Μπορεί η τεχνητή νοημοσύνη να αναγνωρίσει ένα αυθεντικό έργο τέχνης; Η περίπτωση του Ρούμπενς

Tη βεβαιότητα πως τελικά μια εκδοχή του έργου του Ρούμπενς «Το λουτρό της Νταϊάνα» είναι αυθεντικό και όχι αντίγραφο όπως θεωρούνταν για χρόνια εξέφρασε μία ελβετική εταιρεία. Η Carina Popovici, διευθύνουσα σύμβουλος της εταιρείας Art Recognition με έδρα τη Ζυρίχη, ισχυρίζεται ότι χρησιμοποίησε την τεχνητή νοημοσύνη για να πιστοποιήσει την αυθεντικότητα του διάσημου έργου του Πέτερ Πάουλ Ρούμπενς, ενός από τους σημαντικότερους Φλαμανδούς ζωγράφους, το έργο του οποίου εντάσσεται στην τεχνοτροπία του μπαρόκ και χρονολογείται περίπου στο 1635.

Την έρευνά της αυτή για την πιστοποίηση του έργου από την τεχνητή νοημοσύνη παρουσίασε στο συνέδριο Art Business Conference στο Tefaf Maastricht νωρίτερα αυτό το μήνα.

Το έργο του Ρούμπενς, το οποίο ανήκει σε μια ιδιωτική γαλλική συλλογή, είναι μια εκδοχή του διάσημου πίνακα του καλλιτέχνη - η τύχη του πρωτοτύπου παραμένει ακόμα άγνωστη.

Τεχνητή νοημοσύνη: Πώς μπορεί να πιστοποιήσει ότι ένα έργο είναι πραγματικά αυθεντικό; 

Η Art Recognition, η οποία ιδρύθηκε πριν από έξι χρόνια, διαθέτει ένα σύστημα τεχνητής νοημοσύνης το οποίο, όπως λέει, «προσφέρει ακριβή και αντικειμενική αξιολόγηση της αυθεντικότητας ενός έργου τέχνης». Στον ιστότοπό της, η εταιρεία αναφέρει ότι έχει ολοκληρώσει περισσότερες από 500 αξιολογήσεις αυθεντικότητας, επαληθεύοντας αμφισβητούμενα έργα, όπως μια αυτοπροσωπογραφία του Βίνσεντ βαν Γκογκ του 1889 στο Εθνικό Μουσείο του Όσλο.

Μετά την τελευταία τους έρευνα, η Popovici και η Art Recognition κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ο πίνακας «Το λουτρό της Νταϊάνα», αν και δεν είναι το πρωτότυπο,  αποτελεί αυθεντική εκδοχή του έργου. «Καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι πρόκειται εν μέρει για έργο του Ρούμπενς. Η τεχνητή νοημοσύνη μας δεν μπορεί να γνωρίζει ποιος έκανε το υπόλοιπο, αλλά μια πιθανή ερμηνεία θα ήταν η συμβολή του εργαστηρίου [του καλλιτέχνη]», λέει η Popovici.

Κατά τη διάρκεια της παρουσίασής της στο Tefaf, η Popovici εξήγησε ότι η εταιρεία χρησιμοποίησε το σύστημα τεχνητής νοημοσύνης της, το οποίο εκπαιδεύτηκε σε δεδομένα που ελήφθησαν από υπογεγραμμένα έργα του Ρούμπενς, για να αναλύσει το εν λόγω έργο, πραγματοποιώντας διαφορική ανάλυση σε τμήματα του πίνακα.

«Εκτός από τα αποδεκτά αυτόγραφα έργα, τροφοδοτήσαμε επίσης στο ΑΙ εικόνες αντιγράφων, απομιμήσεων, έργων από θαυμαστές κ.λπ. Από όλες αυτές τις εικόνες εκπαίδευσης,το ΑΙ έμαθε το μοναδικό στυλ του Ρούμπενς αλλά και να διακρίνει τα αυθεντικά έργα από τις καλές απομιμήσεις», λέει η Popovici.

«Συνολικά, υπάρχουν 29 διαφοροποιήσεις στα έργα: δέκα αναγνωρίστηκαν ως σαφώς αυθεντικά, με πιθανότητες πάνω από 80%- οκτώ ταξινομήθηκαν ως αυθεντικά, με πιθανότητες μεταξύ 60% και 80%». Όμως επτά διαφοροποιήσεις έπεσαν στο ασαφές εύρος 50%-60%, πράγμα που σημαίνει ότι η τεχνητή νοημοσύνη δεν μπορούσε να προσδιορίσει αν ήταν του Ρούμπενς ή όχι. Τέσσερις διαφοροποιήσεις βγήκαν με πιθανότητες κάτω του 50% - σαφώς όχι αυθεντικά.

Διαφωνούν οι μελετητές του Ρούμπενς

Ο Nils Büttner, πρόεδρος του Centrum Rubenianum - του οργανισμού που βρίσκεται πίσω από τον κατάλογο του Ρούμπενς- δήλωσε ωστόσο στην εφημερίδα The Art Newspaper ότι πιστεύει ότι το έργο που ερευνήθηκε από την Art Recognition δεν είναι στην πραγματικότητα αυθεντικό του Ρούμπενς.

Ο ίδιος εξηγεί: «Ο Ρούμπενς δεν είναι ένα αυθεντικό έργο του Ρούμπενς: «Η έκθεση κατάστασης καθιστά σαφές ότι δεν πρόκειται για το πραγματικό έργο. Πιστεύω στην τεχνητή νοημοσύνη και το λογισμικό της Art Recognition είναι καλό, αλλά τα αποτελέσματα δεν συμφωνούν με όσα λένε οι μελετητές του Ρούμπενς».

Η Popovici, ωστόσο, δηλώνει στην εφημερίδα The Art Newspaper: «Είναι ενδιαφέρον να δούμε τι έχουν να πουν οι ειδικοί για αυτή την υπόθεση... Ανάμεσα στις πολλές εκδοχές αυτού του πίνακα, μόνο δύο έχουν προταθεί ως δυνητικά αυθεντικές. Εκτός από την εκδοχή που βρίσκεται στη γαλλική ιδιωτική συλλογή, η οποία αποτέλεσε αντικείμενο αυτής [της έρευνας], υπάρχει και μια άλλη που στεγάζεται στο Μουσείο Boijmans van Beuningen στο Ρότερνταμ».

Αμφισβήτηση της αυθεντικότητας

Ο πίνακας του Boijmans δεν είναι ένα πλήρες έργο αλλά ένα θραύσμα, με το υπόλοιπο να πιστεύεται ότι καταστράφηκε σε πυρκαγιά. Σύμφωνα με την Popovici, το Rubenianum κατέγραψε αυτό το θραύσμα ως αυθεντικό τη δεκαετία του 1990, αλλά στη συνέχεια αμφισβήτησε την απόδοση σε μια δημοσίευση του 2016. 

Παρόλο που ο ιστότοπος του Μουσείου Boijmans περιγράφει το έργο του «Το λουτρό της Νταϊάνα»  ως έργο του Ρούμπενς, ο Büttner τονίζει επίσης ότι το έργο μπορεί να μην έχει παραχθεί από τον ίδιο τον ζωγράφο. «Δεν πρόκειται για θραύσμα της πρωτογενούς εκδοχής. Μπορεί να υπάρχουν δεσμοί με τον καλλιτέχνη, καθώς ο Ρούμπενς χρησιμοποιούσε προ-ασβεστωμένους καμβάδες και πωλούσε προϊόντα [όπως αυτό] στο εργαστήριό του», εξηγεί.

Η Popovici, η οποία λέει ότι είχε ως στόχο να δημιουργήσει ένα εργαλείο τεχνητής νοημοσύνης που θα μπορούσε να βοηθήσει τους ιστορικούς τέχνης, τους συλλέκτες και τα μουσεία να λαμβάνουν τεκμηριωμένες αποφάσεις, φροντίζει να τονίσει ότι τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης όπως το δικό της δεν θα αντικαταστήσουν ποτέ το έμπειρο ανθρώπινο μάτι, αλλά μπορούν να αποτελέσουν ένα πολύτιμο πρόσθετο αναλυτικό εργαλείο. Η ίδια δηλώνει στην εφημερίδα The Art Newspaper:

«Εκεί βρισκόμαστε σήμερα, με μια φαινομενικά μεταβαλλόμενη προσέγγιση του θραύσματος. Το ερώτημα είναι, αν το Rubenianum επανεξετάσει τη στάση του για το θραύσμα, θα άλλαζε αυτό τη θέση του για την έκδοση στη γαλλική συλλογή;».

Πηγή: The Art Newspaper