Billy Howard: Ο φωτογράφος του AIDS και της Αμερικής των 80s

«Ταξίδεψα στην Ελλάδα το 1977 με μία ομάδα ανθρώπων του τότε St. Andrews College της Ατλάντα. Οι εμπειρίες που αποκόμισα μέσα από αυτό το ταξίδι άλλαξαν θεμελιωδώς την οπτική μου για τον κόσμο. Με έκαναν να αγαπήσω ανθρώπους και κουλτούρες που ελπίζω να αποτυπώνω καλά μέσα από τις φωτογραφίες μου. Για την επιρροή της ελληνικής κουλτούρας, στο τι είμαι σήμερα και τι πρεσβεύω, σας ευχαριστώ».

Είναι μεγάλη τιμή ένας σπουδαίος αμερικανός φωτογράφος να μιλάει με τόση θέρμη και ενθουσιασμό για την Ελλάδα. O Billy Howard είναι φωτογράφος και συγγραφέας από την Ατλάντα της Τζόρτζια και τα τελευταία 40 χρόνια, μαζί με την πιο εμπορική πτυχή της δουλειάς του (κάπως πρέπει να ζήσουν και οι φωτογράφοι), έχει αποτυπώσει όπως κανείς άλλος την αθέατη ανθρώπινη πλευρά, την άλλη Αμερική του Νότου και τις υποκουλτούρες της δεκαετίας του ‘80, στρίπερ, πανκ, drag queens και απλούς ανθρώπους. Οι φωτογραφίες και τα βιβλία του με θέματα και πρώτο πρόσωπο τους ασθενείς με AIDS, παιδιά με καρκίνο και ανθρώπους με ειδικές ανάγκες, έχουν συγκινήσει και εκτεθεί σε όλο τον κόσμο, ενώ έχουν τη δική τους θέση στη μόνιμη συλλογή της Βιβλιοθήκης του Κογκρέσου.

Ο Billy Howard μίλησε αποκλειστικά στην ATHENS VOICE για τις φωτογραφίες του, τη δεκαετία του ‘80 και τη νέα πραγματικότητα εν μέσω πανδημίας.  

Τι σε τράβηξε στη φωτογραφία στην αρχή και πώς εξελίχθηκε στην πορεία;

Όταν ήμουν παιδί, ο πατέρας μου πάντα θα είχε μία ωραία κάμερα και εγώ ήθελα να του μοιάσω, έτσι μία κάμερα ήταν κάτι που θα έπρεπε να έχω και εγώ. Είχα φωτογραφική μηχανή για όσο θυμάμαι τον εαυτό μου αλλά στο πανεπιστήμιο άρχισα να την χρησιμοποιώ για κάποιο σκοπό. Δούλευα στην εφημερίδα του πανεπιστημίου και στην επετηρίδα και ανακάλυψα πως η κάμερα με βοήθησε να έρθω σε επαφή με άλλους ανθρώπους.

Ήμουν φοιτητής της αγγλικής φιλολογίας και δεν είχα κάποια ειδική εκπαίδευση πάνω στην φωτογραφία, έτσι όταν αποφοίτησα δούλεψα σαν ρεπόρτερ για μία μικρή εφημερίδα. Μετά από ένα χρόνο που έγραφα άρθρα, τους ρώτησα αν μπορώ να αλλάξω θέση και να αρχίσω να βγάζω φωτογραφίες. Δέχτηκαν και από τότε βγάζω τα προς τη ζην σαν φωτογράφος.

Πώς διαχειρίζεσαι την όλη κατάσταση με την πανδημία σαν άνθρωπος αλλά και σαν επαγγελματίας φωτογράφος;

Όταν οι ΗΠΑ άρχισαν να κλείνουν λόγω της πανδημίας, όλες μου οι δουλειές χάθηκαν σχεδόν αμέσως και δεν ήμουν σίγουρος πως μπορώ να επιβιώσω σαν φωτογράφος. Ανακάλυψα όμως πως οι πελάτες μου, με κάποιους δουλεύουμε μαζί για δεκαετίες, ήταν πιστοί σε εμένα. Πλήρωσαν τις μισές αμοιβές μου προκαταβολικά με το σκεπτικό ότι θα συνεχίσουμε να δουλεύουμε μαζί. Με τη γενναιοδωρία και την πίστη τους κατάφερα να ξεπεράσω αυτή τη δύσκολη κατάσταση. Έχω ξεκινήσει να δουλεύω ξανά με μία λίστα από υγειονομικά πρωτόκολλα που οι πελάτες πρέπει να δεχτούν για να μείνουμε όλοι ασφαλείς. Αν και είναι κάτι δύσκολο, νοιώθω πως βοηθάω τους πελάτες μου να καταγράψουν μία ιστορική στιγμή.

Είμαι τυχερός που είμαι παντρεμένος με πολύ δημιουργικό άτομο και μαζί έχουμε βρει τρόπους να χαρούμε ακόμα και κάτω από τις πιο δύσκολες καταστάσεις. Ζούμε κοντά σε έναν δρόμο για ποδηλάτες και πεζούς και έτσι μετακινούμαστε με τα ποδήλατά μας σε όλη την πόλη, πάντα με μία κάμερα μαζί μας. Με τη δουλειά να έχει πέσει, βρήκα χρόνο και την απόλαυση να βγάζω φωτογραφίες ξανά, αυτή τη φορά για εμένα. Πάντα θεωρούσα τον εαυτό μου φωτογράφο των ανθρώπων αλλά τώρα βρήκα νέα ευχαρίστηση να φωτογραφίζω τη φύση και τοπία.

Βλέποντας τις φωτογραφίες σου μέσα από το βιβλίο «Epitaphs for the Living: Words and Images in the Time of AIDS», βρίσκεις ομοιότητες με την τότε εποχή με αυτό που βιώνουμε σήμερα;

Όταν φωτογράφιζα ανθρώπους με HIV/AIDS, το πιο τραγικό κομμάτι ήταν το στίγμα που ένοιωθαν από την κοινωνία. Ντρέπονταν που είχαν την αρρώστια. Πολλοί εκδιώχθηκαν από τις οικογένειές τους, από αυτούς που θα έπρεπε να πάρουν τη μεγαλύτερη στήριξη την ώρα που υπέφεραν από την αρρώστια, κάτι που στη δεκαετία του ’80 ήταν σχεδόν πάντα θανάσιμη.

Η τραγωδία στην Αμερική κατά τη διάρκεια της τωρινής πανδημίας δεν είναι η ντροπή αυτών που νοσούν, είναι η άρνηση πως μπορεί να γίνει κάτι για αυτό. Οι πολιτικοί στα δεξιά έχουν εγκαταλείψει εντελώς την επιστήμη και έχουν εργαλειοποιήσει πολιτικά την πανδημία. Σήμερα, δεν δημιουργούν ενοχές και ντροπή στους νοσούντες, αλλά δημιουργούν ενοχές σε αυτούς που δεν θέλουν να αρρωστήσουν και φοράνε μάσκες δημόσια. Είναι κάτι το ανήθικο και η Αμερική το πληρώνει με έναν αριθμό νεκρών που συνεχίζει να ανεβαίνει.

Τι θέματα σε ενδιαφέρουν; Βλέπω τον άνθρωπο και την ανθρώπινη έκφραση σαν το κύριο κομμάτι της δουλειάς σου.

Η προσωπική μου δουλειά εστιάζεται σε θέματα υγείας, μία θεματική που ανακάλυψα πως είχε βαθύ νόημα για εμένα κατά τη διάρκεια της δουλειάς με ανθρώπους με AIDS. Δεν είχα ποτέ ξανά τόσο έντονες σχέσεις και βιώματα με τα φωτογραφικά μου θέματα όσο είχα σε αυτή τη δουλειά. Αυτό που μοιράστηκαν μαζί μου για τις ζωές και τον αγώνα τους ήταν τόσο καθαρό και ειλικρινές που έκανα βαθιές φιλίες σε ένα πολύ σύντομο διάστημα. Σχεδόν όλοι οι άνθρωποι που φωτογράφισα πέθαναν από την αρρώστια αλλά πάντα θα τους έχω στην καρδιά μου.

Μετά από αυτό το project, φωτογράφισα παιδιά με καρκίνο, σε συνεργασία με έναν θεραπευτή-καλλιτέχνη που τα βοήθησε να φτιάξουν έργα τέχνης που εξέφραζαν πως νοιώθουν έχοντας καρκίνο. Επίσης, «έτρεξα» μία έκθεση και κυκλοφόρησα ένα βιβλίο με ανθρώπους με ειδικές ανάγκες για τους Παραολυμπιακούς Αγώνες της Ατλάντα το 1996, ενώ ταξίδεψα στην Αφρική για να καταγράψω τις προσπάθειες του Carter Center και του πρώην προέδρου των ΗΠΑ, Τζίμι Κάρτερ, για την εξάλειψη της νόσου Guinea worm.

Έλαβα υποτροφία από το Rosalynn Carter Mental Health Program για να καταγράψω ενήλικους και νεαρούς ενήλικες που είχαν διαγνωστεί με ψυχική νόσο και σοκαρίστηκα πως το στίγμα που ένοιωθαν ήταν ίδιο με αυτό που είχαν βιώσει οι άνθρωποι με AIDS.

Με ενδιαφέρουν βαθιά τα βιώματα και οι εμπειρίες των άλλων, ιδιαίτερα αυτών που αντιμετωπίζουν θέματα υγείας και την ανέχεια, πώς κρατάνε την πίστη και το πνεύμα τους κατά τη διάρκεια του αγώνα τους. Η φωτογραφική μου κάμερα ήταν ένα «εισιτήριο» μέσα στη ζωή τους, με έχει αλλάξει σε τρόπους που δύσκολα μπορώ να περιγράψω.

Πώς συνέλαβες τη σειρά φωτογραφιών «Love, Lust and Loss» και τι ήθελες να δείξεις μέσα από αυτές τις φωτογραφίες; Ήταν η δεκαετία του ’80 σημαντική για εσένα;

Έβρισκα τη δική μου «φωνή» σαν φωτογράφος τη δεκαετία του ’80 και αυτές οι εικόνες και θέματα που φωτογράφιζα με βοήθησαν να ορίσω πως ήθελα να δω τον κόσμο. Kαι τελικά να ακολουθήσω μία δουλειά που έβρισκα πως είχε νόημα. Τότε δεν είχα κάποιο ξεκάθαρο πλάνο και φωτογράφιζα όποιον έβρισκα ενδιαφέρων, πέρναγα πολύ χρόνο με ανθρώπους από διάφορες υποκουλτούρες, στρίπερ, drag queens, τατουατζίδικα και ανθρώπους και στέκια που η μητέρα σου δεν θα ήθελε να πηγαίνεις. Μου άρεσε η ικανότητα της κάμερας που μου επέτρεπε να μπαίνω σε μέρη που, χωρίς αυτήν, θα ήμουν ίσως άλλος ένας ηδονοβλεψίας. Κοντά στο τέλος της δεκαετίας δούλεψα σε ένα project για τους άστεγους της πόλης και αυτό μου άλλαξε τα πάντα. Έχασα το ενδιαφέρον μου για την street φωτογράφιση και τις one-off φωτογραφίες με ενδιαφέροντες ανθρώπους. Ήθελα να δημιουργήσω ολοκληρωμένες δουλειές που θα εμψύχωναν ανθρώπους που βρίσκονταν στο περιθώριο της κοινωνίας, είτε από φτώχεια είτε από κάποια αρρώστια.

Δουλεύω και ζω από τη φωτογραφία εδώ και 40 χρόνια και τώρα είναι μία καλή στιγμή να δω τη δουλειά που έκανα όταν ξεκινούσα, τη δουλειά που τότε ένοιωθα δεν είχε ξεκάθαρο σκοπό. Αυτό που ανακάλυψα είναι πως αυτές οι εικόνες έγιναν κάτι σαν απομνημονεύματα, οι μνήμες που μου φέρνουν στο νου και οι άνθρωποι που παρουσιάζονται μου υπενθυμίζουν αυτό το υπέροχο ταξίδι που έχω κάνει. Ένας φωτογράφος βλέπει περισσότερα σε μία φωτογραφία από κάποιον άλλο. Οι συζητήσεις που είχαμε με τους πρωταγωνιστές των φωτογραφιών, τα γέλια και η θλίψη της στιγμής, οι σχέσεις που γεννήθηκαν μετά τις φωτογραφίσεις, η εμπειρία να δίνεις σε κάποιον μία τυπωμένη φωτογραφία, για κάποιους η μοναδική φωτογραφία που τους απεικόνιζε και η μοναδική που είχαν. Κάθε φωτογραφία που έχω βγάλει έχει μία ιστορία πίσω της και μου έρχεται πάλι στο νου κάθε φορά που την βλέπω. Συγκεντρώνοντας όλες αυτές τις εικόνες από το ’80, ξαναζώ αυτή την υπέροχη δεκαετία.

Είναι τα ταξίδια, αυτά που δεν μπορούμε εύκολα να κάνουμε τώρα, σημαντικά για εσένα; Ποιο έχεις να θυμάσαι πιο πολύ;

Κάθε δουλειά στο εξωτερικό ήταν γεμάτη αναμνήσεις και έτσι είναι δύσκολο να διαλέξω μόνο μία, αλλά ταξιδεύοντας δίπλα στον Τζίμι Κάρτερ για να καλύψω τις πρώτες εκλογές στην Παλαιστίνη, ήταν κάτι το μοναδικό. Είχα δείπνο στο σπίτι του Γιάσερ Αραφάτ στην Γάζα μία μέρα πριν τις εκλογές  και ταξίδεψα σε όλη την περιοχή με έναν διερμηνέα για να συναντήσω καθημερινούς ανθρώπους κατά τη διάρκεια μίας ιστορικής στιγμής. Πήγα με τον διερμηνέα σε ένα camp προσφύγων και εκεί συνάντησα τον ηγέτη της Χαμάς που είχε πρόσφατα απελευθερωθεί από τις φυλακές της Λιβύης. Κάθισα στο σπίτι του ανάμεσα σε μία ομάδα ανθρώπων που ήταν πολύ σοβαροί και αμίλητοι, με όλα τα βλέμματα πάνω μου όταν ο οικοδεσπότης εξηγούσε τη θέση του για τις εκλογές. Μέχρι που κάποια στιγμή, με την ένταση στον «αέρα», ο οικοδεσπότης έκανε μία αστεία χειρονομία και όλοι ξεσπάσαμε στα γέλια.

Αγαπάω τα ταξίδια αλλά ανακάλυψα πως μπορώ να έχω μοναδικές εμπειρίες μαζί με τους ανθρώπους της δικής μου γειτονιάς. Δεν χρειάζεται να πας σε κάποια άλλη χώρα για να ανακαλύψεις άλλες κουλτούρες και ανθρώπους, αρκεί να έχεις ανοιχτό μυαλό, να τους ψάξεις και να είσαι πρόθυμος να τους ακούσεις.

Τι projects δουλεύεις αυτό το διάστημα;
Τα τελευταία έξι χρόνια είμαι στην επιτροπή της Atlanta Celebrates Photography. Έχουμε έναν ετήσιο προγραμματισμό και κάθε Οκτώβριο διοργανώνουμε ένα από τα μεγαλύτερα φωτογραφικά φεστιβάλ στις ΗΠΑ. Μία δύσκολη χρονιά φέτος με την πανδημία αλλά συναρπαστική για πολλούς λόγους. Ενώ κάποια events είναι με φυσική παρουσία, για πρώτη φορά διοργανώνουμε διαδικτυακές εκθέσεις και έτσι απευθυνόμαστε-φτάνουμε σε όλο τον κόσμο και όχι μόνο στην πόλη μας. Είμαι ενθουσιασμένος που η δουλειά μου από τα 80s είναι μέρος του φετινού φεστιβάλ και σημαίνει πολλά να βρίσκει το δρόμο μέχρι και την Ελλάδα, μέσα από αυτή τη συνέντευξη.