Τα Plāsmata επιστρέφουν στο Πεδίον του Άρεως. Κάπου έχουμε ξαναβρεθεί, σωστά;
Τα «Plāsmata 3» προσγειώνονται στο Πεδίον του Άρεως, στον τόπο όπου ξεκίνησε το όλο πρότζεκτ τρία χρόνια πριν. Η μεγάλη έκθεση της Στέγης Ιδρύματος Ωνάση, σε επιμέλεια της καλλιτεχνικής διευθύντριας Αφροδίτης Παναγιωτάκου, με 25 έργα Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών, θα είναι ανοιχτή στο κοινό για 20 μέρες, από τις 27 Μαΐου έως και τις 15 Ιουνίου. Είτε βρεθείτε επί τούτου στο πάρκο για την έκθεση, είτε περνάτε τυχαία για δουλειά ή για διασκέδαση, αξίζει να δώσετε λίγο χρόνο στον εαυτό σας, να έρθετε σε επαφή με τα Plāsmata και –γιατί όχι– να «συνομιλήσετε» μαζί τους μέσα σε μια ατμόσφαιρα ονείρου.
Το μότο της φετινής διοργάνωσης εμπνέεται από το σύμπαν του Ντέιβιντ Λιντς: «Κάπου έχουμε ξαναβρεθεί, σωστά;». Άλλωστε το ίδιο το Πεδίον του Άρεως αποπνέει όλη αυτήν την ατμόσφαιρα μυστηρίου και σουρεαλισμού που ενυπάρχει στις ταινίες του μεγάλου σκηνοθέτη. Με τα Plāsmata, αλλά και με τις παράλληλες δράσεις που τα πλαισιώνουν, αυτή η ατμόσφαιρα γίνεται ακόμα πιο ονειρική. Μέσα στο Πεδίον του Άρεως θα συναντήσεις πλάσματα που δεν ξέρεις αν είναι αληθινά ή αν έχουν ξεφύγει από κάποιο παραμύθι ή κάποιον πίνακα ζωγραφικής. Εδώ το αλλόκοτο μπλέκεται με το γνώριμο και το ονειρικό, δημιουργώντας μια ιδιαίτερη συνθήκη, σε ένα πάρκο που ενώ μοιάζει φυσικό είναι και εκείνο κατασκευασμένο.
The Callas, «Punkthenon»
The Callas, «Punkthenon»
Η χρήση της τεχνολογίας αποτελεί το κύριο εργαλείο που μας μεταφέρει σε ένα κλίμα που κινείται ανάμεσα στο πραγματικό και το φανταστικό. Γύρω από τα έργα έχει στηθεί μια μεγάλη γιορτή που έχει τα πάντα: μουσική, με DJ από την Ελλάδα και όλον τον κόσμο, ραδιοφωνικές εκπομπές από το Stegi Radio, προβολές ταινιών, αλλά και συζητήσεις με τη συμμετοχή φορέων και οργανώσεων από την ευρύτερη γειτονιά.
Ανάμεσα στα… ψηφιακά Plāsmata, υπάρχει και μια live περφόρμανς του διάσημου Γάλλου χορογράφου Γιoάν Μπουρζουά, που έρχεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα με το έργο του «Approach 17. Opening». Τι γυρεύει ένα κοπάδι πρόβατα από τον Λίβανο στο Πεδίον του Άρεως; Σε τι χρησιμεύει το Πνεύμα του Πάρκου και πώς συνδέεται με τα υπόλοιπα πλάσματα; Πώς μας βοηθά ένα χρυσό Datsun να ατενίζουμε τον ουρανό και να σκεφτόμαστε τον χρόνο που κυλά; Πώς μπορούν τα μαρμάρινα πεζοδρόμια να χρησιμοποιηθούν για να φτιάξουν ένα γλυπτό με το όνομα «Punkthenon»; Τέτοια ερωτήματα και πολλά ακόμη τίθενται στον κόσμο μέσα από τα Plāsmata του πάρκου. Εμείς μιλήσαμε με 7 καλλιτέχνες από τις ελληνικές συμμετοχές στο πρότζεκτ και μας περιέγραψαν το πώς εμπνεύστηκαν τα έργα τους, πώς τα δικά τους Plāsmata αλληλεπιδρούν με το Πεδίον και τους επισκέπτες και ποια μέσα χρησιμοποίησαν ώστε να πετύχουν αυτήν την ατμόσφαιρα ονείρου.
Plasmata 3: 7 Έλληνες καλλιτέχνες μάς μιλούν για τα έργα τους
Ναταλία Μαντά, «Μοther»
Το έργο αυτό είναι το κεντρικό στοιχείο μιας ευρύτερης σειράς με τίτλο «Under our Bones», στην οποία εξερευνώ υβριδικές μορφές μιας χθόνιας αισθητικής που κινείται ανάμεσα στην επιστημονική φαντασία και τη βιολογία. Μέσα από το «Mother» γεννιούνται μικρότερες οντότητες (babies), ως παράγωγα μιας λανθάνουσας κυοφορίας, με απρόβλεπτα χαρακτηριστικά. Αποτελούμενο από οπτικές αντίθεσης, το σώμα του «Mother» είναι επιβλητικό λόγω του ύψουςτου, που ξεπερνά τα 3 μέτρα, αλλά και ευάλωτο λόγω της ντελικάτης σιλουέτας του. Φέρει στοιχεία που θυμίζουν ρίζες, αυγά, οστά, σπονδύλους και μηχανικά μέρη. Αναδύεται μέσα από το έδαφος, σαν να φυτρώνει μέσα στο τοπίο του Πεδίου με τρόπο φυσικό, σαν να προσγειώθηκε από τον ουρανό ή να ήταν εκεί από πάντα. Και προσκαλεί τους θεατές να έρθουν σε επαφή με το «άλλο/other».
Όσον αφορά τα υλικά μου, με απασχολεί η πλαστικότητά τους, αλλά και οι σχέσεις μεταξύ τους, που μπορεί να ανανεώνονται συνεχώς από νέα μέσα. Επιδιώκω συνεργασίες με καλλιτέχνες από το πεδίο του χορού, της μουσικής ή τα ψηφιακά μέσα, με τους οποίους δοκιμάζουμε διαδραστικές σχέσεις, επεκτείνοντας τα όρια της γλυπτικής και της ύλης. Σε κάποια στάδια των γλυπτών χρησιμοποιώ ψηφιακά μέσα όπως 3D scanning, modeling και simulations των έργων σε ονειρικούς χώρους. Αυτό μου δίνει τη δυνατότητα να κατασκευάζω έργα που αναδύονται από ενδιάμεσα τοπία. Το «Mother», ως μέρος της σειράς «Under our bones», κατοικεί σε κόσμους υδάτινους όπου όλα αναδιαμορφώνονται, καθώς βρίσκονται σε συνεχόμενη κίνηση και παλμό.
Η ιδέα για το έργο γεννήθηκε μέσα από μια εσωτερική ανάγκη να μιλήσω για την έννοια της καταστολής και του εγκλεισμού. Εμπνέεται από τον Φουκώ και τα διαγράμματα εξουσίας που διατρέχουν τα σωφρονιστικά τοπία – από τις φυλακές ως τα πάρκα-μνημεία. Τα πλάσματα που αποδισράσκουν δεν είναι προϊόντα φαντασίας: είναι ίχνη του αποκλεισμένου, του περιθωρίου που επιμένει. Εκεί όπου παρήλαυνε η εξουσία, τώρα παρελαύνει το παράξενο. Ο τίτλος που επέλεξα είναι ένας ειρωνικός συνδυασμός. Από τη μία, η λέξη «Άρης» παραπέμπει στον θεό του πολέμου, αλλά και στο Πεδίο του Άρεως, ένα πάρκο με φορτισμένη ιστορία, καθώς δημιουργήθηκε επί δικτατορίας Μεταξά. Από την άλλη, η «Αφύπνιση» είναι τόσο η έξοδος των πλασμάτων από τον υπόγειο εγκλεισμό, όσο και μια αλληγορία για το ξύπνημα της μνήμης, της φύσης, αλλά και των αποσιωπημένων ιστοριών του πάρκου. Η εφήμερη, τεχνολογικά έντονη, παρουσία μιας LED οθόνης μέσα στη φύση λειτουργεί σαν ρήγμα στον χρόνο και την ιστορία – μια πύλη που ανοίγει και δεν κλείνει εύκολα.
Το έργο δημιουργήθηκε σε διάρκεια 4,5 μηνών με εργαλεία 3D animation. Κάθε ζώο, με επιρροές από anime και κυβερνοφεμινισμό, μοντελοποιήθηκε, σχεδιάστηκε η κίνησή του, η γούνα του, το δέρμα του, και ενσωματώθηκε σε μια προσομοίωση της χλωρίδας του πάρκου. Στο έργο εντάσσεται ένα ψεύτικο δελτίο ειδήσεων, όπου οι ηθοποιοί Κωνσταντίνος Γεωργιόπουλος και Kristof ενσαρκώνουν έναν παρουσιαστή και έναν επιστήμονα αντίστοιχα, που σχολιάζουν τις φανταστικές εικόνες απόδρασης. Ένα ειρωνικό σχόλιο στα media, την επιστήμη και την «αλήθεια» της εικόνας. Τέλος, η θρυλική Σαβίνα Γιαννάτου, μαζί με τον Γιάννη Αναστασάκη και τον Die Arkitekt συνέθεσαν ένα ηχητικό τοπίο που ισορροπεί ανάμεσα στο τελετουργικό και το μεταβιομηχανικό.
Kalos & Klio, «The Keeper of the Garden»
Αντλώντας έμπνευση από το Πεδίον του Άρεως, έναν δημόσιο χώρο φορτισμένο με ιστορικές μνήμες και συλλογικές αφηγήσεις, που τον αντιλαμβανόμαστε ως ένα εύφορο έδαφος όπου η φροντίδα γίνεται ριζοσπαστική πράξη και η φαντασία θεμέλιο της δημοκρατίας, ο τίτλος προέρχεται από το ομότιτλο χειροποίητο χαλί της νέας μας δουλειάς, το οποίο ενσαρκώνει το Genius Loci. Eδώ, ο «Φύλακας» ξαναγεννιέται: αποχωρίζεται την υλική του μορφή και αναδύεται ως τρισδιάστατο ψηφιακό σαμανικό τοτέμ από φωτεινά pixels, που ξυπνά στο πάρκο, τη φυσική του εστία. Ο Φύλακας συνδέει την προστατευτική δύναμη των αποτροπαϊκών συμβόλων με τη διαρκή ανάγκη για ειρήνη και ενότητα, καλώντας μας να «φυτέψουμε» σπόρους συλλογικής φροντίδας «Plant Peace Now», γιατί τα όνειρα δεν αντανακλούν απλώς τον κόσμο· τον διαμορφώνουν.
Το έργο δεν στέκεται πάνω στο μονοπάτι, αλλά κάτω από τα δέντρα, μέσα στη σκιά και τη γαλήνη του Πεδίου του Άρεως. Ως ένα διττό πλάσμα, βρίσκεται στα όρια φυσικού και πνευματικού κόσμου και λειτουργεί ως γέφυρα ανάμεσα στα ορατά και αόρατα πλάσματα του κήπου, δημιουργώντας έναν αόρατο δεσμό με τα υπόλοιπα Plāsmata. Η θέση και η φύση του διαμορφώνουν μια τελετουργική εμπειρία συλλογικής μνήμης και φαντασίας μέσα στο αστικό περιβάλλον.
Ο «Φύλακας του Κήπου» κατοικεί ταυτόχρονα στο φυσικό και φαντασιακό πεδίο, ενώνει οργανικό και τεχνολογικό, παρελθόν και μέλλον. Αξιοποιεί ψηφιακά μέσα και 3D τεχνολογία εστιάζοντας στον Άξονα Mundi, τον αέναο σαμανικό στροβιλισμό, που θυμίζει πως όλα επιστρέφουν και τίποτα δεν μένει οριστικό. Το φως και ο ήχος δημιουργούν μια ονειρική μετάβαση ανάμεσα στα άλλα Plāsmata, προσφέροντας μια ρευστή, ενιαία αφήγηση στον χώρο.
Kalos & Klio, «The Keeper of the Garden»
Kalos & Klio, «The Keeper of the Garden»
Μαρία Μαυροπούλου, «The Sleight of the Machine»
Το έργο ξεκίνησε ως ένας πειραματισμός μου με τις δυνατότητες της τεχνητής νοημοσύνης. Ο τίτλος αναφέρεται στην ικανότητα της ΤΝ να μας μαγεύει και να μας ξεγελά, αλλά και στο γεγονός ότι, ενώ γνωρίζουμε πως πρόκειται για ένα εξαιρετικά εξελιγμένο στατιστικό μοντέλο, συχνά τείνουμε να ξεχνάμε τη μηχανική και υπολογιστική του φύση, αφήνοντας τους εαυτούς μας πρόθυμα να «μαγευτούν» από την παράστασή του.
Στον χώρο του πάρκου, πιστεύω πως το πρώτο στοιχείο που θα προσελκύσει τον περαστικό είναι η γνώριμη μουσική του έργου, που θα τον οδηγήσει προς την οθόνη, όπου εκτυλίσσεται μια παράσταση μαγικών κόλπων – όπως εκείνες που κάποιοι από εμάς ίσως θυμούνται από την παιδική τους ηλικία. Ο Μάγος του έργου μου δεν ζητά τίποτα περισσότερο από λίγη προσοχή και ένα χειροκρότημα για κάθε επιτυχημένο κόλπο· σε αντάλλαγμα, προσφέρει ένα καθηλωτικό, νοσταλγικό θέαμα γεμάτο ανατροπές.
Αυτή η μικρού μήκους ταινία δημιουργήθηκε εξ ολοκλήρου με τη χρήση προγραμμάτων τεχνητής νοημοσύνης: τη γεννήτρια βίντεο Sora της OpenAI (text-to-video) και το Suno AI για τη μουσική. Το έργο αυτό είναι η πρώτη μου απόπειρα σε μια πιο αφηγηματική μορφή βίντεο. Χρησιμοποιώντας την ΤΝ, κατάφερα να δημιουργήσω σκηνές που υπό άλλες συνθήκες θα απαιτούσαν μεγάλο συνεργείο και τεράστιο budget. Όμως αυτό που σίγουρα δεν θα μπορούσα να πετύχω με κανέναν άλλο τρόπο είναι τα ταχυδακτυλουργικά που εμφανίζονται στο έργο – τα οποία (spoiler!) δεν είναι ποτέ αυτά που περιμένουμε…
Μαρία Μαυροπούλου, «The sleight of the machine»
Μαρία Μαυροπούλου, «The sleight of the machine»
Dionysios, «Meditation on Time»
Το έργο δημιουργήθηκε σε μια φάση που ο χρόνος έμοιαζε να έχει κολλήσει. Προσπαθούσα να θεραπεύσω πράγματα μέσα μου, αλλά ο χρόνος δεν συνεργαζόταν. Άρχισα να τον σκέφτομαι σαν κάτι κυκλικό, σαν να ταξιδεύω σε παράλληλα timelines, κουβαλώντας κάθε φορά διάφορες εκδοχές του εαυτού μου.
Η ιδέα στήνεται γύρω από ένα παλιό αγροτικό Datsun, επιλεγμένο σχεδόν ενστικτωδώς. Σύμβολο ελληνικότητας, εργαλείο δουλειάς, χρηστικότητας, καθημερινότητας. Είχε πάντα κάτι το τίμιο και ανεπιτήδευτο. Ο πρώτος «διαλογισμός» έγινε σε ένα χωράφι στην Αρχαία Ολυμπία, όπου δουλεύω. Καλύπτοντάς το με φύλλο χρυσού, σε μια επαναληπτική διαδικασία, λειτουργεί σαν διαλογισμός για εμένα και για το κοινό. Οι περαστικοί με βοήθησαν να το «χρυσώσω», μετατρέποντάς το έτσι σε ιερό αντικείμενο, συλλογικό, βαθιά αληθινό.
Το έργο υπάρχει μέσα σε έναν ηχητικό κόσμο που μπλέκει ΑΙ ειδήσεις από εναλλακτικές πραγματικότητες, συνδυασμένες με ήχους από τη φύση, διαλογιστικά field recordings, ψαλμούς και παραμορφωμένα samples. Είναι σαν να βρίσκεσαι μέσα στη Μήτρα. Ανάμεσα σε μνήμη και matrix. Το φως και ο ήχος λειτουργούν μαζί, το ένα ως χρόνος, το άλλο ως μνήμη. Σταθμευμένο για τώρα σε ένα τεχνητό πάρκο στο κέντρο της πόλης, αλλά ταυτόχρονα έτοιμο να ξεκινήσει, γίνεται το ίδιο το όχημα του ταξιδιού. Ένα μέσο εξερεύνησης ανάμεσα σε χρόνους, τόπους και Plāsmata.
Dionysios, «Meditation on time»
Dionysios, «Meditation on time»
Έφη Γούση, «Tectonic Riders»
Το έργο γεννήθηκε από τη μνήμη των Ταυροκαθαψίων, ενός τελετουργικού ακροβατικού αγωνίσματος της μινωικής Κρήτης και από έναν μύθο που ήθελε την τελετή να γίνεται για να αποτρέψει μεγάλους σεισμούς. Αυτή η ιδέα, σε συνδυασμό με ένα ερώτημα που με απασχολούσε: «Σε ποια Γη θα θαφτούμε, αν αυτή φέρνει στην επιφάνεια τους νεκρούς;», αποτέλεσε τον πυρήνα της σύλληψης και τελικά τον τίτλο της ταινίας.
Το «Tectonic Riders» δεν είναι απλώς μια αναφορά στου τεκτονικούς κραδασμούς της γης, αλλά και σε εκείνους που συμβαίνουν μέσα μας, ιδιαίτερα όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με την απώλεια, την αλλαγή και την ανάγκη επανασύνδεσης με τη φύση. Μέσα στο φυσικό τοπίο του πάρκου τοποθετείται ως εξής: ένα κομμάτι πράσινου περιβάλλει μια LED οθόνη που προβάλλει μια ξερή, ραγισμένη γη, σαν να κοιτάζει κανείς με X-Ray τα βαθύτερα στρώματα του τόπου.
Το δικό μου «Πλάσμα» έχει γυναικεία μορφή, αλλάζει σχήματα, κινείται με μοτοσικλέτα, χορεύει με τον άνεμο, διασχίζει τον χώρο σαν να ανήκει σε άλλο χρόνο. Βασικό στοιχείο που όρισε την ταυτότητα του έργου ήταν το ίδιο το μέρος των γυρισμάτων, μια περιοχή της Φωκίδας, όπου η λίμνη έχει υποχωρήσει, αφήνοντας πίσω της μια γυμνή, ξερή γη. Η στάθμη του νερού έχει κατέβει τόσο, που από τον πυθμένα αναδύονται ξανά τα σπίτια ενός παλιού οικισμού, φαντάσματα από έναν κόσμο που κάποτε χάθηκε και τώρα επιστρέφει. Η εικόνα αυτή, σχεδόν αποκαλυπτική, έδωσε στην ταινία το δικό της στίγμα. Σαν ψυχές που δεν βρίσκουν ησυχία, τα σπίτια στέκονται ανάμεσα σε δύο χρόνους κι αυτό ακριβώς πραγματεύεται και το «Tectonic Riders»: τη συνάντηση ανάμεσα στη μνήμη και στο μέλλον, στο τραύμα και στην αναγέννηση, στη γη που ξεσκεπάζει ό,τι πήγε να σβήσει. Ο χώρος αυτός δεν λειτουργεί απλά ως φόντο, αλλά ως δραματουργικός άξονας, ένας χαρακτήρας από μόνος του.
Εμπνεύστηκα το έργο μου από αυτό που ονομάζουμε ελληνική πραγματικότητα, πρόκειται για μια αφήγηση μέσα στην αφήγηση. Στο Πεδίον του Άρεως στήνω ένα σκηνικό όπου πουφ σε σχήμα αρχαίας κολόνας ξαπλώνουν πάνω στα δέντρα και πάνω τους ξαπλώνουν οι επισκέπτες.
Παράλληλα στον κεντρικό χώρο της έκθεσης, οι πουφοκολόνες μοιάζουν σαν να ποζάρουν και αφήνουν τους επισκέπτες να ποζάρουν μαζί τους ή απλά να κάτσουν εκεί, να ξαποστάσουν και να φάνε το κολατσιό τους. Ανάμεσα σ’ αυτές τις δύο τοποθεσίες, οι πουφοκολόνες μετακινούνται, έτσι ώστε να εναλλάσσεται η βάρδια με το ρεπό. Το έργο λειτουργεί ως μια αλληγορία καταστάσεων που ζούμε σήμερα αλλά και καταστάσεων που υπήρξαν σημαδιακές στην ιστορία του έθνους.
Tα βασικά μου υλικά είναι οι επισκέπτες, το Πεδίον και οι πουφοκολόνες, και βέβαια ο σύγχρονος τρόπος ζωής που σιγά σιγά μετατρέπεται σε προϊόν τεχνητής νοημοσύνης. Οι πουφοκολόνες, αντικείμενα που ξεκίνησαν τη ζωή τους στον ψηφιακό κόσμο και αργότερα μεταπήδησαν στον πραγματικό, είναι φτιαγμένες με την τεχνική του texture mapping, όπως όλα τα τρισδιάστατα αντικείμενα που συναντάμε στις οθόνες μας.
31°
