AnimaSyros: Μια γιορτή εξωστρέφειας του εγχώριου animation

Όταν οι γενιές της ύστερης Gen X και των millennials -δηλαδή οι γενιές που βρίσκονται αυτή τη στιγμή στα «αξιώματα» των δημιουργικών βιομηχανιών- βρίσκονταν στην παιδική τους ηλικία το animation ή τα κινούμενα σχέδια στην Ελλάδα δεν μπορούσαν εύκολα να εκληφθούν σε κάποιο διαφορετικό context από παιδικές σειρές στην τηλεόραση, παιδικές προβολές στους κινηματογράφους και βιντεοκασέτες της Disney που έλιωναν στα VCR των γονιών μας. Για την ακρίβεια ακόμα και πριν μια δεκαετία η δυναμική της εγχώριας δημιουργίας animationδεν είχε γίνει ορατή και το boom άνθησης και εξωστρέφειας που κυοφορούνταν στους κόλπους της ελληνικής κοινότητας animators δεν μπορούσε να προβλεφθεί – τουλάχιστον από ανθρώπους που δεν είχαν βρεθεί ποτέ μέχρι τότε σε στενή σύνδεση με το συγκεκριμένο industry.

Τα τελευταία χρόνια ωστόσο το animation έχει διεισδύσει σε πολύ περισσότερους τομείς της καθημερινής ζωής παιδιών και ενηλίκων κατακτώντας σταθερά τα σκαλιά προς τη θέση που του αξίζει και στην Ελλάδα. Βιωματικά εκπαιδευτικά εργαστήρια κάνουν την εμφάνισή τους σε κάποια σχολεία που έχουν τις κεραίες τους ανοιχτές για νέες εκπαιδευτικές μεθόδους. Όλο και περισσότερα διαφημιστικά agencies και designers επιστρατεύουν το animation σε εμπορικά projects και σε σχεδιασμό οπτικών ταυτοτήτων. Και φυσικά σε επίπεδο καλλιτεχνικής δημιουργίας όλο και περισσότερες ταινίες animation Ελλήνων δημιουργούν βρίσκουν τον δρόμο τους προς την εξωστρέφεια και την εγχώρια και διεθνή αναγνώριση επικοινωνώντας όλο και βαθύτερα μηνύματα κοινωνικού και ανθρωπιστικού ενδιαφέροντος.

Πυλώνες αυτής της ανάπτυξης του ελληνικού animation υπήρξαν διαχρονικά τόσο η Ελληνική Ένωση Κινουμένων Σχεδίων – ΑΣΙΦΑ ΕΛΛΑΣ όσο και το Διεθνές Φεστιβάλ Κινουμένων Σχεδίων AnimaSyros που από ένα περιφερειακό eventσε ένα Κυκλαδονήσι έγινε μέσα σε 15 χρόνια ένα από τα πλέον σημαντικά ευρωπαϊκά φεστιβάλ του είδους. Δεν είναι τυχαίο ότι φιλμ όπως το βραβευμένο στo Cannes World Film Festival animation «Mine» της Δάφνης Ξουράφη αλλά και το εγχώριο case study crossover δημοφιλίας «From The Balcony των Άρη Καπλανίδη και Ηλία Ρουμελιώτη ξεπήδησαν από το διαγωνιστικό τμήμα του Animasyros τα τελευταία χρόνια. Πώς όμως ξεκίνησαν όλα για να φτάσουμε να γιορτάζουμε πλέον σταθερά κάθε φθινόπωρο στη Σύρο την ολοένα αυξανόμενη εξωστρέφεια του ελληνικού animation;

AnimaSyros: Από ένα boutique όραμα στο μεγαλύτερο animation φεστιβάλ της Μεσογείου

Ο συνεμπνευστής και πρόεδρος του Animasyros Βασίλης Καραμητσάνης θυμάται τις πρώτες ημέρες ενός οράματος που ξεκίνησε πριν 15 χρόνια χωρίς επίγνωση ίσως της κλίμακας του μέλλοντός του. «Ξεκινήσαμε το 2008 για να φτιάξουμε ένα bootique φεστιβάλ ταινιών μικρού μήκους animation σε έναν ωραίο προορισμό, βρήκαμε φιλόξενο λιμάνι στη Σύρο, κι αυτό εξελίχθηκε στο μεγαλύτερο φεστιβάλ animation της Μεσογείου. Με πολλές διαφορετικές τάσεις, από ό, τι μπορεί να περιμένει κάποιος από ένα κλασσικό φεστιβάλ. προβολές ταινιών μικρού και μεγάλου μήκους, διαγωνιστικό αλλά και εργαστήρια animation για παιδιά πρώτης και δεύτερης σχολικής ηλικίας, για άτομα με αναπηρίες, για άτομα τρίτης ηλικίας αλλά και για επαγγελματίες»

Ώθηση στην εξωστρέφεια του εγχώριου animation

«To φεστιβάλ μετράει φέτος 15 χρόνια και πριν 8 χρόνια -κάπου στου δρόμου τα μισά- αποφασίσαμε ότι πρέπει να φτιάξουμε και μια «αγορά» για τη διασύνδεση των δημιουργών με την πράξη» λέει ο Βασίλης Καραμητσάνης.

«Έτσι εδώ και 8 χρόνια τρέχει και η επαγγελματική αγορά του φεστιβάλ, ένα industry market που συγκεντρώνει την αφρόκρεμα της Μεσογείου αλλά και όλου του κόσμου στον τομέα του animation. Φέτος για παράδειγμα φιλοξενούμε τους εκπροσώπους, τον πρόεδρο και τον διευθύνοντα σύμβουλο του μεγαλύτερου φεστιβάλ animation του κόσμου, του Annecy της Γαλλίας οι οποίοι και ως ομιλητές θα μεταφέρουν στους συμμετέχοντες το πώς είναι να διοργανώνεις ένα φεστιβάλ πρώτης κλάσης, όπως το Anncey -για να καταλάβουμε τα μεγέθη μιλάμε για ένα φεστιβάλ που αντιστοιχεί στα 2/3 του φεστιβάλ των Καννών. Ενώ επίσης θα έχουμε και τους δημιουργούς της ταινίας της Disney “Ηρακλής” που θα μας μεταφέρουν πώς είναι να παίρνεις ως έμπνευση την ελληνική μυθολογία -που έτσι κι αλλιώς είναι τόσο παρούσα στην Ελλάδα ακόμα με όλους τους συμβολισμούς της- και να την κάνεις μια από τις πιο επιτυχημένες ταινίες κινουμένων σχεδίων των 90s.

Ήταν άλλωστε εξαρχής στόχος μας από την πρώτη χρονιά του φεστιβάλ η προώθηση του ελληνικού animation αλλά παράλληλα θέλαμε και οι ταινίες να είναι σε ένα υψηλό επίπεδο για να μην αισθανόμαστε κι εμείς οι φτωχοί συγγενείς της διεθνούς οπτικοακουστικής παραγωγής. Αυτό το όραμα έγινε σιγά σιγά πραγματικότητα καθώς το 2008, όταν ξεκινούσαμε, το ελληνικό animation δεν ήταν ιδιαίτερα παρόν, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν υπήρχαν σημαντικοί δημιουργοί, υπήρχαν αλλά δεν διακρίνονταν από εξωστρέφεια. Τα τελευταία χρόνια στρατηγικά επιδιώκουμε να έχουμε στο κέντρο ελληνικά κινούμενα σχέδια και να τα πλαισιώνουμε με συγκεκριμένες δράσεις. Φέτος καινοτομούμε με δύο τρόπους. Αφενός με το animation speed dating -μια προωτοβουλία του AnimaSyros και του Enterprise Greece που είναι ο εθνικός εξαγωγικός φορέας της χώρας- στο πλαίσιο του οποίου μέσα από  γρήγορα ραντεβού 15 λεπτών των Ελλήνων animators με πολύ σημαντικούς διεθνείς επαγγελματίες δίνεται η ευκαιρία στους Έλληνες δημιουργούς  δημιουργήσουν και μετέπειτα να συντηρήσουν έναν δίαυλο επικοινωνίας με τους κορυφαίους του είδους στον τομέα του παγκόσμιου animation. Αφετέρου με το Greek Animation Talks -μια συνδιοργάνωση με το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου- με όλους τους διαγωνιζόμενους να ανεβαίνουν στη σκηνή του Θεάτρου Απόλλων και να συνομιλούν με τη Βρετανίδα και βραβευμένη με Όσκαρ animatior Joanna Quinn -μια λάτρη του AnimaSyros αλλά και της Ελλάδας γενικότερα- σε μια ενότητα που δίνει την ευκαιρία να προβληθεί με προνομιακό τρόπο το διαγωνιστικό μας κομμάτι και οι Έλληνες συμμετέχοντες σε αυτό».

Η συμβολή του φεστιβάλ στην εξωστρέφεια του ελληνικού animation αναγνωρίζεται και από τους ιδίους τους δημιουργούς που με τη σειρά τους διαπιστώνουν τα τελευταία χρόνια την αλλαγή της τάσης σε ό, τι αφορά τη δουλειά τους.

«Τα φεστιβάλ βοηθούν πολύ στη διασύνδεσή μας με το εξωτερικό, είναι ο χώρος για να αναπτυχθούν συνεργασίες και συμπαραγωγές, να έρθουν κοντά επαγγελματίες του χώρου, είτε προέρχονται από τον κινηματογράφο, είτε από το design» λέει ο σχεδιαστής και σκηνοθέτης Φωκίων Ξένος που έχει και αυτός τη δουλειά του να διακρίνεται στο Animasyros (Ειδική Μνεία 2022 για τη μικρού μήκους ταινία «Travel Bugs») και συμμετέχει φέτος στη διοργάνωση με δύο επεισόδια από τη σειρά «Γέγονε» που είχε αναλάβει πέρυσι για την ΕΡΤ – η πρώτη stop motion σειρά για την ελληνική τηλεόραση και η πρώτη animationσειρά μετά από πάρα πολλά χρόνια.

«Υπάρχει εξωστρέφεια και ενδιαφέρον αυτή τη στιγμή στην αγορά», μας λέει επίσης ο σκηνοθέτης και animator Δημήτρης Αρμενάκης, «τόσο στη διαφήμιση όσο και στην παραγωγή σειρών. Και η παγκόσμια αγορά πια μέσω του διαδικτύου ψάχνεται και πέραν των παραδοσιακών μεγάλων χωρών παραγωγής. Δεν υπάρχει γεωγραφικός περιορισμός για τους δημιουργούς. Και το Animasyros έχει βοηθήσει πολύ, ανοίχτηκε σιγά σιγά από το 2008 που ξεκίνησε, γινόταν ολοένα και πιο γνωστό και πιο έγκριτο και πλέον φιλοξενεί πολλούς καταξιωμένους διεθνείς καλλιτέχνες. Και βοηθάει σημαντικά πια και στο networking και με τη νέα δράση το speed dating και με τις ομιλίες και τα events. Είναι πολλοί αυτοί πια που έχουν το βλέμμα τους στη Σύρο για το τι γίνεται στον τομέα του animation».

AnimaSyros: Το εγχώριο animation έξω απ’ το κουτί

Με εφαλτήριο την πολύτιμη συνεισφορά του Animasyros, και όλων των σχετικών πρωτοβουλιών εμπλεκόμενων φορέων από την ΑΣΙΦΑ μέχρι το Εθνικό Κέντρο Κινηματογράφου και το ΕΚΟΜΕ – το animation είναι ενταγμένο στο cash rebate ενώ για πρώτη φορά το 2020 προβλέφθηκε η παροχή ειδικής χρηματοδότησης του ελληνικού animationαπό το ΥΠΠΟΑ- το εγχώριο animationτραβά όλο και περισσότερο το ενδιαφέρον του κοινού -ακόμα και του μη «παραδοσιακού» του, των εταιρειών παραγωγής και της εν γένει αγοράς.

Όπως μας λέει ο σκηνοθέτης και animator Δημήτρης Αρμενάκης επικουρική συνθήκη για αυτήν την ανάπτυξη έδωσε η συγκυρία της πανδημίας στην οποία το animationβρήκε και αξιοποίησε μια ευκαιρία. «Είναι ένα μέσο που αναπτύχθηκε πάρα πολύ ιδίως και την περίοδο του Covid γιατί δεν μπορούσαν να γίνουν πολλές τηλεοπτικές παραγωγές liveaction οπότε υπήρχε περιθώριο για περισσότερο πειραματισμό με τη φόρμα του animation - άλλωστε σε αυτό το είδος μπορεί να γίνει ανάθεση στον καλλιτέχνη και αυτός να δημιουργήσει χωρίς να απαιτείται η φυσική του παρουσία κάπου. Γι’ αυτό έδωσε αρκετό χώρο στο animation η πανδημία και από εκεί και πέρα πολλά studios και εταιρείες θέλανε να δούνε τι επιλογές υπάρχουν και τι μπορεί αυτές να αποδώσουν. Όλο αυτό το ρεύμα δημιούργησε τις συνθήκες για να κινηθεί η παραγωγή σε εναλλακτικές όπως το animation πέρα δηλαδή από τη βιντεοληψία».

Παράλληλα στην παραγωγή φιλοδοξεί να περάσει και το ίδιο το Animasyros που ξεκινάει έναν νέο πυλώνα έμπρακτης δημιουργικής δραστηριότητας. «Η σχέση αγάπης με τις ελληνικές ταινίες έχει γίνει πιο έμπρακτη το τελευταίο χρονικό διάστημα» λέει ο Βασίλης Καραμητσάνης, «καθώς το φεστιβάλ έχει αποκτήσει έναν μικρό βραχίονα ενός μικρού animation studio, του AnimaSyrosproduction και αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε στο μέσο της παραγωγής μιας σειράς ντοκιμαντέρ κινουμένων σχεδίων με την Cosmote Tv ενώ παράλληλα παράγουμε μια σειρά από animation ταινίες μικρού μήκους. Οπότε στ' αλήθεια πλέον είμαστε πολύ γερά μέσα στην ελληνική παραγωγή και συνεχώς σκεφτόμαστε νέα πράγματα προς εισαγωγή τα επόμενα χρόνια ώστε να πάμε ακόμα παραπέρα».

Από εκεί και πέρα το ελληνικό animationσυνεχίζει να βγαίνει όλο και πιο έξω από το κουτί μπαίνοντας με αξιώσεις στα ραντάρ όλο και περισσότερων βιομηχανιών, κλάδων και φορέων. «Πολλές καλές προσπάθειες έχουν κάνει τα πανεπιστήμια που προσπαθούν να αναπτύξουν νέα προγράμματα στα οποία συμπεριλαμβάνουν νέες τεχνολογίες, videogames και γενικότερα πιο διαδραστικά πράγματα» λέει ο Φωκίωνας Ξένος.

«Γενικότερα η Ελλάδα έχει αρχίσει να μπαίνει δυναμικά στον χώρο. Από εκεί που παλιά σχεδιάζαμε μόνο websitesκαι ασχολούμασταν μόνο με το UI (user interface)τώρα πια νομίζω ότι αρχίζουμε και μπαίνουμε περισσότερο στο διαδραστικό πεδίο και το ελληνικό animation αποκτάει μεγαλύτερη έκθεση στον κόσμο. Με τον πολύ κόσμο μας συνδέει πια ως animators και η διαφήμιση. Πάντα υπήρχε μια σχέση -κι ένας απλός τίτλος super animaton θεωρείται- ωστόσο πια είμαστε σε θέση να μιλάμε για εξ ολοκλήρου animation διαφημιστικά, χωρίς καθόλου live action γύρισμα μέσα. Αυτό δίνει την ευκαιρία και να προβληθεί ευρύτερα η δουλειά μας και να γνωρίσει το κοινό και άλλες “χρησιμότητες” του animation και τρόπους που μπορεί να βρεθεί παντού γύρω μας. Ζούμε στην εποχή της εικόνας 100%, ο μέσος άνθρωπος νομίζω πιο εύκολα θα γυρίσει ένα βίντεο για να εκφραστεί, να επικοινωνήσει με ένα φίλο του ή με συγγενή του παρά θα γράψει κάτι, ένα μήνυμα, πόσο μάλλον ένα γράμμα για να το στείλει. Την τελευταία δεκαετία τουλάχιστον έχει παγιωθεί εντελώς η γλώσσα του βίντεο ως μια κοινή γλώσσα μεταξύ μας οπότε το animation μας δίνει περισσότερα εργαλεία ως προς τη διαχείριση αυτής της γλώσσας. Γι’ αυτό και θεωρώ πολύ σημαντικό ως skillset το να ξέρεις πώς να δημιουργείς κίνηση και να επεξεργάζεσαι αυτήν την εικόνα που δημιουργείται, όλα αυτά δηλαδή που μπορεί να σε διδάξει το animation. Aκόμα και τίτλους να βάλεις σε ένα βίντεο που θα ανεβάσεις στο TikTok ή στο Instagram είναι κάτι στο οποίο ο καθένας μπορεί να γίνει δημιουργικός. Το animation σου δίνει τον τρόπο να διαχειριστείς τα εργαλεία που έχεις με έναν ακόμα πιο δημιουργικό τρόπο.» εξηγεί.