Γιώργος Τατάκης: Οι Καρυάτιδες της σύγχρονης Ελλάδας

Η ελληνική παράδοση δεν είναι απλώς ένα κεφάλαιο της ιστορίας, είναι ένας ζωντανός διάλογος με το παρόν. Αυτό αποτυπώνει με μοναδικό τρόπο ο Γιώργος Τατάκης, διακεκριμένος φωτογράφος με έδρα την Αθήνα, μέσα από τις ασπρόμαυρες εικόνες του. Με έργο πολυβραβευμένο διεθνώς και παρουσία σε μουσεία, μέσα ενημέρωσης και εκθέσεις σε Ευρώπη και Αμερική, ο Τατάκης έχει καταφέρει να φέρει την ελληνική πολιτιστική ταυτότητα στο παγκόσμιο προσκήνιο.

Με αφορμή τη βράβευσή του από τα Δημοτικά Μουσεία Τεργέστης και την ατομική του έκθεση στην Ιταλία, συζητά για τη σειρά «Καρυάτις», τον διάλογο παρελθόντος και παρόντος, τη μετάβασή του από τη μηχανική στην τέχνη, καθώς και για τα μελλοντικά του σχέδια στον χώρο του κινηματογράφου.

Οι «Καρυάτιδες» του Γιώργου Τατάκη

Κύριε Τατάκη, συγχαρητήρια γι’ αυτή τη σημαντική διεθνή διάκριση. Τι σημαίνει για εσάς η βράβευση από τα Δημοτικά Μουσεία Τεργέστης;
Η βράβευση αυτή είναι μια πολύ ιδιαίτερη στιγμή για μένα. Δεν πρόκειται μόνο για το ίδιο το βραβείο, αλλά για το γεγονός ότι συνοδεύεται από ατομική έκθεση σε δημόσιο μουσείο. Αυτό εντάσσει το έργο μου «Καρυάτις» σε έναν ευρύτερο ευρωπαϊκό διάλογο για την πολιτιστική μνήμη. Είναι για μένα μια επιβεβαίωση ότι η δουλειά μου υπερβαίνει την τεκμηρίωση και λειτουργεί ως σύγχρονη ερμηνεία της παράδοσης.

Η σειρά «Καρυάτις» δημιουργείται εδώ και πάνω από δέκα χρόνια. Πώς ξεκίνησε;
Αποτελεί τη φυσική συνέχεια του προηγούμενου έργου μου, «Ήθος». Η διαφορά είναι ότι στις «Καρυάτιδες» οι φωτογραφίες είναι σκηνοθετημένες. Στην αρχή αντιμετώπιζα με επιφυλακτικότητα τη σκηνοθεσία, μέχρι που είδα την έκθεση της Alex Prager στο Λονδίνο. Κατάλαβα ότι ο τρόπος δεν έχει σημασία, αυτό που μετρά είναι η επικοινωνία. Η εστίαση στις γυναικείες ενδυμασίες ήρθε μετά την πρώτη μου έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη, το 2018. Κατά την παρουσίαση στο Musée Fragonard στις Κάννες, μου προτάθηκε να στραφώ σε αυτές και ανταποκρίθηκα με ενθουσιασμό.

Πώς επιλέγετε τα πρόσωπα και τις τοποθεσίες που φωτογραφίζετε;
Συνεργάζομαι με ειδικούς που γνωρίζουν καλά τις γνήσιες ενδυμασίες και με φέρνουν σε επαφή με γυναίκες που τις εκπροσωπούν αυθεντικά. Δεν χρησιμοποιώ μοντέλα, θέλω κάθε πρόσωπο να έχει ζωντανή σχέση με τον τόπο και την παράδοση. Κάνω εντατικό location scouting και διαμορφώνω τους χώρους επί τόπου, ώστε να εξυπηρετούν τη σύνθεση και το νόημα της εικόνας.

Ένα από τα πιο ιδιαίτερα στοιχεία της σειράς είναι η χρήση ερειπωμένων κτιρίων. Τι συμβολίζουν αυτοί οι χώροι;
Τα πατρογονικά σπίτια είναι για μένα εξίσου σημαντικά με τις παραδοσιακές φορεσιές· είναι κι αυτά μέρος της κληρονομιάς μας. Όπως κανείς δυσκολεύεται να αποχωριστεί το πατρικό του, έτσι συμβαίνει και με τις ενδυμασίες – είναι φορείς συναισθημάτων και ταυτότητας. Η τέχνη είναι πάντα ανοιχτή σε ερμηνείες, κι αυτοί οι χώροι μπορούν να αποκτήσουν διαφορετικά νοήματα για κάθε θεατή.

Η κριτική επιτροπή έκανε λόγο για έναν «πολυεπίπεδο διάλογο» παρελθόντος και παρόντος. Εσείς πώς τον αντιλαμβάνεστε μέσα από τη φωτογραφία;
Αυτός ο διάλογος βρίσκεται στον πυρήνα της δουλειάς μου. Θέλω να δείξω ότι η παράδοση δεν είναι ένα μουσειακό απολίθωμα, αλλά κάτι που μπορεί να συνομιλεί με το σήμερα. Το ασπρόμαυρο, η γεωμετρία και η αυστηρή σύνθεση αφαιρούν από την εικόνα τον περιορισμό της εποχής, ενώ τα κεντήματα και οι στάσεις ανήκουν σε πολύ συγκεκριμένους τόπους. Αυτή η συνύπαρξη της αχρονικότητας με το τοπικό και το συγκεκριμένο είναι που γεννά τον διάλογο.

Αφήσατε μια καριέρα ως ηλεκτρολόγος μηχανικός για να ακολουθήσετε τη φωτογραφία. Πώς πήρατε αυτή την απόφαση;
Πάντα με ενδιέφεραν οι τέχνες, δεν είχα σκεφτεί βέβαια ότι θα μπορούσα να ακολουθήσω επαγγελματικά αυτό το μονοπάτι. Επέλεξα τον δρόμο του μηχανικού για λόγους ασφάλειας. Όμως, όσο ταξίδευα για δουλειά, η φωτογραφία μπήκε δυναμικά στη ζωή μου. Σύντομα είχα σκοτεινό θάλαμο στο σπίτι και περνούσα ώρες ακούγοντας podcasts για τη φωτογραφία. Συνειδητοποίησα ότι αυτό με συγκινούσε πραγματικά και αποφάσισα να ακολουθήσω αυτό που με έκανε να νιώθω ζωντανός.

Το διεθνές κοινό πώς ανταποκρίνεται στο έργο σας; Υπάρχει ενδιαφέρον για την ελληνική κληρονομιά;
Η ανταπόκριση είναι εξαιρετική. Η αρχική έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη και η συνέχεια σε διεθνείς χώρους, όπως το Musée Fragonard και το Somerset House, έδειξαν ότι υπάρχει πραγματικό ενδιαφέρον. Η κάλυψη από τα New York Times, το National Geographic και τη Leica LFI το επιβεβαιώνει. Το κοινό, εντός και εκτός Ελλάδας, αναγνωρίζει την πολιτιστική αξία του έργου.

Μετά την έκθεση στην Τεργέστη, τι ακολουθεί;
Αυτή την περίοδο με απασχολεί η σχέση φωτογραφίας και κινηματογράφου. Συμμετείχα στο φωτογραφικό πρότζεκτ της ταινίας «Φόνισσα» της Εύας Νάθενα – μια δημιουργική εμπειρία που με ώθησε να πειραματιστώ περισσότερο με την κινούμενη εικόνα. Μέσα από το κανάλι μου στο YouTube πειραματίζομαι με τη σύνθεση αφήγησης, εικόνας και πολιτισμού. Αναζητώ μια προσωπική κινηματογραφική γλώσσα που να εκφράζει τις ίδιες αρχές με το φωτογραφικό μου έργο.

Τι θα λέγατε σε έναν νέο φωτογράφο που θέλει να αφηγηθεί πολιτιστικές ιστορίες μέσα από την τέχνη του;
Πρώτα απ’ όλα, να έχει υπομονή και αφοσίωση. Αυτού του είδους η φωτογραφία χρειάζεται χρόνο. Το πιο σημαντικό είναι να είναι ειλικρινής με τον εαυτό του. Όλα έχουν ξαναφωτογραφηθεί, αυτό που κάνει τη διαφορά είναι η προσωπική ματιά. Και φυσικά, πρέπει να είναι έτοιμος για θυσίες. Το κοινό αναγνωρίζει –σχεδόν αρχέτυπα– τα έργα που κουβαλούν προσωπικό κόστος. Αν, ακόμα και γνωρίζοντας ότι μπορεί να αποτύχει, δεν μπορεί να κάνει αλλιώς, τότε ίσως αυτή η πορεία είναι που πρέπει να ακολουθήσει.

Γιώργος Τατάκης - Βιογραφικό

Ο Γιώργος Τατάκης είναι ένας διακεκριμένος Έλληνας φωτογράφος με έδρα την Αθήνα, γνωστός για την ασπρόμαυρη αποτύπωση της ελληνικής παράδοσης. Στην έως τώρα φωτογραφική του πορεία έχει αναδειχθεί πολυβραβευμένος διεθνώς, έχοντας αποσπάσει 24 διεθνή φωτογραφικά βραβεία. Μεταξύ άλλων, τιμήθηκε με τη 2η θέση στην κατηγορία Πορτραίτου (Επαγγελματίες) στα Sony World Photography Awards 2022, επιβεβαιώνοντας το υψηλό επίπεδο του έργου του. Οι φωτογραφίες του έχουν δημοσιευτεί σε κορυφαία διεθνή μέσα όπως οι New York Times, το National Geographic και το περιοδικό Leica LFI, καθώς και σε πλήθος ελληνικών εκδόσεων. Παράλληλα το έργο του έχει παρουσιαστεί σε σημαντικά μουσεία και διοργανώσεις – από το Μουσείο Μπενάκη Ελληνικού Πολιτισμού στην Αθήνα και το Διεθνή Αερολιμένα Αθηνών, μέχρι το Musée Fragonard στις Κάννες και το Somerset House στο Λονδίνο . Η σειρά έργων του «Ήθος» εκτέθηκε στο Μουσείο Μπενάκη, ενώ το μεταγενέστερο πόνημα «Καρυάτις», μια φωτογραφική μελέτη στις παραδοσιακές ελληνικές φορεσιές, παρουσιάστηκε σε διεθνείς χώρους με εξαιρετική ανταπόκριση. Η διεθνής αυτή παρουσία, συμπεριλαμβανομένης της εκπροσώπησης της Ελλάδας στην πανευρωπαϊκή έκθεση «Another Europe» υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, έχει καθιερώσει τον Τατάκη ως μια αξιόπιστη καλλιτεχνική δύναμη με παγκόσμιο κύρος. Επιπλέον, το φωτογραφικό αρχείο του φυλάσσεται στα αρχεία του Μουσείου Μπενάκη, ένδειξη της ιστορικής και πολιτιστικής αξίας της δουλειάς του.