Κώστας Πράπογλου: «Το All aboard είναι καθαρά συμπεριληπτικό. Είμαστε όλοι μαζί»

Μια μεγάλη έκθεση στο Αεροδρόμιο Ελευθέριος Βενιζέλος; Και μάλιστα σε έναν χώρο που δεν χρησιμοποιείται εδώ και τουλάχιστον 20 χρόνια; 40 καλλιτέχνες, υπό την επιμέλεια του Κώστα Πράπογλου, δημιουργούν πάνω στο θέμα «All aboard», προσκαλώντας τους επισκέπτες σε ένα διαφορετικό ταξίδι, όπου η προσγείωση και η απογείωση θα πραγματοποιηθούν μέσω της τέχνης.

Συνέντευξη με τον Κώστα Πράπογλου για την έκθεση «All Aboard» στο Αεροδρόμιο Ελευθέριος Βενιζέλος

Γιατί επιλέξατε το αεροδρόμιο ως χώρο για την έκθεσή σας;
Για τις εκθέσεις μου επιλέγω χώρους που δεν υπάρχει προηγούμενο αποτύπωμα από το παρελθόν, όπου οι καλλιτέχνες δημιουργούν in situ τα έργα τους. Με ενδιαφέρει το ταξίδι του ανθρώπου και κυριολεκτικά και μεταφορικά. Το πώς αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας να πορευόμαστε σε αυτή τη ζωή. Έχει μία πιο ποιητική διάσταση όλο αυτό. Το Express Facility, ο χώρος όπου θα παρουσιαστεί η έκθεση, είναι μέρος του αερολιμένα Αθηνών, άνοιξε μαζί με το υπόλοιπο αεροδρόμιο, χρησιμοποιήθηκε στην περίοδο των Ολυμπιακών Αγώνων λόγω του overflow με τις πολλές πτήσεις και έπειτα έκλεισε. Αυτός ο χώρος ουσιαστικά «κοιμάται» από το 2004 οπότε, όταν εγώ πριν από δυο χρόνια προσέγγισα το αεροδρόμιο για να πραγματοποιήσω μια έκθεση εκεί, μου μίλησαν για αυτόν τον χώρο και, αφού τον επισκέφτηκα, έκανε «τικ» σε όλα τα κουτάκια που με ενδιαφέρουν. Μάλιστα η έκθεση αυτή ήταν να γίνει την προηγούμενη χρονιά αλλά εν τέλει προηγήθηκε το «Wanderlust-all passports» στο Μέγαρο Σλήμαν - Μελά.

Ποια είναι η ιδιαιτερότητα του χώρου της έκθεσης;
Έχει μια απίστευτη ιδιαιτερότητα αυτός ο χώρος γιατί ενισχύει αυτό το ταξίδι. Είναι ένα Terminal που βρίσκεται πάνω σε διάδρομο προσγείωσης και απογείωσης, οπότε ο επισκέπτης της έκθεσης θα έχει άμεση οπτική επαφή με τα αεροπλάνα.

Και η προηγούμενή σας έκθεση είχε θέμα το ταξίδι, οπότε υπάρχει μια συνέχεια;
Δεν θα το έλεγα ακριβώς. Αν και η έκθεση «All passports» στο Μέγαρο Σλήμαν-Μελά μιλούσε για το ταξίδι, το προσέγγιζε με άλλους όρους, λαμβάνοντας κυρίως υπόψη την ταυτότητα του ιστορικού εκείνου κτιρίου, που ανήκε κυρίως στην οικογένεια Σλήμαν. Τώρα δεν έχουμε μια τέτοια ταυτότητα. Θα έλεγα ότι υπάρχει μια πιο οικουμενική ιστορία γιατί αντιλαμβανόμαστε το αεροδρόμιο ως ένα γεωγραφικό και ψυχικό σταυροδρόμι. Είναι ένας μεταιχμιακός χώρος, ένα σημείο μεταξύ λειτουργίας και παύσης. Ένας τόπος πολιτιστικής διασύνδεσης.

Τι είναι για σας το ταξίδι, η πτήση, και τι συμβολίζει η χρήση του αεροδρομίου ως τόπος τέχνης;
Εδώ αντιμετωπίζουμε την έννοια της πτήσης ως σύμβολο ελευθερίας. Τι σημαίνει για τον καθένα να ταξιδεύει, να πάρει ένα αεροπλάνο ή να πάει στο αεροδρόμιο γιατί περιμένει κάποιον. Οπότε έχει και μια υπαρξιακή βαρύτητα όλο αυτό. Παράλληλα, αντιμετωπίζουμε το αεροδρόμιο ως οικοσύστημα, το οποίο έχει μια δική του οικολογία, ενώ η καταγραφή των δεδομένων γίνεται βάσει αλγορίθμων. Αλλά πλέον, οι αλγόριθμοι χρησιμοποιούνται πολλές φορές σε μελέτες για την οικολογία και το περιβάλλον, με τον ίδιο τρόπο που χρησιμοποιούνται σε ένα αεροδρόμιο. 

Πώς αντιλαμβάνεστε τους θεατές της έκθεσης;
Όχι ως απλούς συνεπιβάτες αλλά ως συνδιαμορφωτές αυτού του υπαρξιακού τοπίου. Οπότε όλο αυτό έχει να κάνει με το μεταιχμιακό τόπο αλλά και το πώς ήδη αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας σε αυτόν τον κόσμο. Είτε ως επιβάτες είτε ως ταξιδευτές. Άλλωστε αυτοί που θα έρχονται για να δουν την έκθεση θα περνούν από μαγνητική πύλη, με ακτίνες X-Ray. Θα είναι πραγματικά σαν να κάνουν ταξίδι. Οπότε είναι και λίγο, ας πούμε, διαδραστικό. Κατά κάποιο τρόπο είναι μία εμπειρία, σαν να κάνουν ταξίδι.

Τι έργα θα δούμε στην έκθεση;
Στην έκθεση συμμετέχουν 40 καλλιτέχνες, εκ των οποίων οι 29 είναι γυναίκες. Ο καθένας ετοίμασε site-specific έργο. Πέρα από τα καινούργια έργα, συμμετέχουν στην έκθεση και κάποια που δημιουργήθηκαν από καλλιτέχνες που έχουν φύγει από τη ζωή: Μάγια Ντέρεν, Τζον Μπαλτεσάρι, Φραντσέσκα Γούντμαν και Θεόφιλος. Αναφέρω εδώ όλα τα ονόματα των καλλιτεχνών που συμμετέχουν στην έκθεση: Άννα Αμπαριώτου, Αλεξάνδρα Αθανασιάδη, Άννα Αντάρτη, Κλίτσα Αντωνίου, John Baldessari, Αλέξανδρος Βασμουλάκης, Robert Cahen, Αικατερίνη Γεγησιάν, Ειρήνη Γκόνου, Susan Daboll, Maya Deren, Olafur Eliasson, Σοφία Ζαράρη, Ρόζα Ζεϊντάν, Ελένη Ζούνη, Michal Heiman, Έλυα Ηλιάδη, Αννίτα Καλημέρη, Βασίλης Καρακατσάνης, Λίζη Καλλιγά, Τζένη Μαρκέτου, Βαρβάρα Μαυρακάκη, Αριάννα Οικονόμου, Μιχαήλ Παρλαμάς, Άντα Πετρανάκη, Λία Πέτρου, Λίνα Πηγαδίωτη, Yulia Pinkusevich, Εύη Σαββαΐδη, Ισμήνη Σαμανίδου, Ridley Scott, Δήμητρα Σκανδάλη, Νάντια Σκορδοπούλου, Jesse Leroy Smith, Μαριάννα Στραπατσάκη, Tonoptik, Νίκος Τρανός, Κλαίρη Τσαλουχίδη - Χατζημηνά, Θεόφιλος Χατζημιχαήλ, Francesca Woodman.

Γιατί να συμμετέχει ένα έργο του Θεόφιλου στο συγκεκριμένο πρότζεκτ;
Στην έκθεση περιλαμβάνεται το πολύ γνωστό έργο του «Το αντάμωμα της Αρετούσας με τον Ερωτόκριτο». Το αντιμετωπίζω από μια πιο σύγχρονη ματιά γιατί μιλώ όχι μόνο για το αντάμωμα και πώς οι σημερινοί άνθρωποι ανταμώνουν μέσα σε ένα αεροδρόμιο αλλά, αντλώντας έμπνευση από την αφήγηση του Βιντζέντζου Κορνάρου που παρουσιάζει τον Ερωτόκριτο να έχει μεταμφιεστεί για να γίνει στη συνέχεια η αναγνώριση από την Αρετούσα, κάπως το συνδέω με τη σύγχρονη ψηφιακή πραγματικότητα. Πολλές φορές, οι άνθρωποι μέσα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μεταμφιέζονται με άβαταρ για να προσεγγίσουν το άλλο φύλο. Οπότε γίνεται ένα παιχνίδι γύρω από αυτό.

Πέρα από το σκεπτικό και τις πρώτες οδηγίες που δώσατε στους καλλιτέχνες, παρακολουθείτε την πορεία των έργων τους μέχρι να ολοκληρωθούν και να είναι έτοιμα να εκτεθούν;
Διαρκώς. Όχι μόνο παρακολουθώ. Είμαστε και σε συνομιλία με τον κάθε καλλιτέχνη, καθόμαστε και συζητάμε για το τι σκέφτεται, πώς σκέφτεται να το κάνει. Πηγαίνω στα εργαστήρια, μιλάμε στο τηλέφωνο, ανταλλάσσουμε σκέψεις. Είναι ένα ταξίδι όλο αυτό από μόνο του. Εγώ αυτή τη στιγμή έχω δει όλη την έκθεση. Την έχω μπροστά μου. Τη βλέπω.

Αφού έχετε αποφασίσει πώς θα στηθούν τα έργα, έχετε θέσει ήδη και τις θεματικές σας;
Υπάρχουν θεματικές στην έκθεση, αλλά η πορεία της δεν είναι γραμμική, είναι λίγο μια πορεία που θα κάνει ο κάθε θεατής όπως θέλει. Εγώ δεν υποδεικνύω ποτέ πώς θα ξεκινήσει, πώς θα περπατήσει και από πού θα τελειώσει. Και γενικώς όταν μου ζητάνε να κάνω ξεναγήσεις, δεν μου αρέσει πολύ. Και γενικά όταν μου ζητάνε να κάνω ξεναγήσεις, δεν μου αρέσει να το κάνω γιατί δεν θέλω να βάζω τον θεατή σε κουτάκια. Δηλαδή προτιμώ να μπαίνει μέσα στην έκθεση, να βλέπει, να διαβάζει και μετά, αν θέλει, να βρεθούμε στο τέλος και να κάνουμε μια κουβέντα.

Κάθε έργο συνοδεύεται από ένα κείμενο, το οποίο το συντάσσετε εσείς. Θεωρείτε ότι με αυτόν τον τόπο εισάγετε καλύτερα τον επισκέπτη στο σκεπτικό σας και στις προθέσεις του δημιουργού;
Πέρα από το γενικό κείμενο της έκθεσης, συντάσσω και ένα κείμενο για κάθε έργο και τολμώ να πω ότι βλέπω συχνά τους ανθρώπους που έρχονται στις εκθέσεις να κάθονται και να διαβάζουν τα κείμενα κι είναι κάτι που μου αρέσει πάρα πολύ. Να τα φωτογραφίζουν, να τα κατεβάζουν από το QR code, να μου στέλνουν μηνύματα και να μου κάνουν διάφορα σχόλια έπειτα. Ξαφνικά ενεργοποιείται ένας διάλογος με το κοινό, ο οποίος δεν είναι παθητικός, δηλαδή έρχεται ο άλλος μέσα και γίνεται μέρος της έκθεσης. Αυτό είναι που με ενδιαφέρει.

Οι καλλιτέχνες σας είναι συχνά παρόντες στις εκθέσεις. Τι εξυπηρετεί αυτό;
Πολλοί από τους καλλιτέχνες είναι σχεδόν πάντα παρόντες καθ' όλη τη διάρκεια της έκθεσης, οπότε μιλάνε με το κοινό και μπορούν από μόνοι τους να παρουσιάσουν το έργο τους και να λύσουν τυχόν απορίες. Οπότε υπάρχει άμεση διάδραση καλλιτέχνη-επισκέπτη.

Πόσο εύκολο είναι να έρθει κάποιος στην έκθεση;
Έχουμε φροντίσει για τις πρακτικές λεπτομέρειες. Για όσους έρθουν με τα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς, υπάρχει shuttle bus που μεταφέρει τον κόσμο στον χώρο της έκθεσης. Για όσους επιλέξουν να έρθουν με το αμάξι τους, υπάρχει διαθέσιμο πάρκινγκ μπροστά στον χώρο της έκθεσης. Επίσης, η έκθεση είναι ανοιχτή και σε όσους έρχονται στο αεροδρόμιο για να ταξιδέψουν, αλλά και σε όσους αναμένουν για το transfer τους και έχουν κάποιες ώρες στη διάθεσή τους στην Ελλάδα μεταξύ των πτήσεών τους. Με το shuttle bus είναι πραγματικά μόλις 3 λεπτά από το αεροδρόμιο ο χώρος της έκθεσης, οπότε είναι πολύ εύκολα προσβάσιμο. Άλλωστε, το ότι υπάρχει όλη αυτή η διαδικασία και μια επιπλέον «δυσκολία» για να έρθει κανείς στην έκθεση, αποτελεί για μένα πρόκληση και με ιντριγκάρει.

Γιατί επιλέγετε ιδιαίτερους χώρους για να οργανώσετε τις εκθέσεις σας;
Αναζητώ χώρους όπου δεν υπάρχει άλλο καλλιτεχνικό αποτύπωμα και συνήθως φέρουν από μόνοι τους μια ιστορία που κατά έναν βαθμό εντάσσεται ή συνομιλεί με το θέμα της έκθεσης. Ξεκίνησα τις εκθέσεις αυτές το 2017, με ένα πρότζεκτ σε ένα νεοκλασικό στην Κυψέλη, την οικία Ζαρίφη. Την επόμενη χρονιά έκανα μια έκθεση στο 15ο της Κυψέλης, ένα πολύ ιστορικό κτίριο του 1924 που είχε χτιστεί ως σχολείο καλογρεών, μετά επιτάχτηκε από τους Γερμανούς, έγινε Νοσοκομείο της Ελληνικής Βασιλικής Αεροπορίας και κατέληξε τελικά να γίνει σχολείο. Το 2019 έκανα μια έκθεση στα μπουζούκια στην Ιερά Οδό, στο ιστορικό +9. Δεν επέλεξα τυχαία το συγκεκριμένο κέντρο. Από εκεί ξεκινούσε η πομπή των Ελευσινίων Μυστηρίων, που είχαν να κάνουν με την έκσταση. Και επειδή και στα μπουζούκια υπάρχει το αίσθημα της έκστασης, έπαιξα με αυτόν τον όρο στην έκθεση. Στη συνέχεια, από εκεί ξεκίνησε μια ιστορία με την Ιερά Οδό που με οδήγησε στο Βιομηχανικό Κτίριο Πεταλούδα και στο Δαφνί.

Ποια είναι τα επόμενά σας σχέδια;
Είμαι ο Πρόεδρος της Καλλιτεχνικής Επιτροπής στο Μουσείο Νεοελληνικής Τέχνης της Ρόδου, οπότε πηγαινοέρχομαι συχνά για τον προγραμματισμό των δραστηριοτήτων. Παράλληλα, έχω πολλά στο μυαλό μου και ετοιμάζομαι για το επόμενο πρότζεκτ. Συνήθως κάνω μια μεγάλη έκθεση τη χρονιά, καθώς μου παίρνει πολύ χρόνο η προετοιμασία. Αλλά αναλαμβάνω και μικρότερες ατομικές. Προς στιγμήν δεν έχω κάτι επόμενο ανακοινώσιμο πάντως.

Πριν κλείσουμε θέλω να επιστρέψω στην έκθεση και να μου δώσετε το δικό σας σχόλιο-κατακλείδα γύρω από τον τίτλο: «All aboard»
Είμαστε όλοι συνεπιβάτες. Είμαστε όλοι μέσα σε μια Κιβωτό, έτοιμοι να φύγουμε. Είναι δηλαδή καθαρά συμπεριληπτικό. Είμαστε όλοι μαζί.

Δείτε περισσότερα για την έκθεση στο city guide της Athens Voice