«American fiction»: Ένα φιλμ για τα στερεότυπα, την υποκρισία… και τα ψευδώνυμα, στο Amazon Prime
Το «American fiction» είναι μια απολαυστική σάτιρα που μιλά για τα (λογοτεχνικά και μη) στερεότυπα και τις «ταυτότητες» (φυλετικές, σεξουαλικές και άλλες) με έναν τρόπο άμεσο, αστείο, ανθρώπινο και, ναι, τραβηγμένο από τα μαλλιά — αλλά τόσο μα τόσο επιτυχημένα!
Διασκευάζοντας το μυθιστόρημα «Erasure» του Πέρσιβαλ Έβερετ (στα ελληνικά κυκλοφόρησε πριν από είκοσι χρόνια από τις Εκδόσεις Πόλις με τίτλο «Το σβήσιμο», σε μετάφραση της Χίλντας Παπαδημητρίου), το φιλμ του Κορντ Τζέφερσον είναι ταυτόχρονα δηκτικό και γλυκό, σαρκαστικό και συγκινητικό, ανάλαφρο και σοβαρό, ειρωνικό και μελαγχολικό… και ακόμη πιο μελαγχολικό από ένα σημείο και μετά. Μια πολύ-πολύ ζεστή κωμωδία, που πιθανότατα θα αρέσει σε όλους, ή έστω στους περισσότερους — κι αυτό είναι πολύ καλό. Δεν είναι καθόλου περίεργο, ως εκ τούτου, που είναι υποψήφια για πέντε (5!) Όσκαρ: Καλύτερης Ταινίας (Κορντ Τζέφερσον), Καλύτερου Διασκευασμένου Σεναρίου (Κορντ Τζέφερσον), Α΄ Ανδρικού Ρόλου (Τζέφρι Ράιτ), Β΄ Ανδρικού Ρόλου (Στέρλινγκ Κ. Μπράουν) και Μουσικής (Λόρα Κάρπαν), ενώ έχει ήδη κερδίσει το πρώτο βραβείο σε μία σειρά από φεστιβάλ, αλλά και στα British Academy Film Awards, Critics’ Choice Movie Awards, και Black Reel Awards. Ο Τζέφερσον έχει μακρά θητεία στην τηλεόραση σαν σεναριογράφος («Master of None», «The Good Place», «Watchmen», «Station Eleven»), και το κινηματογραφικό του ντεμπούτο είναι εξαιρετικό.
«American fiction»: Η υπόθεση της ταινίας στο Amazon Prime
Ο Θελόνιους «Μονκ» Έλισον είναι ένας μαύρος συγγραφέας και πανεπιστημιακός που δεν μπορεί να βρει εκδότη για το τελευταίο του βιβλίο. Λογικό, γιατί τα προηγούμενα βιβλία του, τρομερά απαιτητικά όλα τους, με μια λέξη: δύσκολα, δεν πούλησαν τίποτε — είχαν απλώς «τύχει της ενθουσιώδους αποδοχής των κριτικών». Μάλιστα, μαθαίνει πως πλέον οι εκδότες ζητάνε «μαύρα» μυθιστορήματα από τους μαύρους συγγραφείς. Αλλά αυτός δεν γράφει καθόλου «μαύρα»: το χρώμα του δεν φαίνεται στα κείμενά του· φαίνεται μόνο στη φωτογραφία του στην κουβερτούρα του βιβλίου. Ο Μονκ είναι διαρκώς θυμωμένος με όλη αυτή την κατάσταση, βγαίνει έξω από τα ρούχα του, τον πιάνουν κρίσεις, και θα θυμώσει ακόμη περισσότερο όταν μία νεαρή μαύρη συγγραφέας —μεγαλωμένη σε καλή οικογένεια και σπουδαγμένη σε πανάκριβο πανεπιστήμιο— εκδίδει ένα βιβλίο που κάνει πάταγο και γίνεται αμέσως μπεστ-σέλερ. Γιατί; Γιατί οι ήρωές της είναι φτωχοί καταπιεσμένοι μαύροι, μιλάνε με τη γλώσσα της πιάτσας και τους συμβαίνουν πράγματα που «συμβαίνουν στους μαύρους στην Αμερική». Πράγματα ζόρικα, και άσχημα.
Έτσι, σαν ένας άρχοντας της ειρωνείας, ο Μονκ θα στρωθεί να γράψει μια δική του εκδοχή αυτού που ο κόσμος (το κοινό, οι εκδότες, «όλοι») θεωρεί μαύρο μυθιστόρημα, ένα ανάλαφρο, σπαραξικάρδιο και γεμάτο κλισέ βιβλίο με απελπισμένους μαύρους απόκληρους που όλα τούς πάνε στραβά, θα το ξεπετάξει μέσα σε καναδυό βδομάδες, και θα το δώσει για αξιολόγηση σε έναν εκδότη, φυσικά με ψευδώνυμο. Ω του θαύματος όμως, το βιβλίο, ένας ορισμός τού μαύρου μελό, θα εγκριθεί — και όχι μόνο: θα του δοθεί μία τεράστια προκαταβολή, και θα υπογράψει και για τη διασκευή του στον κινηματογράφο!
Μετά από όλα αυτά, βέβαια, ο Μονκ είναι πιο μόνος, πιο μελαγχολικός, πιο θυμωμένος και πιο ανήσυχος από ποτέ: τα πράγματα δεν πηγαίνουν όπως τα υπολόγιζε. Ακόμη χειρότερα (ή μάλλον καλύτερα): καθώς την αλήθεια την ξέρει μόνο ο ατζέντης του, και προσωπικός του φίλος, που έχει ενθουσιαστεί με τις εξελίξεις, δεν μπορεί να αποκαλύψει σε κανέναν ότι αυτός είναι ο «Σταγκ Ρ. Λι» που υπογράφει το βιβλίο, ότι δεν υπάρχει ο… φυγόποινος «Σταγκ Ρ. Λι», που υποτίθεται πως έχει κάνει φυλακή για φόνο και καταθέτει εδώ τα βιώματά του, ότι είναι αυτός, ο Θελόνιους Έλισον, που έστησε αυτό το παιχνίδι για να αποδείξει… για να αποδείξει τι ακριβώς άραγε;…
Έχουμε να κάνουμε με μία φάρσα βέβαια, οπότε τα πράγματα θα μπερδευτούν ακόμη περισσότερο, ειδικά όταν ο Μονκ θα κληθεί να… βραβεύσει το ίδιο του το βιβλίο, σαν το καλύτερο της χρονιάς! Έχουμε να κάνουμε με μία φάρσα, ναι, αλλά και για μια πολύ καλή, πολύ κοφτερή ματιά στο εκδοτικό τοπίο (των ΗΠΑ), για το πώς φτιάχνεται ένα μπεστ-σέλερ, και για τι σημαίνει φυλετική ταυτότητα. Οι συναντήσεις της επιτροπής απονομής των βραβείων —όλα της τα μέλη είναι συγγραφείς— είναι άψογες, δεν θέλαμε να τελειώσουν.
Αυτά θα μας έφταναν και με το παραπάνω, αλλά η ταινία δεν είναι μόνο αυτά. Κάθε άλλο. Είναι ο Μονκ, η ζωή του, το παρελθόν του, οι ματαιώσεις του — το πατρικό του στη Βοστώνη και η οικογένειά του, που θα τους συναντήσει όλους εκεί. Είναι μια μικρή, γλυκιά, «κανονική» οικογένεια, γεμάτη τραύματα κι αυτή όπως όλες, και ένα σπίτι που έχει ζήσει πολλά, όπως και όλα τα άλλα σπίτια: τραγωδίες, γέλια, θανάτους και χωρισμούς. Εκεί θα συναντηθεί με τη γιατρό αδελφή του, με τον αδελφό του που ανακάλυψε στα σαράντα του ότι είναι γκέι και επιτέλους το απολαμβάνει, με τη γυναίκα που μένει στο σπίτι τους και φροντίζει τη μητέρα του, και που με τα χρόνια έχει γίνει μέλος της οικογένειας κι αυτή, και βέβαια με την ίδια του τη μητέρα που όμως πια δεν θυμάται ποια είναι και τι κάνει — εκτός από τις στιγμές που έχει κάποιες αναλαμπές. Εκεί, επίσης, στην παλιά του γειτονιά, ο Μονκ θα ερωτευτεί ξανά. Πολύ όμορφες σκηνές, αποκαλυπτικές, γεμάτες χιούμορ και συγκίνηση.
Αφού σημειώσουμε πως όλες οι ερμηνείες είναι μία και μία —χαίρεσαι να βλέπεις την ταινία—, να πούμε απλώς πως ο Τζέφρι Ράιτ, στον ουσιαστικά πρώτο πρωταγωνιστικό ρόλο της καριέρας του, είναι καταπληκτικός. Είναι τρομερό αυτό, που με πολύ λίγα πράγματα, αποτυπώνει τόσο πολλά συναισθήματα, «λέει» τόσο πολλά. Δυνατή υποψηφιότητα για το Όσκαρ.
Δεν βρήκαμε, όπως άλλοι, πού και πώς το έργο μιλά για την πολιτική ορθότητα και τη woke κουλτούρα, αλλά δεν πειράζει. Απολαύσαμε κάθε στιγμή αυτής της απίθανης σάτιρας. Ωραίο έργο.
