Κινηματογραφος

Θόδωρος Αγγελόπουλος: Η αίσθηση της απώλειας

Μια απώλεια, που τώρα πια βαραίνει εμάς τους ίδιους – δέκα χρόνια από τον θάνατό του

Τέλης Σαμαντάς
1’ ΔΙΑΒΑΣΜΑ

Θόδωρος Αγγελόπουλος: Μια ιστορία με τον έλληνα σκηνοθέτη με αφορμή τα δέκα χρόνια από τον θάνατό του.

«Θα ξανάρθεις, όσα χρόνια κι αν περάσουν θα ξανάρθεις…». Οκτώβριος του 1984, Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Έχει μόλις προβληθεί η ταινία «Ταξίδι στα Κύθηρα» και μια από εκείνες τις πολυπληθέστατες, συνηθισμένες για την εποχή, παρέες, γλεντάει στο εστιατόρια του Κρικέλα. Και κάποτε, φυσιολογικά, αρχίζουμε το τραγούδι. Κυρίως τα «παλιά», ακόμη και για τότε, τραγούδια. Η ατμόσφαιρα είναι εορταστική, η ταινία έχει καταχειροκροτηθεί, τα «συγχαρητήρια» πέφτουν βροχή. Κι όμως κάποια στιγμή, τη στιγμή που τραγουδάμε το «Θα ξανάρθεις…» γυρίζω δίπλα μου και βλέπω τον Θόδωρο Αγγελόπουλο που τραγουδάει κι ο ίδιος –μ’ αυτήν την ωραία φωνή του ψάλτη–, δακρυσμένο. Δε νομίζω πως στα τόσα χρόνια της φιλίας μας τον είχα δει ποτέ να δείχνει με τέτοιο τρόπο τη συγκίνησή του – και που ποτέ δε θα ξανάβλεπα. Μια συγκίνηση πραγματική, που ανάβλυζε από κάπου βαθιά. Δεν τον ρώτησα γιατί – και βέβαια δεν μου εξήγησε. Κι εγώ κι αυτός το νιώθαμε άλλωστε. Δάκρυζε γι’ αυτό που το τραγούδι, μαζί με την παρέα, το κρασί και την ατμόσφαιρα, είχε φέρει στην επιφάνεια: την αίσθηση της απώλειας.

Γιατί αν υπάρχει κάποια πραγματική «κινούσα αιτία», κάποιου είδους «καίρια αφορμή», πίσω από όλες τις ταινίες του Αγγελόπουλου είναι αυτή ακριβώς η αίσθηση της απώλειας: η απώλεια των ανθρώπων, των τόπων, και πάνω –ίσως– απ’ όλα των οραμάτων. Μια απώλεια που με τον τρόπο του, τον άλλοτε συγκεκριμένο και απτό –όπως στην «Αναπαράσταση» ή στις «Μέρες του ‘36», άλλοτε συμβολικό όπως στο «Θίασο», το «Οι Κυνηγοί» ή το «Μεγαλέξαντρο»– προσπαθούσε να αναπληρώσει. Φτάνοντας ορισμένες φορές στην υπεραναπλήρωση στις ύστερες ταινίες του. Σ’ αυτή την προσπάθεια «υπεραναπλήρωσης» εντάσσονταν και τα μακρόσυρτα πλάνα, οι αργοί ρυθμοί, οι στα όρια του επιτηδευμένου, ορισμένες φορές, διάλογοί του.

Σ’ αυτή την αίσθηση της απώλειας κάποιου σημαντικού πράγματος που έκανε τον Θόδωρο Αγγελόπουλο, το βράδυ εκείνο του Οκτωβρίου, να δακρύσει.

Μια απώλεια, που τώρα πια βαραίνει εμάς τους ίδιους – δέκα χρόνια από τον θάνατό του.