Μιναμάτα: Μια ταινία - μάθημα ζωής. Ποιος θα το ακολουθήσει;

Μια εικόνα, χίλιες λέξεις. Και περισσότερες. Τόσες πολλές, που όπως μαζεύονται μέσα σου, όπως αλληλοσπρώχνονται για το ποια πρώτα θα βγει από το στόμα - τελικά δεν βγαίνει καμία. Κι εσύ μένεις άφωνος. Συγκλονισμένος. Αδύναμος. Τρομοκρατημένος. Κι αφού περάσει το πρώτο σοκ, τότε μόνο αρχίζουν και μπαίνουν μία μία σε σειρά. Βγαίνουν τώρα ήρεμα, κάθε μία όπως πρέπει.

Ποια είναι λοιπόν η πρώτη λέξη;

Ρόλος. Ο καθένας μας παίζει το δικό του ρόλο. Με τη δική του, ξεχωριστή βαρύτητα. Και ίσως να έρθει η στιγμή να παίξεις τον κυριότερο ρόλο στη ζωή σου. Που να γίνει ο σημαντικότερος και στη ζωή πολλών ανθρώπων, που εσύ ούτε θα φανταζόσουν ποτέ. Ένας φωτογράφος του περιοδικού Life στην παρηκμασμένη δύση της καριέρας του. Κουρασμένος, αδύναμος, άδειος, περιθωριακός, κυνικός. Κι όμως, κάθε στιγμή είναι κατάλληλη να έρθει το κάλεσμα σου, ακόμη κι όταν μοιάζει να έχεις φτάσει στο τέλος. Άλλωστε, μέχρι το τέλος τίποτα δεν τελειώνει.

Ποια είναι η δεύτερη λέξη;

Άνθρωπος. Αυτό είναι που σώζει πάντα μια δύσκολη, ίσως τραγική κατάσταση. Η ιδιότητα του Ανθρώπου. Αυτή είναι η ξαφνική λάμψη φωτός μέσα στο βαθύ σκοτάδι. Είναι μία, αλλά αρκεί για να αλλάξει την εικόνα. Γιατί είναι συνήθως λάμψη δυνατή. Και σύντομα ανάβουν κι άλλα φώτα. Ανατροπή. Τα δεδομένα ποτέ πια δε θα είναι δεδομένα.

Κι άλλη λέξη έρχεται εδώ, μαζί.

Γυναίκα. Όχι, δεν είναι διαχωρισμός. Δεν είναι απόλυτο και δεν ισχύει πάντα. Αλλά, πολύ συχνά, μια γυναίκα φαίνεται να πιάνει περισσότερα σήματα γύρω της, μοιάζει να παίζει με πιο ευαίσθητες χορδές τη μουσική της. Κι έχει μια δύναμη μοναδική μέσα της, που αν εκδηλωθεί, τα κάστρα γύρω πέφτουν σαν από χαρτί.

Κίνητρο. Ο άνθρωπος, η γυναίκα που ετοιμάζεται να κάνει τη διαφορά, μπορεί να γίνει το πιο ισχυρό κίνητρο για τον άντρα να κάνει κι αυτός το ίδιο. Γιατί εδώ έρχεται ακόμη μια λέξη, που πάει μαζί, η Έλξη. Δεν έχει σημασία αν δε γίνεται από την αρχή η συνειδητοποίησή της, εκείνη υπάρχει. Είναι εκεί. Τα σώματα και η χημεία το ξέρουν. Το μυαλό δυσκολεύεται να καταλάβει, αλλά ακολουθεί. Είναι αναπόφευκτο.

Μαντεύεις ποια λέξη έρχεται μετά.

Έρωτας. Το κίνητρο και η έλξη στο καλύτερο αποτέλεσμά τους. Ο έρωτας χτίζεται σιγά σιγά, λιθαράκι λιθαράκι. Κι έχει αξία αυτό, έχει γερές βάσεις. Μαζί του όμως τώρα χτίζεται και η αλλαγή. Υπάρχει ενδιαφέρον για αλλαγή. Υπάρχουν πολλοί λόγοι πλέον.

Κι άλλες λέξεις ακολουθούν. Βγαίνουν με ένταση από το στόμα. Η εικόνα τώρα μιλάει δυνατά.

Καταστροφή. Οικολογική καταστροφή. Άρα ανθρωπιστική καταστροφή. Μαζί έρχεται και η Τραγωδία. Άσχημες έννοιες τώρα. Και απορία : γιατί; Να κι άλλη λέξη, Γιατί;; Κι άλλες έρχονται, βγαίνουν όλες μαζί, χωρίς όμως να σπρώχνονται, απλά έρχονται με φόρα. Πόνος, Σκοτάδι, Τρόμος, Απελπισία. Βλέπεις την εικόνα, στέκεσαι ακίνητος και τις αφήνεις να βγουν, διαφορετικά θα σε πνίξουν. ΚΙ αν θέλεις να ακουστεί η φωνή σου ,είναι μόνο για να βγάλεις κραυγή. Μια κραυγή δυνατή, να τα σπάσει όλα. Και δάκρυα έρχονται, δεν κρατιούνται. Και τα μάτια κλείνουν. Σίγουρα την πρώτη φορά κλείνεις στιγμιαία τα μάτια μπροστά σ’ αυτό που μόλις αντίκρυσες. Δεν το αντέχεις.

Μπαίνοντας όμως βαθύτερα, κι άλλες λέξεις αναδύονται.

Αγάπη. Αγνή, αληθινή, ανιδιοτελής, απεριόριστη, ασύγκριτη. Η αγάπη για το παιδί σου. Για τον σύντροφό σου. Για τον γονιό σου. Για τον φίλο σου.

Ακίκο το όνομα της κόρης. «Θέλουμε 5 ώρες για να ταΐσουμε την Ακίκο. Αλλά αυτό μας δένει σαν οικογένεια». Τι άλλο μπορεί να σπρώχνει έναν πατέρα να μιλάει με τέτοιον τρόπο για το βαριά άρρωστο, ανάπηρο παιδί του; Τι άλλο μπορεί να είναι τόσο δυνατό; Η αγάπη, μόνο αυτή. Κι εσύ θέλεις να υποκλιθείς μπροστά στον πατέρα. Θέλεις να προσκυνήσεις. Και να αγωνιστείς γι΄αυτόν και τόσους άλλους.

Και άλλη λέξη εδώ κοντά. Ψυχή. Με τα μάτια της αγάπης βλέπεις τον άνθρωπό σου ως ψυχή, ως αυτό που αληθινά είναι κι όχι ως σώμα. Το σώμα εδώ είναι αλλόκοτο, διαστρεβλωμένο, παραμορφωμένο, ανίκανο, άχρηστο μένει. Αλλά αυτό είναι ο άνθρωπος σου; Το σώμα του; Η αγάπη σου δίνει την απάντηση. Με την αγάπη βλέπεις μέσα. Ο πατέρας βλέπει την Ακίκο σαν μια όμορφη ψυχή.

Να κι άλλη λέξη. Ομορφιά. Η ομορφιά είναι διάχυτη στην ταινία. Και είναι αληθινή.

Και τώρα βγαίνουν οι λέξεις της πικρής αλήθειας.

Δηλητηρίαση. Και μαζί Υδράργυρος. Νευροτοξικότητα. Σπασμοί. Παράλυση. Πόνοι. Θάνατος. Δεν είναι τόσο ο θάνατος, όσο η απουσία της ζωής. Άνθρωποι θύματα, που για όσο έμειναν ζωντανοί δε ζούσαν. Μαζί μ΄αυτούς και η οικογένεια τους. Ολόκληρες οικογένειες που έζησαν χωρίς να ζήσουν. Πάλι εδώ το Γιατί. Και το Πώς. Αλήθεια, πώς;;

Έγκλημα. Αδυσώπητο, ξεκάθαρο. Από αδίστακτους εγκληματίες. Πρωτοφανές; Δυστυχώς, καθόλου. Το τελευταίο; Όχι, αδύνατο με την απάνθρωπη νοοτροπία εταιρειών και κυβερνήσεων. Μία ακόμη φορά στις πολλές που προηγήθηκαν και στις άλλες που θα ακολουθήσουν. Τρομακτική η φύση του απάνθρωπου ανθρώπου, του κτήνους. Μπορεί να βλέπει που σκορπάει το θάνατο παντού γύρω του και να μένει να κοιτάζει με τη χαρακτηριστική απάθεια του, χωρίς καμία ανάγκη να κλείσει τα μάτια του όπως εμείς πιο πάνω. Έχει ταλέντο σ΄αυτό, μπορεί.

Ακτιβισμός. Οι πρώτες λέξεις, άνθρωπος, κίνητρο, αγάπη έρχονται να ενωθούν σε μία και να οδηγήσουν πια στη δράση. Είναι η ελπίδα στο παραπάνω ζοφερό τοπίο. Είναι η φωνή που όλοι περιμένουμε να ακουστεί. Είναι η γροθιά που όλοι περιμένουμε να υψωθεί. Με δύναμη, με αλτρουισμό και με πίστη. Είναι το “ευτυχώς που υπάρχει”, γιατί είναι και το μόνο φως που φαίνεται.

Βγαίνουν όμως εδώ και λέξεις που στέκονται εμπόδιο στη δράση. Ντροπή και Εθελοτυφλία. Ναι, δεν είναι όλοι έτοιμοι να αγωνιστούν. Δεν είναι καν έτοιμοι να δεχτούν τον αγώνα των άλλων. Υπάρχουν κι εκείνοι που πεθαίνει από το έγκλημα το παιδί τους, αλλά αυτοί φορτώνονται την ενοχή, επιλέγουν να νιώσουν μιάσματα και να κρυφτούν παρά να βγουν και να φωνάξουν. Συνταρακτική η φράση «Αγαπούν τον γιο τους όσο πρέπει». Και πρέπει τόσο, που δεν αρκεί για να κάνουν κάτι παραπάνω. Πόσο τραγικό. «Σ’ όλες τις περιπτώσεις Μιναμάτα κάποιος πάντα φταίει. Τα βάσανα προκαλούνται από το διάβολο… αυτό που εμείς λέμε γεγονός!». Θυμίζει κάτι από τη σημερινή μας εποχή; Σαν να τη ζούμε κι εμείς αυτήν την εθελοτυφλία και τον σκοταδισμό.

Δράση. Ευτυχώς, παρά τα εμπόδια, παρά τις δυσκολίες, παρά τον φόβο και την άρνηση στην αρχή, τελικά η δράση έρχεται. Αυτός που θεωρούσε τον εαυτό του τελειωμένο θα παίξει το σημαντικότερο ρόλο του. Το κίνητρο, η έλξη, ο έρωτας και η αγάπη θα τον ωθήσουν στο σωστό δρόμο, το δύσκολο και μακρύ. Θα φανερώσει την αλήθεια. Οι εικόνες θα μιλήσουν μόνες τους. Δε θα χρειαστούν πολλά λόγια. Οι εγκληματίες βέβαια δε θα τολμήσουν να παραδεχτούν. Τους είναι αδύνατο άλλωστε. Η ανάληψη ευθύνης είναι το πρώτο στοιχείο της ηγετικής ικανότητας. Κι αυτοί δεν έχουν καμία σχέση με ηγεσία. Η θέση και ο τίτλος δε μετράνε. Στην πραγματικότητα είναι δούλοι. Της ίδιας τους της σάπιας φύσης. Αυτοί δε θα σταματήσουν. Ξέρουν καλά να κουκουλώνουν ακόμη και τα χειρότερα και ολοφάνερα, γιατί έχουν καλούς υποστηρικτές στο κουκούλωμά τους.

Μόνο η δική μας δράση μπορεί να σώσει την κατάσταση. Μπορεί να αποτρέψει την επανάληψη των εγκλημάτων. Ένας, δύο, τρεις απλοί άνθρωποι έκαναν εδώ τη διαφορά. Ο καθένας από τη δική του θέση, με τα δικά του όπλα. Ας επιλέγουμε κάθε μέρα να είμαστε ένας από τους ανθρώπους αυτούς. Μπορούμε κι έχουμε υποχρέωση. Αυτός ο πλανήτης μάς φιλοξενεί. Ας αποδειχτούμε άξιοι και σεβαστοί επισκέπτες.

Μια ταινία μάθημα ζωής. Ποιος είναι έτοιμος να το ακολουθήσει;