Πώς πέρασα μια ώρα στο Parliament στο Μουσείο Μπενάκη

Η ιδέα ξεκίνησε πριν από 11 χρόνια. Στην Ελλάδα. Στο Μουσείο Μπενάκη. Τότε το πρότζεκτ προσδιοριζόταν ως «Χορογραφικό Τοπίο για πολίτες». Για 2 εβδομάδες στο Αίθριο της Πειραιώς 138 ο Μίχαελ Κλίεν και η ομάδα του καθοδηγούσαν 14 «μέλη του Κοινοβουλίου» σε ένα χαλαρά σκηνοθετημένο δρώμενο. Η συμμετοχή ήταν ελεύθερη, ανοιχτή σε όλους, ενώ δεν υπήρχε χρονική δέσμευση στη συμμετοχή. Έκτοτε η ιδέα εξελίχθηκε και παρουσιάστηκε σε διάφορα μουσεία ή άλλους πολιτιστικούς χώρους σε διάφορα μέρη του κόσμου. Καθηγητής πλέον ο Κλίεν επιστρέφει στον τόπο όπου ξεκίνησε το Parliament, αυτή τη φορά για να επιτελέσει μια «κοινωνική χορογραφία».

Η εμπειρία μου στο Parliament στο Μουσείο Μπενάκη

Τι πρέπει να γνωρίζεις πριν εισέλθεις στον χώρο

Η είσοδος στον χώρο γίνεται κατόπιν online εγγραφής. Η συμμετοχή είναι ανοιχτή σε όλους τους ενήλικες συμμετέχοντες, ανεξαρτήτως κινητικής εμπειρίας, σωματικών δυνατοτήτων, εκπαίδευσης, επαγγέλματος κλπ. Προβλέπεται μάλιστα και συμμετοχή ανηλίκων 12-18 ετών, με τη συνοδεία ενήλικα. 
Παράλληλα, όλοι οι επισκέπτες του μουσείου μπορούν να μπουν στον χώρο του πρότζεκτ, να δουν τι γίνεται και να αποφασίσουν στη συνέχεια αν θέλουν να γίνουν μέρος του πρότζεκτ. Προτού εισέλθει κάποιος στον χώρο όπου πραγματοποιείται το Parliament, λαμβάνει μια ενημέρωση από τους αρμόδιους για τους βασικούς κανόνες που οφείλει να τηρήσει. Επειδή έχουν προβλεφθεί συνθήκες καθολικής προσβασιμότητας, οι οδηγίες είναι διαθέσιμες και στη νοηματική γλώσσα, σε περίπτωση που κάποιος το έχει ανάγκη.

Απαγορεύονται τα κινητά τηλέφωνα και τα ρολόγια -οπότε ο χρόνος εδώ κυλά αλλιώς- αλλά και οποιοδήποτε άλλο αντικείμενο. Στον χώρο δεν υπάρχουν καθίσματα, αλλά αν κάποιος κουραστεί, τότε μπορεί να ζητήσει και να καθίσει. Και το βασικότερο: στον χώρο του Parliament δεν μπορείς να εκφραστείς με λέξεις. Ό,τι θέλεις, πρέπει να το υπονοήσεις με κίνηση, βλέμματα και νοήματα.

Το πρώτο σοκ που όλοι περνούν

Υπάρχει ένας χρονικός προγραμματισμός που χωρίζεται σε τρίωρα χρονικά sessions. Αν εισέλθεις στην ώρα σου στον χώρο, τότε την ώρα της ενημέρωσης θα έχεις μερικά λεπτά να παρατηρήσεις τους υπόλοιπους συμμετέχοντες, να μαντέψεις ποιοι είναι οι «οδηγοί» από την ομάδα του Κλίεν και ποιοι οι επισκέπτες. Στη συνέχεια, μπαίνοντας ενδέχεται να βρεις και άλλα άτομα μέσα στον χώρο, καθώς δεν υπάρχει χρονικό όριο συμμετοχής: μπορεί κάποιος να θελήσει να μείνει μέσα όλη την ημέρα. Αν πάλι μπεις στον χώρο κάποια άσχετη στιγμή, τότε το σοκ είναι ακόμη πιο μεγάλο γιατί κατά κάποιον τρόπο οι υπόλοιποι έχουν χτίσει μια σχέση και εσύ πρέπει να βρεις τον τρόπο να ενταχθείς. Στην περίπτωσή μου συνέβη το δεύτερο. Έφτασα με μεγάλη καθυστέρηση στο Μουσείο -είμαι άλλωστε όλη την ώρα στο τρέξιμο- και μπήκα στην αίθουσα την τελευταία ώρα πριν το κλείσιμο της ημέρας. Είχα μεγάλο άγχος για το πώς θα πάει όλο αυτό, άγνωστη μεταξύ αγνώστων. Το άγχος αυτό γρήγορα εξαφανίστηκε και τη θέση του πήραν σταδιακά διάφορα συναισθήματα: απορίας, συμπάθειας, ενσυναίσθησης, μικρής αγωνίας -θα εξηγήσω στη συνέχεια-, χαράς και χαλάρωσης. Κάποιος μου είχε αναφέρει ότι πρέπει να κάτσω τουλάχιστον 20 λεπτά, γιατί τόσο περίπου κρατάει η πρώτη αμηχανία. Θεωρώ ότι χρειάστηκε λιγότερος χρόνος. Ή εμένα έτσι μου φάνηκε τουλάχιστον.

Πολύς κόσμος περνά κάποιο διάστημα καθισμένος κάτω -ή μένοντας όρθιος- διαβάζοντας το κείμενο που παρουσιάζει το πρότζεκτ. Εγώ προτίμησα να περπατάω με τον δικό μου ρυθμό. Το πρώτο πράγμα που έκανα για να σπάσει ο δικός μου πρώτα πάγος ήταν να παρατηρώ τους άλλους. Ήταν χωρισμένοι σε μικρές ομάδες των 2 και των 3 ατόμων ενώ κάποιοι περιφέρονταν μόνοι τους ή παρατηρούσαν τους άλλους. Παρόλο που μπήκα στον χώρο σχεδόν τελευταία, πέρα από την αμηχανία που ήταν φυσικό να αισθανθώ στην αρχή, δεν ένιωσα βλέμματα να με «καρφώνουν» ούτε με θετικό ούτε αρνητικό τρόπο. Για να εγκλιματιστώ, άρχισα να κάνω τον γύρο της αίθουσας ώστε να δω όλους τους συμμετέχοντες, να μελετήσω τα πρόσωπά τους και να δώσω χρόνο στον εαυτό μου να αναλογιστεί το επόμενο βήμα, το πώς θα συσχετιζόμουν μαζί τους.

Ομάδες που χτίζονται και διαλύονται

Κάποια στιγμή ήρθα πιο κοντά με μια κοπέλα, μετά στην ομάδα μας προστέθηκε άλλη μια κοπέλα και σιγά σιγά ενωθήκαμε με τους περισσότερους συμμετέχοντες. Δεν ήξερα ποιοι ήταν οδηγοί και ποιοι επισκέπτες αλλά προσπαθούσα να μαντέψω από τις κινήσεις τους στον χώρο. Όσο ερχόμασταν πιο κοντά, τόσο αυξάνονταν οι δικές μου αντιστάσεις. Δεν μπορούσα να τους εξηγήσω ότι δεν μου αρέσει πολύ να με ακουμπούν άνθρωποι που δεν γνωρίζω. Οπότε προσπάθησα να το δείξω. Αφορμή υπήρξε μια γυναίκα που ένιωσα πόση ανάγκη είχε για αγκαλιές, αγκαλιές από αγνώστους. Άρχισε να μας αγκαλιάζει όλους έναν-έναν και ενώ η ενσυναίσθησή μού έλεγε να τη σφίξω δυνατά, εντέλει αισθάνθηκα πολύ άβολα, οπότε προσπάθησα να μεταφέρω τα συναισθήματά μου στην ομάδα. Πώς; Διαλύοντάς την ουσιαστικά… Άφησα τα χέρια του διπλανού μου και βρέθηκα εκτός. Σιγά σιγά -δεν κατάλαβα πώς έγινε- χωριστήκαμε σε ατομικές οντότητες. Ωστόσο, δεν ήμασταν μόνοι μας στον χώρο. Ένα πρώτο δέσιμο είχε συντελεστεί… Και όταν έφτασε η ώρα που έπρεπε να εγκαταλείψουμε την αίθουσα, δεν ήθελα να φύγω. 

Η δημοκρατία του σώματος και της χειρονομίας

Ο Μίχαελ Κλίεν –καθηγητής Πανεπιστημίου πλέον στο Πανεπιστήμιο του Ντιουκ- προσκαλεί τον κόσμο να συμμετάσχει σε μια συμμετοχική δράση μέσα στον χώρο ενός μουσείου, που δοκιμάζει τα όρια και την αποτελεσματικότητα της τέχνης για πολιτικό και κοινωνικό ακτιβισμό. Δουλεύοντας 10 χρόνια πλέον στο συγκεκριμένο πρότζεκτ, έχει δει τις σχέσεις των ανθρώπων και των κρατών να χειροτερεύουν. Το ίδιο και η σχέση μας με τη φύση. Αυτό που προτείνει είναι ένας τρόπος άμεσης δημοκρατίας, με τη συμμετοχή των σωμάτων να είναι πιο ενεργή από ποτέ. Άλλωστε σύμφωνα με τον Τζόρτζιο Αγκάμπεν και το βιβλίο «Notes of gesture», η χειρονομία αποτελεί την αμεσότερη μορφή πολιτικής. Στα αγγλικά η λέξη Parliament προέρχεται από τα αρχαία γαλλικά: parler, που σημαίνει ομιλείν. Οξύμωρο αφού στη συγκεκριμένη δράση απομακρυνόμαστε από την ομιλία, ώστε να έρθουμε πιο κοντά στη δημοκρατία. Άλλωστε «εκεί που η γλώσσα αποτυγχάνει, τα σώματα μπορούν να χωρέσουν ένα πλήθος νοημάτων», όπως αναφέρει ο Κλίεν.

Ένα ιδιαίτερα δουλεμένο κοινωνικό πείραμα, με αντίσταση στην καταγραφή

Το Parliament δεν είναι απλώς μια ζωντανή έκθεση που κινείται. Είναι πολλά παραπάνω. Είναι αποτέλεσμα μελέτης χρόνων, αλλά και πολύμηνης προετοιμασίας. Όπως μου ανέφερε η για χρόνια συνεργάτης του Κλίεν Βιτόρια Κοτσάλου, το πρότζεκτ το δουλεύουν από τον περασμένο Οκτώβριο, ενώ έχουν γίνει διάφορες συναντήσεις με συλλόγους -χορού κυρίως- στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.

Τι μένει από το Parliament

Όταν ρώτησα τον Κλίεν στη συνέντευξη τύπου αν υπάρχει βιντεοσκόπηση, η απάντηση ήταν αρνητική. «Υπάρχουν οι μαρτυρίες του κόσμου και των συνεργατών μου και αυτό μου αρκεί», ανέφερε. Το έργο δεν αφήνει κάποιο απτό ίχνος –πέρα από κάποιες προωθητικές φωτογραφίες- και τοποθετείται έτσι στη σφαίρα της εφήμερης και άυλης σύγχρονης τέχνης. Άλλωστε σημασία σε αυτή τη δράση έχει κάθε φορά το «εδώ και τώρα», η αμεσότητα, η προσπάθεια για πραγματική επικοινωνία δίχως παρεμβολές. Και αυτό θέλει πολλή δουλειά… Στόχος άλλωστε είναι να δημιουργηθεί μια κοινότητα μέσα από το πρότζεκτ, μέσα και από εξωτερικές συναντήσεις αλλά και παράπλευρες εκδηλώσεις. 

Αυτό που εγώ κρατάω είναι ότι έζησα μια εμπειρία μακριά από τους θορύβους της καθημερινότητας, που με έβαλε σε έναν ρόλο, να ερμηνεύσω δηλαδή τον εαυτό μου μέσα από τη διάδρασή μου με εντελώς αγνώστους, σε ένα άβολο περιβάλλον που προσπάθησα να ενταχθώ στη συλλογικότητα, διατηρώντας όμως ταυτόχρονα την ατομικότητά μου και σεβόμενη τις δικές μου ανάγκες. Κάπως έτσι δεν πρέπει να δουλεύει και η δημοκρατία;

Δείτε περισσότερα για το project στο city guide της Athens Voice