Mabuhay: Οι Φιλιππινέζοι της Αθήνας μας καλωσορίζουν στον κόσμο τους

Η πολυάριθμη κοινότητα των Φιλιππινέζων κατοικεί εδώ και πολλές δεκαετίες στο κέντρο της Αθήνας διαμορφώνοντας μία νέα γεωγραφία στον χάρτη πόλης των Αθηνών.

Η πολυπολιτισμική Αθήνα μέσα από αντιφάσεις και ανισότητες καταφέρνει να προσφέρει θέσεις εργασίας, αξιοπρεπή διαβίωση και μόρφωση σε όσες/ους αναζητούν ένα ασφαλές περιβάλλον για να εγκατασταθούν. Μέσα σε αυτό το πολυφωνικό σχήμα των μεταναστών, οι πρώτης γενιάς Φιλιππινέζοι που διαμένουν δίπλα μας έχουν τη δική τους φωνή, μία φωνή ήρεμη που θυμίζει προσευχή. Όπως αναφέρει στο σημείωμα της έκθεσης του ο φωτογράφος Παναγιώτης Παπουτσής, η έντονη θρησκευτικότητα των Φιλιππινέζων είναι εμφανής στην κοινωνική τους συμπεριφορά και αποτυπώνεται στη γλώσσα του σώματος, καθώς η σωματική τους στάση παραπέμπει σε προσευχή. Επιπλέον, τα ήρεμα βλέμματά τους αποπνέουν πνευματικότητα, σαν να προσεύχονται. Στις εικόνες νεκρής φύσης, η επιλογή πολιτιστικών και θρησκευτικών αντικειμένων παραπέμπει αισθητικά και εννοιολογικά στις αξίες της κοινότητας και στην ιδιαίτερη πατρίδα τους, τις Φιλιππίνες.

Η φωτογραφική έκθεση «Mabuhay» του Παναγιώτη Παπουτσή αποτελείται σε μεγαλύτερο ποσοστό από φωτογραφικά πορτραίτα Φιλιππινέζων μεταναστών της Αθήνας σε εξωτερικούς χώρους της περιοχής των Αμπελοκήπων. Μικρότερο ποσοστό της σειράς περιλαμβάνει εικόνες νεκρής φύσης από εσωτερικούς και εξωτερικούς χώρους, όπου δραστηριοποιούνται. Ο όρος «Mabuhay» σημαίνει «ζήτω» ή «να ζήσετε» και χρησιμοποιείται συχνά ως χαιρετισμός φιλοξενίας ή ευχή, όπως το καλωσόρισμα σε εκδηλώσεις υποδοχής, εορτασμούς και επίσημες τελετές.

Με αφορμή τη φωτογραφική έκθεση που παρουσιάζεται από τις 16 ως τις 31 Μαΐου στον Χώρο Τέχνης Μελάνυθρος στην Αθήνα, ο Παναγιώτης Παπουτσής μιλά στην Athens Voice για τους πρωταγωνιστές του και ρίχνει φως στη φιλήσυχη κοινότητα των Φιλιππινέζων.

Πόσο χρονικό διάστημα συναναστράφηκες με τους «πρωταγωνιστές» σου και με ποια κριτήρια τους επέλεξες;

Για περίπου δύο χρόνια συναναστράφηκα με μέλη της φιλιππινέζικης κοινότητας στην Αθήνα, φωτογραφίζοντάς τους κάθε Κυριακή στην περιοχή των Αμπελοκήπων, όπου και διαμένουν. Η επιλογή των «πρωταγωνιστών» μου προέκυψε αρχικά από την καθημερινή μου παρατήρηση καθ’ οδόν προς την εργασία μου, παρατήρησα ότι στο ύψος του President στην Κηφισίας κυκλοφορούσε κατά κύριο λόγο κόσμος φιλιππινέζικης καταγωγής. Αυτό μου κίνησε το ενδιαφέρον να τους γνωρίσω καλύτερα και να κατανοήσω την ιστορία τους: πώς βρέθηκαν αυτοί οι άνθρωποι τόσο μακριά από την πατρίδα τους, 9.635 χιλιόμετρα από τις Φιλιππίνες, στην Ελλάδα. Το ενδιαφέρον μου για τις κοινότητες μεταναστών της Αθήνας, σε συνδυασμό με την έναρξη των μεταπτυχιακών μου σπουδών στη «Φωτογραφία – Έρευνα και Μεθοδολογία» στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής, λειτούργησε ως αφορμή για να προσεγγίσω τη φιλιππινέζικη κοινότητα με έναν πιο οργανωμένο και ερευνητικό τρόπο. Έμπνευση για την προσέγγισή μου αποτέλεσε επίσης η ταινία μεγάλου μήκους «Αγία Έμυ» της Αρασέλης Λαιμού, η οποία ανέδειξε τη ζωή Φιλιππινέζων μεταναστών μέσα από μια καλλιτεχνική και κινηματογραφική ματιά.

Κατά τη διάρκεια της έρευνας σου σχετικά με τους Φιλιππινέζους - Αθηναίους υπήρξε κάτι ή συνέβη ένα γεγονός που σε εξέπληξε;

Αυτό που αρχικά μου κέντρισε το ενδιαφέρον ήταν η βαθιά πίστη τους και η ηρεμία που αποπνέουν. Η γαλήνη που εκπέμπουν τόσο στη μορφή όσο και στη στάση του σώματός τους μού θύμισε μοναχούς του Αγίου Όρους σε προσευχή. Η έννοια της πίστης αναδείχθηκε ως ο συνεκτικός κρίκος της φωτογραφικής μου σειράς «Mabuhay». Η πραγματική έκπληξη, όμως, ήρθε όταν τους γνώρισα καλύτερα. Κάθε Κυριακή συγκεντρώνουν τρόφιμα και φάρμακα για άπορες οικογένειες της κοινότητάς τους, κάτι που φανερώνει ένα ισχυρό αίσθημα αλληλεγγύης και συνεισφοράς. Με συγκίνησε ιδιαίτερα το πόσο ουσιαστικά στηρίζουν ο ένας τον άλλον. Αυτό που τους χαρακτηρίζει είναι η ευγένεια και το ζεστό τους χαμόγελο.

Θεωρείς πως με την πάροδο του χρόνου και ζώντας χρόνια στην Αθήνα αφήνουν πίσω τους τη λαϊκή τους παράδοση και αρχίζουν να μοιάζουν όλο και πιο πολύ με εμάς;

Παρατηρώ ότι δεν εγκαταλείπουν τη λαϊκή τους παράδοση· αντίθετα, τη διατηρούν με σεβασμό, ενώ παράλληλα ενσωματώνονται ομαλά και στον ελληνικό πολιτισμό. Ακολουθούν τις παραδόσεις της πατρίδας τους, αλλά σέβονται και υιοθετούν και ορισμένα ελληνικά έθιμα. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ότι γιορτάζουν το Πάσχα τις ίδιες ημερομηνίες με τους Έλληνες, δείχνοντας έτσι μια διάθεση ουσιαστικής πολιτισμικής συμμετοχής. Στην ουσία, γίνονται φορείς μιας διπλής πολιτισμικής ταυτότητας, μετέχουν και στις αξίες των Φιλιππίνων αλλά και της Ελλάδας, δημιουργώντας έναν γόνιμο συγκερασμό των δύο κόσμων.

Η επερχόμενη έκθεση φωτογραφίας πιστεύεις θα εγείρει ερωτήματα που αφορούν στην ταυτότητα ενός τόπου ή στο φλέγον ζήτημα της μετανάστευσης στη χώρα μας;

Πιστεύω πως η έκθεση εγείρει ερωτήματα και για τα δύο: τόσο για την ταυτότητα ενός τόπου όσο και για το ζήτημα της μετανάστευσης. Οι Φιλιππινέζοι της Αθήνας αποτελούν ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αρμονικής συνύπαρξης και φιλίας μεταξύ διαφορετικών λαών. Μέσα από τις φωτογραφίες, η έκθεση επιχειρεί αφενός να αναδείξει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της πολιτισμικής τους ταυτότητας, όπως η βαθιά χριστιανική τους πίστη και ο ισχυρός θεσμός της οικογένειας και αφετέρου να χαρτογραφήσει τον τρόπο με τον οποίο είναι ενσωματωμένοι στο αστικό τοπίο της Αθήνας. Με τον τρόπο αυτό, η έκθεση καλεί τον θεατή να αναλογιστεί όχι μόνο τι σημαίνει «πατρίδα» ή «ταυτότητα» στη σύγχρονη πόλη, αλλά και πώς ο μετανάστης δεν είναι απλώς «επισκέπτης», αλλά φορέας πολιτισμού, ιστορίας και ανθρώπινης παρουσίας που συνδιαμορφώνει τον τόπο.

Πόσο καιρό ασχολείσαι με τη φωτογραφία;

Η ουσιαστική και πιο μεθοδική μου ενασχόληση με τη φωτογραφία ξεκίνησε κατά τα φοιτητικά μου χρόνια. Παρ’ όλα αυτά, η σχέση μου με τη φωτογραφία έχει πιο παλιές ρίζες. Θυμάμαι χαρακτηριστικά τις πρώτες μου απόπειρες με φιλμ: φωτογράφιζα συμμαθητές μου στο δημοτικό σε μια ημερήσια εκδρομή λίγο έξω από τα Ιωάννινα. Έχω ψάξει να βρω εκείνο το φιλμ και τις φωτογραφίες, αλλά δυστυχώς χωρίς επιτυχία. Μια άλλη καθοριστική και κάπως τραυματική ανάμνηση είναι όταν φωτογράφισα τον γάμο του μεγαλύτερου ξαδέρφου μου χωρίς φλας, με αποτέλεσμα όλες οι εικόνες να βγουν σκοτεινές. Εκείνο το περιστατικό με έκανε να αφήσω για χρόνια τη φωτογραφική μηχανή στην άκρη. Ωστόσο, στα χρόνια των σπουδών μου, η φωτογραφία επανήλθε στη ζωή μου, κυρίως όταν επέστρεψα στα Ιωάννινα και ήμουν μέλος του Φωτογραφικού συλλόγου του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων (Φώσπι).

Είσαι ιδρυτικό μέλος του Photometria International Festival. Θα ήθελες να μας μεταφέρεις την εμπειρία σου;

Η εμπειρία μου με το Photometria International Festival είναι ένα ταξίδι που διαρκεί 17 χρόνια, πάντα με τον Αχιλλέα Τζιάκο στο πλευρό μου και, κάποια χρόνια αργότερα, με τον Παναγιώτη Παππά. Ο κύριος σκοπός του φεστιβάλ από την αρχή ήταν και παραμένει η ανάδειξη της σύγχρονης φωτογραφίας, τόσο από την ελληνική όσο και από τη διεθνή σκηνή. Όμως, αυτή η έντονη ενασχόληση με την οργάνωση του φεστιβάλ είχε και το κόστος της: ο χρόνος που αφιερώνεται σε αυτό το εγχείρημα ήταν τόσο πολύς που με άφησε λίγο πίσω σε ό,τι αφορά τα προσωπικά μου φωτογραφικά projects. Κάποια από αυτά έμειναν ημιτελή, ενώ άλλα δεν τολμούσα καν να τα ξεκινήσω. Ωστόσο, μετά από όλα αυτά τα χρόνια, ήρθε η στιγμή για την πρώτη μου ατομική έκθεση στην Αθήνα.

Σε έναν ιδεατό κόσμο πώς πιστεύεις θα έπρεπε να λειτουργεί το κράτος ώστε οι καλλιτέχνες, στη δική μας περίπτωση οι φωτογράφοι, να μπορούν να λειτουργούν ελεύθερα, να είναι πιο δημιουργικοί και παραγωγικοί;

Το βασικό πρόβλημα στη χώρα μας είναι η έλλειψη υποδομών που να υποστηρίζουν τη φωτογραφική δραστηριότητα και τη δημιουργία. Παρόλο που υπάρχουν θεσμοί όπως το Μουσείο Φωτογραφίας και κάποια φωτογραφικά φεστιβάλ, που είναι αποτέλεσμα κυρίως ιδιωτικής πρωτοβουλίας, η κρατική στήριξη παραμένει περιορισμένη. Αντίθετα, σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, οι φωτογράφοι υποστηρίζονται από το κράτος, το οποίο τους επιτρέπει να ζουν από την καλλιτεχνική τους δημιουργία και τους ενθαρρύνει να συνεχίσουν μέσω δράσεων όπως η παρουσίαση του έργου τους σε σχολεία και άλλες δημόσιες δομές, με αμοιβή. Κατά τη γνώμη μου, στην Ελλάδα θα πρέπει να θεσμοθετηθούν βραβεία φωτογραφίας από το Υπουργείο Πολιτισμού και να δημιουργηθεί ένα μητρώο φωτογράφων, παρόμοιο με το μητρώο αστικών μη κερδοσκοπικών εταιρειών και συλλόγων. Με αυτόν τον τρόπο, οι φωτογράφοι θα αναγνωρίζονται επίσημα και θα μπορούν να έχουν πρόσβαση σε ευκαιρίες χρηματοδότησης και έκθεσης. Επιπλέον, η οργάνωση φωτογραφικών εκθέσεων στα αρχαιολογικά μουσεία της Ελλάδας, με την υποστήριξη ενός θεσμοθετημένου δικτύου, θα μπορούσε να αποτελέσει ένα σημαντικό βήμα προς την ενίσχυση της καλλιτεχνικής κοινότητας.

Παναγιώτης Παπουτσής - Σύντομο βιογραφικό

Ο Παναγιώτης Παπουτσής σπούδασε φωτογραφία, διοίκηση επιχειρήσεων και έχει 2 μεταπτυχιακούς τίτλους στην Πολιτιστική Διαχείριση και στη φωτογραφία. Ως φωτογράφος έχει συμμετάσχει σε ομαδικές εκθέσεις στο εξωτερικό και έχει προσκληθεί για διαλέξεις και portfolio reviews σε διάφορα ευρωπαϊκά φεστιβάλ φωτογραφίας. Ως παραγωγός και σκηνοθέτης έχει υλοποιήσει αρκετές παραγωγές στην Ελλάδα. Τα ντοκιμαντέρ του «Λάκμος» & «Ο ήχος των χρωμάτων», έχουν επιλεγεί σε φεστιβάλ ντοκιμαντέρ στην Ελλάδα και το εξωτερικό και πρόσφατα προβλήθηκαν στο OTE History TV.

Info
Εγκαίνια: Παρασκευή, 16 Μαΐου 2025, στις 20:00
Διάρκεια: 16 – 31 Μαΐου 2025
Ώρες Λειτουργίας: Τρι – Παρ 17:30 – 21:00, Σαβ 11:00 – 14:30
Μελάνυθρος | Χώρος Τέχνης, Ζάππα 4, 11635 Καλλιμάρμαρο
Είσοδος Ελεύθερη

Συντελεστές:
Φωτογραφίες και επιμέλεια της έκθεσης: Παναγιώτης Παπουτσής
Κείμενα: Παναγιώτης Παπουτσής, Ιωάννης Φετάνης
Καλλιτεχνική – γραφιστική επιμέλεια φωτογραφικού βιβλίου & δημιουργικού: Ιωάννης Φετάνης
Επιμέλεια κειμένων: Θοδωρής Σιόντης
Μετάφραση: Νατάσα Γιανναράκη
Εκτύπωση βιβλίου: Macart
Εκτύπωση έκθεσης: Ψηφιακό Τύπωμα
Για ξεναγήσεις σχολών και φωτογραφικών ομάδων: 6972485973