Κινηματογραφος

Ζώνη ενδιαφέροντος: Ο Τζόναθαν Γκλέιζερ επιστρέφει με μια ταινία που ξαφνιάζει

Το Ολοκαύτωμα παρουσιάζεται από μια άλλη οπτική γωνία –καμιά σκηνή φρίκης από το στρατόπεδο και τα βασανιστήρια των Εβραίων– που χρησιμεύει για να αναδειχτεί το αυθεντικό πρόσωπο του τρόμου

Κωνσταντίνος Καϊμάκης
ΤΕΥΧΟΣ 897
2’ ΔΙΑΒΑΣΜΑ

Ζώνη ενδιαφέροντος: Κριτική για την ταινία του Τζόναθαν Γκλέιζερ, με τους Σάντρα Ούλερ, Κρίστιαν Φρίντελ, Ραλφ Χέρφορθ, Γιόχαν Καρτχάους

Πέρα από τον φράχτη που κρύβει τη φρίκη του Άουσβιτς, ο διοικητής του στρατοπέδου Ρούντολφ Ες και η σύζυγός του Χέντβιγκ έχουν φτιάξει έναν μικρό επίγειο παράδεισο για τους ίδιους και τα πέντε τέκνα τους. Το υπέροχο σπίτι τους, που αποπνέει ζεστασιά και αγάπη, ολοκληρώνει ένας ονειρεμένος κήπος με σπάνια φυτά αλλά και μικρές καλλιέργειες που επιμελούνται οι ίδιοι, ενώ τις βαριές δουλειές του σπιτιού αναλαμβάνουν υπηρέτες από τα γύρω χωριά. Παράλληλα, ο στοργικός πάτερ φαμίλιας της οικογένειας δεν παραλείπει να εκφράζει την αγάπη του όχι μόνο στα παιδιά του –τους διαβάζει κάθε βράδυ το παραμύθι των Γκριμ «Χάνσελ και Γκρέτελ»–, αλλά και στα αγαπημένα του ζώα. Ειδικά για τα σκυλιά και τα άλογα, ο φιλόζωος Ες δεν παραλείπει να δείχνει την αγάπη του, με κάθε ευκαιρία που του δίνεται.    

Δέκα χρόνια μετά από το σπάνιο και άκρως εγκεφαλικό «Κάτω από το δέρμα» με τη Σκάρλετ Γιόχανσον στον πρωταγωνιστικό ρόλο μιας αινιγματικής εξωγήινης που «ψαρεύει» άντρες στη Σκωτία, ο Βρετανός Τζόναθαν Γκλέιζερ επιστρέφει στο σινεμά με μια ταινία που ξαφνιάζει και πάλι. Το σενάριο της μόλις 4ης ταινίας του σε διάστημα 22 ετών («Ερωτικό κτήνος» 2001, «Γέννηση» 2004) είναι βασισμένο σε ένα μυθιστόρημα του Μάρτιν Έιμις ο οποίος υπογράφει και τη διασκευή του μαζί με τον 58χρονο σκηνοθέτη. Πρόκειται για μια ελεύθερη διασκευή που διαφοροποιείται από τη βασική ερωτική ιστορία του βιβλίου, προκειμένου να μιλήσει για τη φύση του Κακού και την αρχιτεκτονική του τρόμου. Το Ολοκαύτωμα παρουσιάζεται από μια άλλη οπτική γωνία –καμιά σκηνή φρίκης από το στρατόπεδο και τα βασανιστήρια των Εβραίων– που χρησιμεύει για να αναδειχτεί το αυθεντικό πρόσωπο του τρόμου. Εκείνο που δανείζεται χαρακτηριστικά τόσο από το πορτρέτο του Ρούντολφ Ες όσο κι από της συζύγου του Χέντβιγκ. Το αυτονόητο συμπέρασμα ότι τα άνθη του Κακού ποτίζονται από την πατρική και μητρική στοργή και αγάπη, δεν μπορεί να μην προκαλεί επιπλέον στρώσεις δυσφορίας, που ενισχύονται από την απόλυτη και εμμονική σχεδόν συγκέντρωση του Γκλέιζερ στα αλάνθαστα γεωμετρικά κάδρα του. Το περίτεχνο μοντάζ, η εναλλαγή σκότους και φωτός, η απόκοσμη μουσική που μοιάζει να βγαίνει από τα βάθη της κόλασης, τα ξεχωριστά κομμάτια «ευτυχίας» και κυρίως η ειδυλλιακή εικόνα της οικογένειας, που σκεπάζουν τη φριχτή αλήθεια –εκείνη που σοκαρισμένη αντιλαμβάνεται κάποια στιγμή η μητέρα της Χέντβιγκ που θεωρούσε ως τότε ότι «η κόρη της τα κατάφερε τέλεια στη ζωή της»– είναι τα βασικά όπλα ενός ακριβοθώρητου και αποστασιοποιημένου αριστουργήματος που τιμήθηκε με το Μέγα βραβείο της Κριτικής Επιτροπής στο Φεστιβάλ των Καννών του 2023. Η απαιτητική «Ζώνη ενδιαφέροντος» μιλάει κυρίως για την προσωπική ευθύνη, την ενσυναίσθηση και τη σημασία της μνήμης. Στοιχεία δηλαδή που καθορίζουν τη ζωή όλων μας η οποία διαμορφώνεται ανάλογα με τις προτεραιότητες, αλλά και τα ενδιαφέροντα που έχει ο καθένας χωριστά.