Συναισθηματική αξία: Το πρώτο αριστούργημα της σεζόν από τον Χοακίμ Τρίερ

Ο καταξιωμένος σκηνοθέτης Γκούσταβ οραματίζεται το τελευταίο αριστούργημα της ζωής του. Το σενάριο που γράφει, «πατάει» σε βιώματά του και γίνεται ακόμη πιο προσωπική υπόθεση από τη στιγμή που ζητάει από τη μεγάλη κόρη του, Νόρα, η οποία είναι θεατρική ηθοποιός, να αναλάβει εκείνη τον πρωταγωνιστικό ρόλο στην ταινία του. Η τελευταία όμως αρνείται.

Έχοντας κλείσει την τριλογία του Όσλο με το αριστουργηματικό «Χειρότερο άνθρωπο του κόσμου», που αποτελούσε ένα εξαίσιο γυναικείο πορτρέτο τοποθετημένο στο σύγχρονο χάος, ο Χοακίμ Τρίερ επιστρέφει στον κυκεώνα των διαπροσωπικών σχέσεων βάζοντας αυτή τη φορά τη σχέση πατέρα-κόρης στο βωμό της δραματουργίας του, που εντοπίζεται σε ένα σπίτι γεμάτο μνήμες και ανοιχτές πληγές (η τραγική ιστορία της αντιστασιακής μητέρας του Γκουστάβ, που βασανίστηκε από τους ναζί, είναι το κλειδί της ιστορίας). Καθώς η Νόρα προσπαθεί να βάλει σε μια τάξη τη ζωή της, έρχεται σε σύγκρουση με τον πατέρα της, που του χρεώνει το διαζύγιο των γονιών της και κυρίως ότι τους εγκατέλειψε όταν εκείνη ήταν ακόμη μικρό παιδί και έκτοτε ουσιαστικά χάθηκε από τη ζωή της.

Η «Συναισθηματική αξία» είναι ένα φιλμ μεγάλης ωριμότητας βασισμένο σε ιερά πρόσωπα (Μπέργκμαν, Στρίνμπεργκ κ.ά.) αλλά και αρχετυπικά έργα (το «Κουκλόσπιτο» του Ίψεν κρύβεται πίσω από κάθε καρέ, γεγονός που επιβεβαιώνεται κι από το όνομα της βασικής ηρωίδας), το οποίο αρνείται να γίνει μελό, διδακτικό και κυρίως ναρκισσιστικό. Ο Τρίερ, σε τρομερή φόρμα, αφαιρεί κάθε σκηνοθετική… υπόνοια μελό, που μπορεί να συνδεθεί με τις παραπάνω παγίδες, επιλέγοντας μια ελλειπτική αφήγηση που ποντάρει στα βασικά και απαραίτητα. Όλα είναι δοσμένα με υπόγεια ένταση και ανόθευτη ειλικρίνεια και οδηγούν τη «Συναισθηματική αξία» σε σπαραχτικές αλήθειες αλλά και ψύχραιμες κουβέντες. Η πατρική φιγούρα σαφώς και δεσπόζει στον ουρανό της ιστορίας, όμως την πραγματική λάμψη καθώς και την ουσία του έργου τη χαρίζουν οι γυναίκες. Η κατεστραμμένη, αλλά με γλώσσα που τσακίζει Νόρα, που είναι «ίδια ο πατέρας της», αδυνατεί να κατανοήσει γιατί δεν μπόρεσε ποτέ να φτιάξει μια σχέση της προκοπής. Η μικρή της αδελφή Άγκνες, που ζει με τον σύζυγο και τον γιο τους μια μάλλον ρουτινιάρικη αλλά ασφαλή οικογενειακή ζωή, έχει επίγνωση της κατάστασής της και κυρίως σε ποιον οφείλει την ψυχική ισορροπία της. Και, τέλος, η φαινομενικά ρηχή αλλά ειλικρινής και έντιμη χολιγουντανή σταρ, η οποία κατανοεί το περιορισμένο της ταλέντο.

Με όχημα τούτη την εκλεκτή γυναικεία τριπλέτα, και καταλύτη τον εκπληκτικό Στέλαν Σκάαρσκαρντ στην καλύτερη ίσως ερμηνεία της καριέρας του, ο Τρίερ παραδίδει ακόμη ένα αριστούργημα γύρω από τις τραυματικές οικογενειακές σχέσεις, αλλά και το νόημα της τέχνης που πολλές φορές δίνει νόημα στην ίδια τη ζωή.