Γνωρίσαμε την Teona Mitevska στο 60ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης

«Είναι αδύνατο να γεννηθείς γυναίκα και να μην είσαι φεμινίστρια. Επίσης πιστεύω ότι είναι αδύνατο να γεννηθείς άντρας και να μην είσαι φεμινιστής. Ο φεμινισμός δε συνιστά απειλή, αφορά τη δικαιοσύνη και την ισότητα για όλους. Είναι απλά το μέσο για να δημιουργήσουμε έναν καλύτερο κόσμο». Στην κατάμεστη ειδικά διαμορφωμένη αίθουσα της Αποθήκης Γ΄ στο Λιμάνι, όπου πραγματοποιείται συνέντευξη Τύπου με αφορμή την προβολή των τριών φιναλίστ ταινιών που διεκδικούν το βραβείο LUX, το οποίο απονέμεται από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, κοινό και δημοσιογράφοι παρακολουθούν μια δημιουργό με όραμα και μεστά εκπεφρασμένη άποψη.

 

Γεννημένη στα Σκόπια, η σκηνοθέτρια από τη Βόρεια Μακεδονία σπούδασε στο Tisch School of Arts του New York University, έκανε το ντεμπούτο της στο σινεμά το 2001, ενώ έκτοτε δεν έχει πάψει να απασχολεί τον κόσμο της έβδομης τέχνης με ταινίες που διαγωνίζονται στα μεγάλα διεθνή κινηματογραφικά φεστιβάλ και τακτικές εμφανίσεις στη Μπερλινάλε. Τελευταία της δουλειά, το «Υπάρχει θεός, το όνομά της είναι Petrunya», μια ταινία που, με αφορμή ένα πραγματικό γεγονός, σκύβει στα σημαντικότερα κοινωνικά ζητήματα του καιρού μας.

Το φιλμ φιγουράρει στις τρεις τελικές υποψηφιότητες για το βραβείο κινηματογράφου LUX 2019, ενός θεσμού που φέρνει το ευρωπαϊκό σινεμά κοντά στους Ευρωπαίους πολίτες. Από τη σύστασή του, το βραβείο κινηματογράφου LUX του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου προωθεί τον ευρωπαϊκό κινηματογράφο και αναδεικνύει την ποικιλότητα του ευρωπαϊκού πολιτισμού, προτείνοντας σημαντικές παραγωγές στους φίλους της μεγάλης οθόνης.

Το βραβείο LUX του 2019 διεκδικούν τρεις ταινίες με θέμα τη  μυστηριώδη δολοφονία ενός πολιτικού, ένα θρίλερ για τη διαφθορά και την εξουσία και η ιστορία μιας γυναίκας που αντιστέκεται στην πατριαρχία. Οι τρεις ταινίες είναι οι φιναλίστ για το φετινό Βραβείο LUX του ΕΚ και θα προβληθούν σε όλη την Ευρώπη στις Ημέρες Κινηματογράφου LUX. Πρόκειται για τα: Ο «Κλειστός φάκελος Χάμαρσκελντ (Cold Case Hammarskjöld)», «Ο Έκπτωτος - (The Realm)», και το «Υπάρχει θεός, το όνομά της είναι Petrunya (God Exists, Her Name Is Petrunya)», ταινίες διαφορετικού είδους, που όμως έχουν κάτι κοινό. Είναι και οι τρεις ευρωπαϊκές, με τις ιστορίες των πρωταγωνιστών να πραγματεύονται την πολιτική, τις αξίες και τις παραδόσεις της ΕΕ.

Η ιστορία του «Υπάρχει θεός…», για την οποία βρίσκεται εδώ η Teona Mitevska, σε ένα πάνελ που συντονίζει ο Χάρης Κούντουρος, υπεύθυνος Δημοσίων Σχέσεων του Γραφείου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στην Ελλάδα και συμμετέχει ο Γιώργος Κρασσακόπουλος, διευθυντής προγράμματος του φεστιβάλ και μέλος της επιτροπής επιλογής ταινιών για το βραβείο LUX, αφορά μια γυναίκα που αψηφά την παράδοση, ουσιαστικά πολεμώντας για τα δικαιώματά της.

Θεοφάνεια στη Βόρεια Μακεδονία. Όταν η Πετρούνια βρίσκεται συμπτωματικά στην τελετή κατάδυσης στα νερά, βουτά χωρίς σκέψη και βρίσκει πρώτη τον σταυρό. Το γεγονός προκαλεί αναταραχή στην τοπική κοινωνία, με την εμπλοκή εκκλησίας και αστυνομίας. «Κάτι που ίσως δεν είναι γνωστό στο ευρύ κοινό», αναφέρει η σκηνοθέτρια, «είναι ότι η ιστορία της Πετρούνια είναι δανεισμένη από την πραγματική ζωή. Ο κορμός του φιλμ δεν αποτελεί επινόηση. Πέντε χρόνια πριν, στο Στιπ, στην ανατολική περιοχή της χώρας, μια γυναίκα βούτηξε και έπιασε τον σταυρό προκαλώντας την αγανάκτηση της τοπικής κοινωνίας. Η πρώτη ύλη, η ειδησεογραφική αναφορά του γεγονότος κέντρισε το ενδιαφέρον μου, διότι ο τρόπος που διοχετεύτηκε στον Τύπο ήταν εξοργιστικός. Τα ΜΜΕ της Βόρειας Μακεδονίας γελοιοποίησαν τη γυναίκα. Δεν υπήρξε οποιουδήποτε είδος διάλογος γύρω από το ποια ήταν και τι επιδίωκε. Δουλειά μας πλέον ήταν να δώσουμε την ιστορία στη σωστή της διάσταση, μέσα από την τέχνη του σινεμά. Έχουμε ευθύνη για τις ιστορίες που διηγούμαστε».

Πόση δύναμη έχει όμως ο κινηματογράφος στο να αλλάξει το κατεστημένο; Το ερώτημα θέτει εκ μέρους όλων μας ο Χάρης Κούντουρος. «Δεν πιστεύω ότι μπορούν να αλλάξουν πολλά, ωστόσο αυτό δε σημαίνει ότι θα πάψω να προσπαθώ. Ο στόχος κάθε καλλιτέχνη είναι να παραθέσει γεγονότα, να προκαλέσει, να θίξει τα κοινωνικά ταμπού. Δεν πρόκειται για εύκολη δουλειά, αλλά απαιτείται γενναιότητα προκειμένου να επέλθει αλλαγή. Όλα αυτά, μέσα από την κινηματογραφική φόρμα, με τρόπο ώστε να προκαλεί την καλύτερη εντύπωση στο κοινό».

Και πώς σχολιάζει την από μέρους της ζοφερή απεικόνιση της κοινωνίας στη Βόρεια Μακεδονία; «Θα κοροϊδεύαμε τους εαυτούς μας αν ισχυριζόμασταν ότι ζούμε σε έναν δίκαιο κόσμο. Η καπιταλιστική διάρθωση της κοινωνίας στηρίζεται στην πατριαρχία. Εξ ορισμού οι γυναίκες ζούμε σε καθεστώς αδικίας. Μεγαλώνοντας, ποτέ δεν κατάλαβα γιατί ο θεός είναι άνδρας. Επομένως ο τίτλος του φιλμ είναι πρόκληση, όσο και πρόταση. Γιατί θα έπρεπε ο θεός να έχει γένος;».  

Εστιάζοντας στους επί μέρους λόγους που την οδήγησαν στο να αφηγηθεί μια τέτοια ιστορία, η Mitevska δηλώνει: «Ήταν επίσης σημαντικό να μιλήσω για τη γενιά του διχασμού. Η μητέρα, προερχόμενη από παλαιότερη γενιά, κουβαλά το βάρος των παραδόσεων στους ώμους της. Ομοίως και οι άνδρες. Το μόνο πρόσωπο που απαλλάσσεται από το βάρος αυτό, είναι η ηρωίδα –μια αντιηρωίδα, στην πραγματικότητα. Αυτό που ενδυναμώνει την Πετρούνια είναι η μόρφωση. Μια κοπέλα που σπούδασε ιστορία, ζει με τους γονείς της, δεν έχει σταθερή δουλειά ή ενδιαφέροντα, μα καθώς η ιστορία προχωρά, είναι η ίδια της η μόρφωση αυτή που την αφυπνίζει. Η Πετρούνια θα εμπνεύσει την αλλαγή στη μικρή της κοινωνία και ίσως σε ευρύτερο πεδίο.

Για να μιλήσουμε για την πραγματική ιστορία, το πρόσωπο που πήδηξε για τον σταυρό έζησε έκτοτε βίο αβίωτο. Αν ζούσε στον Μεσαίωνα, θα τη λιθοβολούσαν. Ευτυχώς εξασφάλισε βίζα για την Αγγλία και ζει στο Λονδίνο πλέον. Ευτυχισμένη και θλιμμένη… πιο πολύ θλιμμένη. Άρα αυτό που δείχνω ως σκοτεινό στην ταινία, είναι ζοφερότερο στην πραγματική ζωή».

Το «Υπάρχει θεός, το όνομά της είναι Petrunya», όπως και οι υπόλοιπες υποψήφιες ταινίες, θα προβληθεί κατά την διάρκεια των Ημερών Κινηματογράφου LUX, σε φεστιβάλ κινηματογράφου ή σε αίθουσες σε όλη την Ευρώπη από τον Οκτώβριο του 2019 μέχρι το Φεβρουάριο του 2020. Προβολές έχουν προγραμματιστεί σε πάνω από 50 χώρες συμπεριλαμβανομένων και των σημαντικότερων κινηματογραφικών φεστιβάλ. Οι ταινίες θα κυκλοφορήσουν με υπότιτλους και στις 24 επίσημες γλώσσες της ΕΕ, με απόφαση και χρηματοδότηση του ΕΚ. Πώς αξιολογεί ωστόσο τον θεσμό η ίδια η σκηνοθέτρια; «Ο θεσμός των βραβείων LUX είναι ωφέλιμος σε πολλά επίπεδα, ξεκινώντας από τη διανομή. Πολεμάμε καθημερινά το σινεμά του Χόλιγουντ, το οποίο καταλαμβάνει το 70 – 80% των αιθουσών, προώθηση του ευρωπαϊκού σινεμά. Το πώς θα φέρεις το ευρωπαϊκό φιλμ στις ευρωπαϊκές αίθουσες, να η μεγαλύτερη πρόκληση».

Μπορείτε να δείτε τις προβολές σε Ελλάδα και Κύπρο εδώ, καθώς και να ψηφίσετε την αγαπημένη σας ταινία μέχρι τις 31 Ιανουαρίου. Με αυτόν τον τρόπο έχετε επίσης την ευκαιρία να κερδίσετε ένα ταξίδι στο διεθνές φεστιβάλ κινηματογράφου του Karlovy Vary στην Τσεχία, τον ερχόμενο Ιούλιο.