαδικό πολιτισμό

Τα έργα τέχνης που χαρακτηρίζουν τον κυκλαδικό πολιτισμό είναι τα περίφημα μαρμάρινα ειδώλια. Τα περισσότερα απεικονίζουν γυμνές γυναίκες ενώ λιγότερα παριστάνουν άνδρες μουσικούς ( αρπιστές, αυλητές,..), πολεμιστές ή κυνηγούς. Οι μορφές των ειδωλίων είναι πολύ αφαιρετικές, έντονα σχηματοποιημένες ( κεφάλι πεπλατυσμένο, μεγάλη μύτη, μακρύς λαιμός, ηβικό τρίγωνο κλπ). Τα ειδώλια έφεραν χρώματα που ίχνη τους σώθηκαν σε κάποια απ' αυτά.

Η ζωγραφική κυκλαδικών ειδωλίων

«Η επανεφεύρεση της ζωγραφικής».

Τα τελευταία 15 χρόνια έχω ζωγραφίσει περισσότερα από είκοσι χιλιάδες κυκλαδικά ειδώλια και έχω μελετήσει όλα τα στοιχεία του κυκλαδικού πολιτισμού και τις καλλιτεχνικές επιρροές τους. Η συγκίνηση που μου προκαλούσαν τα κυκλαδικά αγαλματάκια ξεκίνησε από τα φοιτητικά χρόνια στα μαθήματα Ιστορίας της Τέχνης, συνεχίστηκε στα πρώτα μου επαγγελματικά βήματα ενώ διεξοδική μελέτη έκανα στα ελληνικά και σε πολλά ξένα μουσεία, στις σχετικές εκδόσεις και σε έργα ζωγράφων και γλυπτών που αφορούν τα κυκλαδικά αγαλματίδια. Τα περισσότερα έργα μου είναι σε χαρτί Α3 ή Α4 η και μικρότερα. Λίγα είναι σε μεγαλύτερες διαστάσεις. Χρησιμοποιώ κυρίως νερομπογιές, παστέλ, μελάνια και μαρκαδόρους διαφόρων χρωμάτων, πλαστικά χρώματα ή και συνδυασμό διαφόρων υλικών. Όπως η φιλοσοφία έτσι και η ζωγραφική των κυκλαδικών υπερβαίνει την εμπειρία και δημιουργεί μια χαοτική ατέλειωτη σειρά αναπαραστάσεων των κυκλαδικών ειδωλίων. Είναι συγκινητικό να ανακαλύπτεις πόσοι μεγάλοι καλλιτέχνες επηρεάστηκαν από την κυκλαδική τέχνη. Η τέχνη αυτή μεταφέρει τις φιλοσοφικές αναζητήσεις των ανθρώπων της τρίτης και δεύτερης χιλιετίας π.Χ. Μας φέρνουν ακόμη ιδέες, προβλήματα και ερωτήσεις από εκείνες τις εποχές. Αυτό το «κυκλαδικό, καλλιτεχνικό περιβάλλον» έκανε ένα «θαύμα». Κάποια μέρα ένα καλοκαίρι στην Κρήτη, ο γιος μου Νικόλας πήρε ένα κρητικό πωρόλιθο και άρχιζε να σκαλίζει ένα κυκλαδικό σύμπλεγμα επηρεασμένος από τα αρχαία ειδώλια και τα δικά μου ζωγραφικά. Έκτοτε έχει σκαλίσει πολλά με το δικό του πλέον ύφος, επισκέπτεται τα Μουσεία, μελετά και προβληματίζεται γύρω από τα έργα του Κυκλαδικού Πολιτισμού.

Οι φιλοσοφικές ερωτήσεις για την κυκλαδική τέχνη φαίνονται περιφερειακές ενώ οι απαντήσεις δεν είναι ευκρινείς για την επανεφεύρεση της τέχνης αυτής. Οι καλλιτέχνες εμπνέονται από την αρχαία κυκλαδική τέχνη, την θαυμάζουν και την μελετούν.