27ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης ή και, λίαν συντόμως, Θεσσαλονίκη μια άλλη πόλη

Περίεργες εποχές, αμήχανοι καιροί, επικίνδυνες στιγμές, δύσκολες ώρες: «Σε μια πόλη που κουβαλάει μνήμη και Ιστορία, σε μια περιοχή που γνωρίζει από γεωπολιτικές εντάσεις, το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης υπήρξε πάντα ένας χώρος διαλόγου, ελευθερίας και πολιτισμού. Την ώρα λοιπόν που η παραπληροφόρηση και η διαστρέβλωση των γεγονότων γίνονται εργαλεία χειραγώγησης, το ντοκιμαντέρ υπενθυμίζει τη δύναμη της αλήθειας. Και σε περιόδους κρίσης, ένας τέτοιος χώρος, όπου λάμπει η δύναμη της αλήθειας, είναι πιο απαραίτητος από ποτέ. Όλα αυτά δεν ήρθαν ξαφνικά, αλλά προετοιμάζονται εδώ και καιρό. Από δημαγωγούς που κήρυξαν το μίσος, από λαϊκιστές που καλλιέργησαν την εχθροπάθεια, από επιστήμονες των θεωριών συνωμοσίας που χλεύασαν την αληθινή επιστήμη, από κατασκευαστές ψεμάτων και εύκολων λύσεων που στοχοποίησαν την τέχνη και προσπάθησαν να μας πείσουν ότι είναι άχρηστη. Όμως η τέχνη αυτή τη στιγμή είναι ένα από τα πιο ισχυρά όπλα της Δημοκρατίας. Η τέχνη δεν είναι πολυτέλεια, ούτε ουδέτερη ζώνη. Έχει ευθύνη, έχει λόγο, έχει στάση. Αυτό θα προσπαθήσουμε να αποδείξουμε στο φετινό Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, με ταινίες που καταγράφουν αληθινές ιστορίες. Καθώς η αξία της αλήθειας κινδυνεύει να γίνει σχετική και οι αλγόριθμοι δεν είναι πλέον υποχρεωμένοι να αποδεικνύουν ότι αυτά που λένε είναι αλήθεια, οι αληθινές ιστορίες που μάθαμε και γνωρίζουμε καλά, οι αληθινές ιστορίες που βλέπουμε στα ντοκιμαντέρ μας, οι αληθινές ιστορίες που υπηρετεί ο ευρωπαϊκός πολιτισμός εδώ και πολλές δεκαετίες, είναι το δικό μας ανάχωμα».

Το 27^ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης είναι προ των πυλών κι εγώ καθισμένος στα μπλε βελούδα της αίθουσας Παύλος Ζάνας στο Ολύμπιον παρακολουθώ τη συνέντευξη Τύπου και τα σχετικά με τις 261 ταινίες μικρού και μεγάλου μήκους (72 παγκόσμιες, 40 διεθνείς και 11 ευρωπαϊκές πρεμιέρες) που προσπαθούν να συλλάβουν τη «φάση του πάρτι», όπως το περιέγραψαν η πρόεδρος Ελίζ Ζαλαντό, συνεπικουρούμενη από τον καλλιτεχνικό διευθυντή Ορέστη Ανδρεαδάκη, τον επικεφαλής του προγράμματος Γιώργο Κρασσακόπουλο και τους συνεργάτες τους. «Το Φεστιβάλ πραγματοποιείται φέτος σε μια κρίσιμη στιγμή για την ευρύτερη γειτονιά μας, την Ευρώπη, αλλά και για ολόκληρο τον κόσμο. Θεμελιώδεις αρχές του πολιτισμού μας –η δημοκρατία, η ελευθερία, η ανεκτικότητα– έχουν αρχίσει δυστυχώς να αμφισβητούνται, ενώ οι κραυγές του μίσους πολλαπλασιάζονται επικίνδυνα. Τα 261 ντοκιμαντέρ μικρού και μεγάλου μήκους που θα παρουσιάσουμε αποτυπώνουν όλα όσα ζούμε σήμερα, καλώντας μας να δούμε την πραγματικότητα όπως είναι, να θυμηθούμε ότι η αλήθεια δεν μπορεί να είναι σχετική και να εκτιμήσουμε εκ νέου την αξία της τέχνης του κινηματογράφου. Έχουν περάσει τέσσερις μήνες από την προηγούμενη συνέντευξη Τύπου του Φεστιβάλ μας, κι όμως έχουμε την αίσθηση ότι ζούμε ήδη σε έναν εντελώς διαφορετικό κόσμο. Και δυστυχώς, όχι καλύτερο. Ορισμένοι είπαν ότι ζούμε μέσα σε μια ταινία επιστημονικής φαντασίας, όμως εμείς στο Φεστιβάλ διαφωνούμε. Δεν είναι ταινία επιστημονικής φαντασίας, είναι ένα ιστορικό ντοκιμαντέρ για τη δεκαετία του 1930, το οποίο προβάλλεται ανάποδα, και αυτή τη φορά είμαστε εμείς οι πρωταγωνιστές ή μάλλον τα θύματα. Είναι ένα εκπαιδευτικό ντοκιμαντέρ που δεν μας δίδαξε τίποτα. Είναι μια σπαρακτική μαρτυρία για τη φρίκη του φασισμού και του ολοκληρωτισμού, που την ξεχάσαμε. Είναι η κινηματογραφική καταγραφή μιας τρομακτικής ιστορικής πραγματικότητας που κάποιοι προσπαθούν να επαναλάβουν με τον χειρότερο τρόπο. Μπροστά σε αυτή τη νέα τρομακτική πραγματικότητα, ο πολιτισμός δεν μπορεί να σταθεί αμέτοχος. Δεν μπορεί να σιωπήσει όταν ο αυταρχισμός κερδίζει έδαφος, όταν ο δημόσιος λόγος δηλητηριάζεται από τη μισαλλοδοξία, όταν το παρελθόν αναθεωρείται επικίνδυνα».

Με την αφίσα του σχεδιασμένη από τον ζωγράφο Δημήτρη Αναστασίου και τα τρία σποτ βασισμένα σε μια ιδέα του χορογράφου Άντι Τζούμα, το 27ο ξεκινά την Πέμπτη 6 Μαρτίου με το Σχετικά μ’ έναν ήρωα του Πιοτρ Βίνιεβιτς, μια μεταφορά ενός σεναρίου γραμμένου από μηχανή AI, που εκπαιδεύτηκε και μελέτησε το έργο του διάσημου σκηνοθέτη Βέρνερ Χέρτσογκ. Η αυλαία (Κυριακή 16 Μαρτίου) θα πέσει με την ταινία Μάρλι Μάτλιν: Όχι πια μόνη της Σοσάνα Στερν. Είναι μια ιστορία για την ηθοποιό Μάρλι Μάτλιν, την πρώτη κωφή ηθοποιό που κέρδισε Όσκαρ ερμηνείας στην ιστορία του θεσμού.

Το μεγάλο αφιέρωμα με τίτλο ΑΙ, μια αναπόδραστη νοημοσύνη είναι ταξίδι που περιλαμβάνει μια επιλογή αποκαλυπτικών ντοκιμαντέρ, την εντυπωσιακή εικαστική εγκατάσταση LAUREN: Anyone Home? της καλλιτέχνιδος και καθηγήτριας στο UCLA Λόρεν Λι ΜακΚάρθι, το masterclass AI and ART EXPERIENC, μια δίγλωσση ειδική έκδοση και το περιοδικό Πρώτο Πλάνο, που φέτος αποτελεί ένα πείραμα συνδημιουργίας με την AI. Συναρπαστικό μυρίζει και το αφιέρωμα στη Λόρεν Γκρίφιλντ, σκηνοθέτιδα και φωτογράφο της οποίας το έργο κριτικάρει την τοξική πλευρά του υπερκαταναλωτισμού και σχολιάζει την παρακμή μιας νεόπλουτης τάξης που ξοδεύεται σε εφήμερες απολαύσεις. Η Αμερικανίδα θα παρευρίσκεται στη Θεσσαλονίκη ως μέλος της κριτικής επιτροπής του Διεθνούς Διαγωνιστικού τμήματος, καθώς και για να παρουσιάσει τις ταινίες της, ενώ παράλληλα θα παραδώσει masterclass στο κοινό.

Η ενότητα Γεωγραφία του Βλέμματος τιτλοφορείται Η Εκτός Σχεδίου Ελλάδα (1950-2000), με τα 19 ντοκιμαντέρ της να συνθέτουν ένα πολυεπίπεδο και διαφωτιστικό πορτρέτο της κοινωνικής, πολιτικής και πολιτισμικής ζωής της χώρας στο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα. Το Spotlight και ο τιμητικός Χρυσός Αλέξανδρος θα είναι αφιερωμένα στον κορυφαίο γάλλο δημιουργό Νικολά Φιλιμπέρ (θα βρεθεί στη Θεσσαλονίκη) και στις τέσσερις ταινίες του που έχουν βραβευτεί με Χρυσή Άρκτο, Σεζάρ και βραβείο της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Κινηματογράφου.

Υπομονή ως την άλλη εβδομάδα που η διαδρομή Πλατεία Αριστοτέλους - Λιμάνι θα αποτελέσει το πιο λαμπερό, ανήσυχο, ευέξαπτο, ευαίσθητο και κοσμοπολίτικο σημείο συνάντησης στην πόλη. Κοινώς, λίαν συντόμως, Θεσσαλονίκη μια άλλη πόλη.