Σωκράτης Ταταρίδης: Αν δεν μπορέσεις να νικήσεις τον χρόνο, αγκάλιασέ τον

Η πρώτη ατομική έκθεση του Σωκράτη Ταταρίδη, με τίτλο «Νηπενθές» στην iFocus Photo Gallery, παρουσιάζει ένα φωτογραφικό έργο που εστιάζει στη μνήμη, την απώλεια και τον τρόπο με τον οποίο το φως μπορεί να γίνει ανακουφιστικό στοιχείο. Μέσα από μια προσωπική διαδρομή αυτογνωσίας, ο καλλιτέχνης αξιοποίησε τη φωτογραφία ως μέσο έκφρασης αλλά και ως διαδικασία ψυχικής επεξεργασίας δύσκολων βιωμάτων.

Οι εικόνες του χαρακτηρίζονται από ημίφως, ασαφείς μορφές και σκιές που δηλώνουν διακριτικά την ανθρώπινη παρουσία, αφήνοντας τον θεατή να διαμορφώσει τη δική του ερμηνεία. Ο Ταταρίδης δεν επιδιώκει να καθοδηγήσει το συναίσθημα του κοινού. Αντίθετα, το προσκαλεί να προσεγγίσει το έργο με τον δικό του ρυθμό, ανάλογα με το τι θέλει να θυμηθεί ή να αφήσει πίσω.

Το «Νηπενθές» δεν επιδιώκει τον εντυπωσιασμό. Εστιάζει στη στιγμή που παγώνει για ένα μόνο κλάσμα του δευτερολέπτου και στην ανθρώπινη παρουσία που συχνά υπάρχει χωρίς να φαίνεται άμεσα. Όπως σημειώνει ο ίδιος ο φωτογράφος, η έκθεση αποτελεί μια προσπάθεια συμφιλίωσης με τον χρόνο: «Κι αν δεν μπορέσεις να τον νικήσεις, αγκάλιασέ τον».

Πώς νιώθετε που παρουσιάζετε την πρώτη σας ατομική έκθεση; Τι σημαίνει για εσάς αυτό το γεγονός;

 Η αλήθεια είναι πως ακόμα και τώρα μου είναι δύσκολο να πιστέψω ότι έφτασα ως εδώ. Παρόλο που δεν είμαι νέος στον χώρο της φωτογραφίας και των εκθέσεων, μια ατομική έκθεση είναι για μένα ένα μεγάλο βήμα. Αυτό που αισθάνομαι είναι κάτι μοναδικό, δύσκολο να περιγραφεί με λόγια. Νομίζω πως ο καταλληλότερος όρος είναι η λέξη «έκσταση».

Ο τίτλος «Νηπενθές» παραπέμπει στην αρχαία ιδέα της λήθης που θεραπεύει. Πώς συνδέεται αυτή η έννοια με το φωτογραφικό σας έργο;

Ο τίτλος προέκυψε στη διάρκεια μιας μακράς και δύσκολης ψυχοθεραπευτικής διαδικασίας, μέσα από την οποία ανακάλυψα τα βαθύτερα κίνητρα που με οδήγησαν στη φωτογραφία — μια τέχνη που εγκλωβίζει το φως και σταματά τον χρόνο. Αρχικά μπήκε στη ζωή μου ως καλλιτεχνική ανάγκη, στην πορεία όμως, δουλεύοντας πολύ με τον εαυτό μου, κατάλαβα πως η φωτογραφία — περισσότερο από οτιδήποτε άλλο — με βοήθησε να «ξεχαστώ» και να συμφιλιωθώ με την οδύνη της απώλειας των γονιών μου. Λειτούργησε δηλαδή όχι μόνο ψυχοθεραπευτικά αλλά και ως αντίδοτο στον πόνο, όπως ακριβώς το νηπενθές της Οδύσσειας.

Στο κείμενό σας μιλάτε για τη φωτογραφία ως «πράξη συμφιλίωσης». Με τι ακριβώς συμφιλιώνεται ο φωτογράφος μέσα από το έργο του;

Αν και αυτό που λέω είναι προσωπική μου αίσθηση, πιστεύω ότι για όλους τους φωτογράφους υπάρχει μια κοινή συνισταμένη: η συμφιλίωση με τον χρόνο που περνά και χάνεται. Αυτή η μαγική στιγμή όπου με το πάτημα ενός κουμπιού μπορείς να σταματήσεις τον χρόνο και να κάνεις τη στιγμή να κρατήσει για πάντα, είναι και η στιγμή που συμφιλιώνεσαι με τη φθορά και την απώλεια. Μέσα από τις φωτογραφίες αγαπημένοι άνθρωποι ξαναζωντανεύουν και ιστορίες αναβιώνουν. Τα συναισθήματα επιστρέφουν στη μνήμη και αυτό, από μόνο του, ανακουφίζει.

Η φωτογραφία μπήκε στη ζωή σας μετά από μια δύσκολη προσωπική περίοδο. Θεωρείτε πως αποτέλεσε καταφύγιο ή τρόπο επαναπροσδιορισμού;

Και τα δύο. Κάθε μορφή τέχνης είναι από μόνη της καταφύγιο — τόσο για τον καλλιτέχνη όσο και για τον θεατή. Έτσι και για μένα. Ταυτόχρονα όμως με βοήθησε να επαναπροσδιορίσω την καθημερινότητά μου, βλέποντας ακόμα και τα πιο μικρά, απλά πράγματα με τη ματιά του φωτογράφου και όχι ενός απλού περαστικού. Με βοήθησε να αλλάξω τον τρόπο που αντιλαμβάνομαι τη ζωή, τον θάνατο, τον χρόνο, τη μνήμη.

Τι ρόλο παίζει η μνήμη στη δουλειά σας; Είναι κάτι που προσπαθείτε να διασώσετε ή να μεταμορφώσετε μέσα από τις εικόνες;

Η μνήμη είναι θεμέλιος λίθος της ύπαρξής μας. Το ζήτημα δεν είναι να ξεχάσουμε. Διαγράφοντας τη μνήμη, διαγράφουμε κι ένα μεγάλο κομμάτι του εαυτού μας. Η φωτογραφία για μένα λειτουργεί σαν μια κολυμπήθρα που «καθαγιάζει» τη θλίψη, την οδύνη, την απώλεια, «βαφτίζοντάς» τα στο φως. Με τη δουλειά μου δεν προσπαθώ να μεταμορφώσω ούτε να παραμορφώσω τη μνήμη, αλλά να την αναμορφώσω.

Πώς αποτυπώνετε φωτογραφικά την έννοια της «θεραπείας»; Υπάρχει κάποια συγκεκριμένη αισθητική ή συμβολική γλώσσα που χρησιμοποιείτε;

Δεν θεωρώ ότι η «θεραπεία» ακολουθείται συνειδητά στις φωτογραφίες μου. Φωτογραφίζω ενστικτωδώς, χωρίς λογική επεξεργασία, καθοδηγούμενος από το συναίσθημα. Πιστεύω όμως ότι τα πολύ αρνητικά συναισθήματα λειτουργούν περισσότερο δημιουργικά. Χρησιμοποιώ το ημίφως, σιλουέτες με δυσδιάκριτα πρόσωπα, σκιές που δεν ξέρεις προς τα πού κινούνται. Τα αφήνω όλα αυτά στην προσωπική αντίληψη του θεατή, δίνοντάς του την ελευθερία να επιλέξει ό,τι τον ανακουφίζει

Ο θεατής βλέποντας τις εικόνες σας καλείται να «ανακαλέσει» ή να «λησμονήσει»;

Ο θεατής καλείται να κάνει αυτό που νιώθει, χωρίς εγώ να προσπαθώ να τον καθοδηγήσω. Να αντικρίσει το έργο με σεβασμό και είτε να θυμηθεί, είτε να ξεχάσει, είτε να κλάψει, είτε να γελάσει. Η επιλογή — συνειδητή ή ασυνείδητη — είναι δική του. Η μοναδική «υποχρέωση» που έχει απέναντι στο έργο είναι ο σεβασμός, ανεξάρτητα από το αν του αρέσει ή όχι.

Στις φωτογραφίες σας κυριαρχεί το αμυδρό φως και η απουσία. Πώς λειτουργούν για εσάς αυτά τα δύο στοιχεία στη σύνθεση;

Πιστεύω πως το έργο μου είναι βαθιά ανθρωποκεντρικό με έναν τρόπο που η ανθρώπινη παρουσία είναι σχεδόν πάντα κυρίαρχη — ακόμη κι όταν απουσιάζει. Η απουσία δεν είναι απουσία, είναι μια παρουσία που φαίνεται διακριτικά. Αυτό ακριβώς επιτυγχάνεται με το αμυδρό φως: μια αμυδρή παρουσία αντίστοιχη με το αχνό φως. Στο άδειο παγκάκι, την ώρα που φωτογραφίζω, βλέπω τον άνθρωπο που καθόταν εκεί λίγα λεπτά πριν.

Ποια είναι η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίσατε δουλεύοντας πάνω στη θεματική της έκθεσης;

Το πιο δύσκολο κομμάτι για μένα είναι πάντα η οργάνωση του υλικού ώστε να μπορέσει να αναδειχθεί. Σε αυτό το σημείο δηλώνω πλήρη αδυναμία που με πίστεψε περισσότερο κι από μένα τον ίδιο και κατάφερε να βάλει την άναρχη δουλειά μου σε τάξη.

Αν η φωτογραφία είναι για εσάς μια μορφή αυτογνωσίας, τι έχετε μάθει για τον εαυτό σας μέσα από αυτό το ταξίδι;

Έμαθα πως τη ζωή, όπως και την Τέχνη, δεν χρειάζεται να την καταλάβεις, αλλά να τη νιώσεις και να τη ζήσεις. Καλή η θεωρία, αλλά η ομορφιά της ζωής και της τέχνης βρίσκεται πάντα στο τελικό αποτέλεσμα.

Μπορεί η φωτογραφία να είναι τρόπος πνευματικής ίασης, όχι μόνο για τον δημιουργό αλλά και για τον θεατή;

Το αν η φωτογραφία μπορεί να λειτουργήσει ως πνευματική ίαση για τον θεατή εξαρτάται πρωτίστως από τον ίδιο: από το τι περιμένει να δει, ποιες είναι οι προσδοκίες του, πόσο διατεθειμένος είναι να αγκαλιάσει το έργο. Ο καλλιτέχνης καταθέτει την ψυχή του σε κάθε φωτογραφία. Τέχνη χωρίς ψυχή είναι ένα ψέμα. Αν η φωτογραφία καταφέρει έστω και λίγο να αγγίξει την ψυχή του θεατή, τότε νομοτελειακά μπορεί να λειτουργήσει ιαματικά. Όταν δύο ψυχές συναντιούνται, αυτό λειτουργεί πάντα θεραπευτικά και για τους δύο.

Τι σας εμπνέει περισσότερο στη στιγμή του «κλικ»; Η εικόνα μπροστά σας ή η ιστορία που κρύβεται πίσω της;

Ενίοτε και τα δύο. Πιστεύω όμως ότι υπάρχουν γύρω μας τόσο ενδιαφέρουσες εικόνες, ακόμα και στα πιο απλά, καθημερινά πράγματα. Σε εμάς εναπόκειται να τις αντιληφθούμε και να τις μετατρέψουμε σε τέχνη. Πλέον, οι υπερβολικά όμορφες ή εξεζητημένες εικόνες δεν με εμπνέουν τόσο. Αισθάνομαι πως η απλότητα της καθημερινότητας έχει πιο ουσιαστικές ιστορίες να διηγηθεί. Και αυτές κυνηγάω με τον φακό μου.

Αν μπορούσατε να συνοψίσετε τη φωτογραφική σας φιλοσοφία σε μία φράση, ποια θα ήταν;

Κι αν δεν μπορέσεις να νικήσεις τον χρόνο, αγκάλιασέ τον.

Τι ελπίζετε να «πάρει μαζί του» ο επισκέπτης φεύγοντας από την έκθεση Νηπενθές;

Ελπίζω να πάρει μαζί του έστω και κάτι μικρό από αυτό που ένιωσα με κάθε «κλικ». Για μένα αυτό θα είναι μια μεγάλη επιτυχία.

Info

Σωκράτης Ταταρίδης - Νηπενθές
Τοποθεσία: iFocus Photo Gallery (Ακαδημίας 57 & Ιπποκράτους 13)
Διάρκεια: 29 Νοεμβρίου - 6 Δεκεμβρίου 2025
Ωράριο έκθεσης: Δευτέρα - Τέταρτη - Παρασκευή 15.00 - 18.00 | Τρίτη Πέμπτη Σάββατο Κυριακή 17.00 - 20.30