Δελφικοί Διάλογοι 2025: Στον απόηχο του χρησμού και της σύγχρονης σκέψης

Στο λίκνο του Απόλλωνα, εκεί όπου άλλοτε οι άνθρωποι ζητούσαν φωνή Θεού, ο σύγχρονος στοχασμός βρήκε ξανά τον τόπο του. Οι Τρίτοι Δελφικοί Διάλογοι, που πραγματοποιήθηκαν στις 20 και 21 Ιουνίου στο Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών, επιβεβαίωσαν ότι οι Δελφοί μπορούν ακόμη να μιλούν – όχι με μαντείες, αλλά με ιδέες.

Η φετινή διοργάνωση «Δελφικοί Διάλογοι» τελούσε υπό την αιγίδα του προέδρου της Δημοκρατίας, κ. Κωνσταντίνου Τασούλα, ο οποίος, πριν από λίγους μήνες, είχε δηλώσει χαρακτηριστικά:

«Κατά κάποιον τρόπο οι εκδηλώσεις σ’ αυτόν τον εμπνευσμένο χώρο διαψεύδουν γόνιμα τον τελευταίο σπαρακτικό χρησμό που έδωσε το Μαντείο των Δελφών στον Ιουλιανό τον Παραβάτη. “Είπατε τω βασιλεί, χαμαί πέσε δαίδαλος αυλά, ουκέτι Φοίβος έχει καλύβην, ου μάντιδα δάφνην, ου παγάν λαλέουσαν. Απέσβετο και λάλον ύδωρ”. Δηλαδή: “Πείτε στον βασιλιά, πως έπεσε κατάχαμα το περίτεχνο οίκημα, κι ούτε ο Φοίβος Απόλλων έχει πια κατοικία, ούτε δάφνη μαντική, ούτε πηγή ομιλούσα. Και το ομιλών νερό στέρεψε”. Από το 1977 η παγά –η πηγή– της ομιλίας γίνεται πάλι εδώ λαλέουσα, χάρη στη λειτουργία του Ευρωπαϊκού Πολιτιστικού Κέντρου, ενός φάρου πολιτισμού, μιας γέφυρας μεταξύ του χθες και του σήμερα, της Ελλάδας και του κόσμου».

Το νέο μαντείο της σκέψης: Οι Τρίτοι Δελφικοί Διάλογοι 2025

Η παράδοση του διαλόγου στους Δελφούς έχει μακρύ παρελθόν. Όλα ξεκινούν το 1927, με τις ιστορικές Δελφικές Εορτές του Άγγελου και της Εύας Σικελιανού. Στο αρχαίο θέατρο ανεβαίνει ο «Προμηθέας Δεσμώτης» του Αισχύλου, ενώ η Εύα Σικελιανού εισάγει σκηνικές καινοτομίες που συνδυάζουν τη δύναμη της παράδοσης με μια νέα οικουμενική πρόταση. Το όραμά τους για τους Δελφούς ως τόπο πνευματικής ενότητας των λαών δεν έσβησε, ακόμη κι αν πέρασαν δεκαετίες ώσπου να βρει θεσμική μορφή.

Το 1930, η επιτυχία των εορτών οδηγεί τη Βουλή και τη Γερουσία στην ψήφιση του νόμου 6323 για την ίδρυση ενός Διεθνούς Κέντρου Πνευματικής Συνεργασίας των Λαών στους Δελφούς, με αναφορά στη λειτουργία των «θησαυρών» των αρχαίων ελληνικών πόλεων. Επρόκειτο για μια πρώιμη απόπειρα θεσμικής κατοχύρωσης του δελφικού οράματος, που όμως έμεινε στα χαρτιά. Ο νόμος παρέμεινε ανενεργός, αντανακλώντας ίσως τη δυσκολία της εποχής να υλοποιήσει μια τόσο προωθημένη πολιτιστική ιδέα.

Η ιδέα αναζωπυρώνεται μεταπολεμικά. Το 1957, η ελληνική κυβέρνηση καταθέτει πρόταση στο Συμβούλιο της Ευρώπης για τη δημιουργία Ευρωπαϊκού Πολιτιστικού Κέντρου στους Δελφούς, με στόχο να μετατραπεί η περιοχή σε πεδίο ευρωπαϊκού διαλόγου και συνεργασίας. Το 1962, η Επιτροπή Υπουργών αποδέχεται επί της αρχής την πρόταση και, λίγα χρόνια αργότερα, στις 28 Μαρτίου του 1966, σε μια ιδιόκτητη δενδροφυτεμένη έκταση 100 στρεμμάτων μοναδικής φυσικής ομορφιάς, με εκπληκτική θέα προς τον ελαιώνα της Άμφισσας, την Ιτέα και τον Κορινθιακό Κόλπο, γίνεται η τελετή θεμελίωσης των πρώτων κτιριακών εγκαταστάσεων, σε σχέδια του Κώστα Κιτσίκη και του Αντώνη Λαμπάκη. Η επωνυμία του υπό σύσταση ιδρύματος είναι τότε Ευρωπαϊκόν Κέντρον των Δελφών – δηλωτική του ευρωπαϊκού προσανατολισμού αλλά και της ανοιχτής ακόμα μορφής του εγχειρήματος.

Η ελληνική πρόταση για την ίδρυση Ευρωπαϊκού Κέντρου στους Δελφούς επανέρχεται με επιμονή στο Συμβούλιο της Ευρώπης. Η Κοινοβουλευτική Συνέλευση, με τη Σύσταση 763, εγκρίνει το σχέδιο ίδρυσης του Κέντρου, αναγνωρίζοντας στους Δελφούς έναν μοναδικό πνευματικό και ιστορικό συμβολισμό.

Έτσι, στις 22 Ιουλίου 1977, και με κομβική την παρέμβαση του Κωνσταντίνου Καραμανλή, η Βουλή των Ελλήνων ψηφίζει τον Νόμο 645 και ιδρύει επίσημα το Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών, με πρώτο πρόεδρο τον ακαδημαϊκό Παναγιώτη Ζέπο. Το όραμα που ξεκίνησε με τους Σικελιανούς βρίσκει τελικά τη θεσμική του έκφραση, με τη σφραγίδα της ελληνικής Πολιτείας και την υποστήριξη της Ευρώπης.

Έκτοτε, στους Δελφούς έχουν βρεθεί προσωπικότητες όπως η Ίντιρα Γκάντι, η Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ, ο Ουόλε Σογίνκα, ο Ντάριο Φο, η Βανέσα Ρέντγκρεϊβ, ο Σέιμους Χίνι, ο Μαρτσέλο Μαστρογιάνι, ο Ρόμπερτ Γουίλσον, ο Ταντάσι Σουζούκι και πολλοί άλλοι που έδωσαν το στίγμα τους σε διεθνή συνέδρια, καλλιτεχνικές διοργανώσεις, συναντήσεις αρχαίου δράματος, εκθέσεις και συμπόσια.

Το Συνεδριακό Συγκρότημα του Ε.Π.Κε.Δ., με εγκαταστάσεις που αγκαλιάζουν το μαγευτικό τοπίο των Δελφών και με δράσεις που διαρκώς επεκτείνονται, λειτουργεί ως τόπος συνάντησης τεχνών, επιστημών και πολιτισμών, εξυπηρετώντας ταυτόχρονα τις ανάγκες φιλοξενίας, εκπαίδευσης και πολιτιστικής ανταλλαγής σε ετήσια βάση. Περιλαμβάνει Συνεδριακό Κέντρο –με αμφιθέατρο, βιβλιοθήκη, αίθουσα εκθέσεων, συνεδριακές αίθουσες–, ξενώνα –σύγχρονη ξενοδοχειακή μονάδα με 46 δωμάτια, εστιατόριο, σαλόνι– και υπαίθριο θέατρο, χωρητικότητας 1.050 θεατών. Το ισόγειο του θεάτρου διαθέτει χώρο πολλαπλών χρήσεων, συνολικού εμβαδού 218 τ.μ. Στους κήπους έχει διαμορφωθεί Πάρκο Γλυπτικής με έργα σύγχρονων Ευρωπαίων καλλιτεχνών (Νίκου Αλεξίου, Κώστα Βαρώτσου, Λυδίας Βενιέρη, Μισέλ Ζεράρ, Θεόδουλου Γρηγορίου, Ιάσονα Μολφέση, Πατρίκ Ρενό, Μανουέλ Σάιθ, Παναγιώτη Τανιμανίδη, Κώστα Τσόκλη, Αλφρέντο Ρομάνο, Χρύσας κ.ά.).

Στο επίκεντρο της πορείας του Ε.Π.Κε.Δ. βρίσκονται οι Δελφικοί Διάλογοι, ένα διεθνές πρόγραμμα στο οποίο κορυφαίοι στοχαστές συζητούν φλέγοντα ζητήματα του σήμερα και του αύριο.

Όπως ανέφερε ο πρόεδρος του Ε.Π.Κε.Δ, Παναγιώτης Ροϊλός, καθηγητής του Πανεπιστημίου Harvard, τους δύο πρώτους δελφικούς διαλόγους παρακολούθησαν πάνω από 300.000 θεατές διαδικτυακά, ενισχύοντας τη φήμη του θεσμού ως ενός σύγχρονου διεθνούς «μαντείου ιδεών».

Το Ε.Π.Κε.Δ δεν περιορίζεται όμως στους Διαλόγους. Διοργανώνει σεμινάρια, ακαδημίες, θεατρικά εργαστήρια, εικαστικά προγράμματα και διεθνείς συναντήσεις. Το εικαστικό πρόγραμμά του ξεκίνησε το 1988 και έκτοτε αποτελεί έναν από τους πλέον εμβληματικούς θεσμούς του, διαμορφώνοντας τον καλλιτεχνικό του χαρακτήρα μέσα από σημαντικές εκθέσεις και δράσεις. Στους χώρους του έχουν φιλοξενηθεί εκθέσεις γνωστών και σημαντικών σύγχρονων Ελλήνων και ξένων εικαστικών, ενώ στο θέατρο Φρύνιχος, με την επιβλητική του θέα και την ατμοσφαιρική του ακουστική, παρουσιάζονται κάθε καλοκαίρι πολιτιστικά γεγονότα υψηλού επιπέδου.

Η φετινή θεματική των Δελφικών Διαλόγων «Βιοπολιτική, βιοηθική και δημοκρατία», έθεσε στο προσκήνιο τον άνθρωπο στην εποχή της τεχνολογίας – ή μάλλον, τον μετα-άνθρωπο.

Αναλύθηκαν ερωτήματα που μας αφορούν όλους: Πώς επαναπροσδιορίζεται η βιοηθική υπό την πίεση της γενετικής, της ιατρικής και της τεχνητής νοημοσύνης· πώς διασφαλίζεται η δημοκρατία όταν η γνώση συγκεντρώνεται σε λίγους· και τι κινδύνους εγκυμονούν οι εξελιγμένοι βιοπολιτικοί μηχανισμοί για τις δημοκρατικές κοινωνίες.

Το επίπεδο των εισηγήσεων και των συμμετεχόντων επιβεβαίωσε τον διεθνή χαρακτήρα του θεσμού. Ο Ντάνιελ Γουίνκλερ, καθηγητής στο Χάρβαρντ, ανέλυσε τη βιοηθική στην εποχή της παραπληροφόρησης, φωτίζοντας τους κινδύνους που γεννώνται όταν επιστημονικά δεδομένα εργαλειοποιούνται ή διαστρεβλώνονται. Ο Φρεντερίκ Κεκ, καθηγητής στο Κολέζ ντε Φρανς και το CNRS, παρουσίασε μια εντυπωσιακά πρωτότυπη ανάγνωση του δημοκρατικού δυναμικού της «κυνηγετικής εξουσίας», αντλώντας μαθήματα σοφίας από τις κοινότητες που καταδιώκουν… ιούς. Ο Μάικλ Χαρντ, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Ντιουκ, μίλησε για τη δημοκρατία μέσα σ’ ένα παγκόσμιο πολεμικό καθεστώς, ενώ ο Τζέιμς Φόμπιον από το Πανεπιστήμιο Ράις εισήγαγε την έννοια της αντιβιοπολιτικής και της βιοαυτολογίας.

Ο Ντιντιέ Φασέν, καθηγητής στο Κολέζ ντε Φρανς, ανέδειξε τις κοινωνικές ανισότητες ως ηθική πρόκληση για τις δημοκρατίες του 21ου αιώνα, ενώ ο Τίμοθι Κάμπελ από το Πανεπιστήμιο Κορνέλ παρουσίασε μια εναλλακτική προσέγγιση για τις χρήσεις της δημοκρατίας, επαναπροσδιορίζοντας τη βιοπολιτική. Παράλληλα, διαβάστηκε η εισήγηση του Δημήτρη Γιατρομανωλάκη, καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Τζονς Χόπκινς, με θέμα τη βιοπολιτική από τον πολιτικό πραγματισμό του Πλάτωνα έως τη μετα-ανθρώπινη κυβερνητική.

Ξεχωριστή θέση κατέλαβε η ομιλία της Ελέιν Σκάρι, καθηγήτριας στο Χάρβαρντ, η οποία έθεσε ένα συγκλονιστικό ερώτημα: αν μία και μόνο γλωσσική πράξη –ένα «speech act»– μπορεί να καταστρέψει έναν ολόκληρο πολιτισμό. Η εισήγησή της για τη «θερμοπυρηνική μοναρχία» αποδείχτηκε ανατριχιαστικά επίκαιρη, καθώς, λίγες μόνο ώρες αργότερα, η Αμερική ανακοίνωσε τη στρατιωτική της εμπλοκή στον πόλεμο με το Ιράν.

Με το βλέμμα στραμμένο στο μέλλον, ο πρόεδρος του Κέντρου, κ. Παναγιώτης Ροϊλός, ανακοίνωσε την επόμενη μεγάλη κίνηση: το «The New Delphic Oracle Project – The Future of Humanity», που θα ξεκινήσει το 2026, φέρνοντας στους Δελφούς επιστήμονες από τη γενετική, την αστρονομία και τις θετικές επιστήμες, για να διαμορφώσουν τον διάλογο για το μέλλον του ανθρώπινου είδους.

Παράλληλα, η Πολιτεία προχωρά, με πρωτοβουλία της υπουργού Πολιτισμού, Λίνας Μενδώνη, και τη στήριξη του πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη, στην πλήρη ανακαίνιση και ενεργειακή αναβάθμιση του συνεδριακού συγκροτήματος του Κέντρου, με ορίζοντα ολοκλήρωσης την άνοιξη του 2026.

Στους Δελφούς, η φωνή του παρελθόντος δεν έχει σιγήσει. Αντιθέτως, αποκτά νέο περιεχόμενο μέσα από τη φιλοξενία ελεύθερης σκέψης και παγκόσμιου στοχασμού. Όπως ακριβώς το είχε οραματιστεί το 1977 ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, το Ε.Π.Κε.Δ. εξακολουθεί να λειτουργεί ως φωτεινός πυρήνας πολιτισμού, όπου η Ελλάδα διαλέγεται ισότιμα με τον κόσμο – και ο κόσμος με την Ελλάδα. H επίσκεψη σ’ αυτόν τον υπέροχο χώρο είναι μοναδική εμπειρία.

Το πρόγραμμα των Δελφικών Διαλόγων πραγματοποιείται για τρίτη συνεχή χρονιά, χάρη στην πολύτιμη υποστήριξη της Eurolife FFH.