«Κώστας Πανιάρας - Fragile: Τα χίλια πρόσωπα της υγείας» είναι το θέμα της έκθεσης που φιλοξενείται στο κεντρικό κτίριο του Μουσείου Μπενάκη από τις 27 Μαΐου μέχρι τις 28 Ιουνίου. Πρόκειται για μια έκθεση με θέμα τα χίλια πρόσωπα της υγείας, σε επιμέλεια Ελένης Κυπραίου. Aνάμεσα στα σπάνια εκθέματα του Μουσείου Μπενάκη, η εγκατάσταση με τα δέκα μικρά επιζωγραφισμένα γλυπτά του Πανιάρα εξετάζει στοχαστικά αλλά με χιούμορ την παράλληλη πορεία της «κεφαλής της Υγείας από την Τεγέα» μέσα από ready made αντικείμενα μικρών διαστάσεων. Στα φτηνά και καθημερινής χρήσης υλικά που χρησιμοποιεί, όπως o βαμμένος γύψος και διάφορες ρητίνες, το σήμερα συνομιλεί με το παλιό, η ζωή με το θάνατο, το πάσχον με το υγιές, το ιερό με το βέβηλο.
Η επιμελήτρια της έκθεσης, Ελένη Κυπραίου, λέει: «O Κώστας Πανιάρας (1934-2014), καλλιτέχνης της διασποράς που έζησε και δημιούργησε στο Παρίσι, την Τεχεράνη και τη Νέα Υόρκη, επέστρεψε στην Ελλάδα το 1976, στον απόηχο της «ελληνικότητας» και την εποχή που ο γηγενής μοντερνισμός αρχίζει να εδραιώνεται. Ο ίδιος, ελεύθερος σαν άνθρωπος και σαν καλλιτέχνης, στράφηκε από το 1979 στα τρισδιάστατα επιτοίχια έργα με υφασματένια και δερμάτινη υφή και πλαστικότητα.
Hεπιρροή του Picasso, η φιλία του με τον Μagritte, στα χρόνια των σπουδών του, επηρέασαν την οπτική του για την τέχνη του που εμπεριέχει, αν και ανεικονική, υπερρεαλιστικά στοιχεία. Η προσωπική του δυναμική και η συνεργασία του με τον Ιόλα μετατρέπουν τη δισδιάστατη άποψή του για ζωγραφική σε γλυπτική και αντιστρόφως. Ζωγραφιστά γλυπτά και γλυπτικοί πίνακες συνθέτουντα έργα ως και το 2014, έργα χαρακτηρισμένα απόλυτα από το μοναδικό αναγνωρίσιμο ύφος του Πανιάρα που φέρει τον πλούτο των πολιτισμών που μελέτησε σε βάθος, με προτεραιότητα την τέχνη στην Αρχαία Ελλάδα. Η κεφαλή της Υγείας, το γερτό μελαγχολικό κεφάλι του 350-325 π.Χ. από την Τεγέα της Αρκαδίας που εκτίθεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών, λειτούργησε μεν σαν αντικείμενο κάθε είδους καλλιτεχνικής και νεωτεριστικής παρέμβασης από τον Πανιάρα και συγχρόνως λειτούργησε σαν πρόσχημα για κριτική ως προς την πορεία της υγείας στην Ελλάδα, τους θεσμούς, τις εφαρμογές και τις ελλείψεις της.
Έτσι, το 2014 ο ίδιος προτείνει στο Μουσείο Μπενάκη την έκθεση Fragile: H Εύθραυστη Υγεία. Ήθελε να εκθέσει τα γλυπτά του μέσα και δίπλα στα ρωμαϊκάταφικά εκθέματα του Μουσείου Μπενάκη. Για τον Κώστα Πανιάρα, στην παρούσα έκθεση, το αρχαίο αντίγραφο γίνεται σημείο επικοινωνίας, χωρίς οι μεταπλάσεις του να σημαίνουν την υποβίβασή του σε κατασκευαστικό αντικείμενο μαζικής παραγωγής. Αντίθετα, το πολιτιστικό μήνυμα που κρύβει μέσα του αποκτά ευρύτητα, γενικότερο κύρος και ως εκ τούτου επιδέχεται και όλες αυτές τις μεταλλαγές.
Γνώστης όσο λίγοι της ιστορίας της τέχνης και λάτρης της σύγχρονης έκφρασης, αναγνωρίζει το ήδη υπάρχον, την ιδιοποίηση, την παραλλαγή, τη χρήση του έτοιμου αντικειμένου, του ready made, για αυτό και δουλεύει ανενοχικά πάνω σε υπάρχοντα θέματα. Σχεδόν εμμονικά. Προσωπικά πιστεύω ότι ένας καλλιτέχνης δεν μπορεί να έχει αίσθηση του πλήρους εαυτού του χωρίς την αίσθηση ότι είναι συνεχής και συνεχόμενος. Κι ο Πανιάρας δούλεψε για αυτό.
Η μαρτυρία των διχοτομημένων ή σιαμαίων αρχαίων κεφαλών για χρόνια, η επίπονη σχάση, η τραυματική όψη, η μη επικόλληση γενικότερα, είναι το ακριβές αποτύπωμα της αγωνίας να ισοσκελίσει ο καλλιτέχνης το πεπερασμένο διάστημα, το σχεδόν κατανοητό, με το μυστικό, υπερκείμενο χώρο. Το πάνω-κάτω, η αποφλοίωση, ο πυροβολισμός, η καρατόμηση, δεν είναι βίαια. Λειτουργούν σαν δομικά στοιχεία από αρχαίους ναούς στο χτίσιμο των βυζαντινών εκκλησιών. Η πρότασή για το Μουσείο Μπενάκη περιελάμβανε μία επιτοίχια γλυπτική εγκατάσταση και δύο στο δάπεδο, λεπτομερώς σχεδιασμένες. Στο ατελιέ του βρέθηκαν οι μακέτες μαζί με δείγματα χρωμάτων και υλικών για τη σημαντική εγκατάσταση στην αίθουσα 8 του Μουσείου με δώδεκα κεφάλια Υγείας σπαρμένα στο πάτωμα γύρω από ένα κορμό δέντρου και ένα τσεκούρι, όλα καλυμμένα με κόκκινες αιμάτινες χρωστικές
Mε αυτό τον τρόπο σχεδίαζε να συνταιριάξει το Σήμερα, το Βυζάντιο,την Ανατολή και την Αρχαιότητα σιωπηλά και με σεβασμό, εις μνήμη όλων όσοι έχουν χαθεί. Ήθελε να εξορκίζει τη μελαγχολία των κεφαλών με τα δικά του ανατρεπτικά κόκκινα και μπλε και να αγγίξει τα σκοτεινά μέρη της ψυχής του ανθρώπου. Η Fragile Τέχνη είναι το εύθραυστο και απολογητικό κάτοπτρο των βαθύτερων φόβων και σκέψεων μας.
Υ.Γ. Έχω γράψει αρκετά κείμενα για τον Κώστα Πανιάρα, αυτό όμως είναι το πρώτο σε παρατατικό χρόνο. Η Μέτα, η Ευγενία, η υπογράφουσα και οι άνθρωποι του Μουσείου Μπενάκη, ακολουθήσαμε και σεβαστήκαμε κάθε του υπόδειξη για την έκθεση Fragile. Ωσείπαρών».
9°
