Χρήστος Αθανασιάδης: «Το χρώμα δίνει την τελική φόρμα στα έργα»

Μια βόλτα στην γκαλερί Αντωνοπούλου μας μυεί στον κόσμο της Αποκάλυψης του Χρήστου Αθανασιάδη. Έργα εμπνευσμένα από τα χαρακτικά του Ντίρερ, σε ανοιχτό διάλογο με την Αναγέννηση από τη μια αλλά και με τη σύγχρονη τέχνη και το σήμερα από την άλλη. Εδώ το χρώμα να παίζει τον πρωταγωνιστικό ρόλο και να δίνει την τελική φόρμα στο έργο. Έτσι έχει προκύψει μια έκθεση με χρωματιστούς καμβάδες, πολύ χρώμα και πολλή πληροφορία, τα οποία όμως βρίσκονται σε απόλυτη ισορροπία και έχουν δυναμικές και εντάσεις. Μιλήσαμε με τον καλλιτέχνη για το συγκεκριμένο project και τη γενικότερη πορεία του και εξέλιξή του.

Συνέντευξη με τον Χρήστο Αθανασιάδη για την έκθεση «Αποκάλυψη» στην Γκαλερί Αντωνοπούλου

Μίλησέ μου λίγο για την ιδέα. Πώς προέκυψε η έκθεση;
Η Αναγέννηση αποτελεί μια από τις αγαπημένες μου περιόδους, καθώς θεωρώ ότι από εκεί ξεκινά η σύγχρονη τέχνη. Εμπνέομαι συχνά από αυτήν στα έργα μου. Στην έκθεση «Αποκάλυψη» πήρα τα Χαρακτικά που έχει φτιάξει ο ίδιος ο Ντίρερ για την Αποκάλυψη και τα μετέφερα σε δικά μου έργα, δουλεύοντας κάρβουνο πάνω σε καμβά. Τα Χαρακτικά είναι 14 στο σύνολο, εγώ έχω φτιάξει πολύ λιγότερα, καθώς κάποια δεν με ενέπνευσαν για να τα αποδώσω. Όταν συνέλαβα την ιδέα άρχισα να τη δουλεύω στο πρώτο έργο, είδα ότι με βγάζει κάπου, οπότε τη συνέχισα και την εξέλιξα. Θα έλεγα ότι φτιάχνω ένα έργο του 15ου αιώνα με μια πιο σύγχρονη οπτική, σαν να συνδέεται όλη η ιστορία της τέχνης σε ένα έργο. Αυτό είναι κάτι πολύ ενδιαφέρον, να στηρίζεσαι στους μεγάλους δασκάλους, να μην τους αντιγράφεις, να τους χρησιμοποιείς ως επιρροή ώστε να κάνεις κάτι σύγχρονο, με σύγχρονη χρωματολογία και επιρροές και από τη σύγχρονη τέχνη, την ποπ άρτ και τα κόμιξ.

Θα έλεγα ότι φτιάχνω ένα έργο του 15ου αιώνα με μια πιο σύγχρονη οπτική, σαν να συνδέεται όλη η ιστορία της τέχνης σε ένα έργο. 

Δουλεύεις απευθείας στον καμβά ή κάνεις πρώτα σχέδιο σε μικρότερη διάσταση; Πόσα χρόνια σου πήρε να ολοκληρώσεις την έκθεση; Πόσο χρόνο δούλεψες κάθε έργο;
Δουλεύω εξ αρχής απευθείας στον καμβά. Πρώτα κάνω την επίστρωση με το χρώμα, όποιο χρώμα επιλέξω. Στη συνέχεια, κάνω το σχέδιο με το κάρβουνο. Αφού φτιάξω το σχέδιο με το κάρβουνο, το φιξάρω και το χρωματίζω με λάδι. Έτσι προκύπτει κάτι εντελώς διαφορετικό. Το χρώμα είναι που κάνει τη διαφορά και δίνει την τελική φόρμα στο έργο. Γι’ αυτό και η έκθεση μού πήρε 4 χρόνια για να ολοκληρωθεί. Κάθε έργο δουλεύεται μήνες. Ένα μεσαίου μεγέθους έργο μπορεί να πάρει 3-4 μήνες. Το μεγαλύτερο της έκθεσης πήρε 7-8 μήνες για να ολοκληρωθεί. Δεν είναι μόνο το ζωγραφικό το ζήτημα, είναι ότι ψάχνω τη φόρμα χρωματικά. Δεν γεμίζω τι σχέδιο με χρώμα. Από πίσω μπορεί να είναι πολύ πιο γεμάτο το έργο. Έρχομαι με το χρώμα να χτίσω ένα άλλο έργο. Αυτό έχει δυσκολία και μου παίρνει χρόνο.

Πώς δούλεψες τα έργα σου; Τα δούλευες παράλληλα ή ένα-ένα ξεχωριστά;
Τα δούλευα ένα-ένα και για να μην μπερδεύομαι αλλά και για να διαφέρουν μεταξύ τους. Όταν τελειώνω κάθε έργο το κρύβω για να μην επηρεάζομαι χρωματικό και αρχίζω και βλέπω κάποιες λύσεις που έχω κάνει στο ένα και τις επαναλάβω στο άλλο. Οπότε θέλω να είναι καινούριο το κοίταγμα του κάθε έργου. Οι χρωματικές λύσεις μπορεί να είναι πολύ έξυπνες κάποιες και να τις επαναλάβεις. Οπότε δεν θέλω να μπαίνω σε αυτή τη λογική.

Πολυχρωμία που έχει εντάσεις και δυναμικές αλλά είναι παράλληλα και συμμετρική. Πώς το πετυχαίνεις αυτό;
Η λογική είναι ότι ενώ είναι πολυχρωμία, τα χρώματα δεν είναι πολλά. Και αυτό δεν είναι εύκολο να γίνει και μου παίρνει πολύ χρόνο για να το πετύχω. Ήθελα να υπάρχει μια αρμονία μεταξύ χρωμάτων και σχεδίου και αυτό είναι που με ενδιαφέρει άλλωστε στην τέχνη. Δηλαδή να στέκεται το έργο. Οπότε κοίταγα τις εντάσεις. Προσπαθούσα να μην επαναλάβω χρώματα πολλές φορές, ειδικά τα έντονα, κοίταγα την αρμονία προς τα έξω.

Γιατί επέλεξες λάδι για να δώσεις την τελική φόρμα πάνω στο κάρβουνο;
Με το λάδι μπορείς εύκολα να χρωματίσεις πάνω σε έναν έγχρωμο καμβά και να πετύχεις τους χρωματικούς τόνους που θέλεις. Είναι τέτοιο το υλικό. Μόνο σε σπάνιες περιπτώσεις χρειάστηκε να ξαναπεράσω το χρώμα και δεύτερη φορά για να φανεί καλύτερα. Βέβαια ακριβώς επειδή έχω χρωματιστό καμβά, κάποιες φορές εκμεταλλεύτηκα το χρώμα της βάσης για να «παίξω» επίτηδες χρωματικά.

Ποια είναι τα αγαπημένα σου υλικά και γιατί;
Μου αρέσει το κάρβουνο, αν και είναι δύσκολο για το σχέδιο. Δεν μπορείς να το σβήσεις πολλές φορές γιατί μουντζουρώνει. Αλλά έχω μεγάλη τριβή με αυτό το υλικό, οπότε ξέρω καλά πώς να το δουλέψω. Το έχω συνηθίσει. Και μου αρέσει το αποτέλεσμα που βγάζει.

Και το χρώμα είναι ένα κοινό στοιχείο σε όλα σου τα έργα; Ειδικά το χρώμα στον καμβά. Γιατί επανέρχεσαι σε αυτό;
Ναι, αν εξαιρέσουμε την έκθεση «Ο διχοτομημένος ιππότης» που ήταν πάλι ένας διάλογος με την Αναγέννηση και έργα του Καρπάτσιο, αλλά ήταν καθαρά ζωγραφική. Αυτό που κάνω συνήθως είναι ότι ζωγραφίζω τον καμβά σε διάφορες αποχρώσεις και στη συνέχεια πιάνω το κάρβουνο για να κάνω τα σχέδια. Παλιότερα οι περισσότεροι καλλιτέχνες και αυτοί που έκαναν ζωγραφική, έκαναν την προετοιμασία του καμβά. Η προετοιμασία συνήθως ήταν η κόκκινη ώχρα. Μετά έβαζαν το χρώμα. Με τον τρόπο αυτό προετοιμάζω το έργο το επόμενο που μπαίνει. Δηλαδή η βάση έχει ουσία. Σαν να προετοιμάζω το επόμενο πράγμα που θα βγει. Ακόμα και στον 19ο αιωνα αυτοί που ζωγράφιζαν έκαναν προετοιμασία στον μουσαμά. Υπήρχε και ανάλογα με το τι θα φτιάξεις περίπου. Το κόκκινο το έκαναν κυρίως σε προσωπογραφίες. Αυτό δεν ισχύει σε μένα. Δεν είναι τυχαία όμως η επιλογή του χρώματος. Γινεται σχεδόν μηχανικά. Την επιλογή του χρώματος δεν τη σχεδιάζω. Είναι κάποιες διαδικασίες που γίνονται μηχανικά που δεν μπορώ να εξηγήσω.

Ποιες είναι οι επιρροές σου στην τέχνη σου;
Με ενδιαφέρει η Αναγέννηση, ειδικά του Βορρά, όπως η περίπτωση του Ντίρερ. Γιατί σπούδασα και στην Ιταλία. Αλλά μου άρεσε και πριν σπουδάσω, οπότε μπορεί και γι' αυτό να επέλεξα την Ιταλία. Έχω και πολλές εικόνες και πολύ ψάξιμο σε αυτήν την περιοχή καθώς θεωρώ πως είναι η αρχή της σύγχρονης τέχνης. Γι' αυτό λειτουργώ πάντα μέσα από αυτήν. Αλλά προσπαθώ να τα προσαρμόσω όλα στο σήμερα. Να μη γίνεται δηλαδή φιλολογία. Είναι άσχημο να γίνεται η τέχνη φιλολογία. Είναι ωραίο το έργο να τον «πιάνει» τον θεατή και μετά να ρωτήσει τι και πώς. Αν αρχίσει να ρωτάει πριν, είναι σίγουρα ένα βαρετό έργο.

Έχεις ασχοληθεί πολλές φορές με τη λογοτεχνία στο έργο σου. Πώς το εξηγείς αυτό;
Ναι, η προηγούμενή μου έκθεση, με τίτλο «Paradise Lost» ήταν εμπνευσμένη από το ομώνυμο έργο του Μίλτον. Έχω κάνει παλιότερα και μια έκθεση βασισμένη στο Κοράκι του Έντγκαρ Άλαν Πόε.
Μου αρέσει πάρα πολύ ο συνδυασμός λογοτεχνίας και τέχνης, των εικαστικών. Είχε κάνει παλιά ο Μόραλης μια εικονογράφηση του Σεφέρη και έλεγε ότι συνήθως αυτά είναι δυο άλογα (η ζωγραφική και η ποίηση) που μπορεί να καλπάζουν μαζί αλλά δεν ενώνονται ποτέ. Και είναι και κακό να γίνεται και εικονογράφηση. Εμπνέεσαι από αυτό. Η εικονογράφηση είναι εφαρμοσμένη δουλειά. Ακόμα και ο Ντίρερ όταν έκανε την εικονογράφηση της Αποκάλυψης δεν έκανε εικονογράφηση. Εμπνεύστηκε από τα κείμενα.

Ημερολόγια Ψυχής: Η πρώτη σου έκθεση. Μίλησέ μου λίγο για αυτήν.
Είχα κάνει ένα χοντρό βιβλίο το οποίο είχα γεμίσει με εικόνες από ταινίες. Έπαιρνα φωτογραφίες από την ταινία και τις επιζωγράφιζα και τις κολλούσα πάλι σε λάδι. Αυτή η έκθεση ήταν στο βραβείο ΔΕΣΤΕ του 2001.
Το ονόμασα «Ημερολόγια ψυχής» καθώς αποτελούσε μια περιγραφή όλων των χρόνων μου στο Μιλάνο. Τέλειωνε με μια φωτογραφία της θέας του σπιτιού μου στο Μιλάνο και ένα «x» ότι τελειώνει.
Αυτήν την εκθεση την πσρυσιάσει κάνει και στην Ιταλία. Είναι η μόνη που έχω κάνει στην Ιταλία.

Έχεις σπουδάσει στην Ιταλία και συγκεκριμένα στο Μιλάνο. Τι κρατάς από την πόλη και την όλη εμπειρία σου εκεί; 
6-7 χρόνια έμεινα στην Ιταλία. Είχα πάει σε μια σχολή που ήταν πάρα πολύ σύγχρονη και σε άφηνε να ανακαλύπτεις μόνος σου πράγματα δίχως να στο υποδεικνύει η σχολή. Ηταν πάρα πολύ σύγχρονα τα πράγματα στη σχολη. Δεν ηταν καμιά «παγωμένη» σχολή. Την έρευνα για την Αναγέννηση -που μου άρεσε εμένα ως περίοδος- την έκανα μόνος μου, δεν μου την υπέδειξε η σχολή. Τι κρατάω; Μου έμεινε ο τρόπος ζωής που είναι εξαιρετικός. Οι άνθρωποι δεν είναι επιφανειακοί, όπως λέγεται, αλλά δείχνουνε. Οι εκθέσεις ήταν εντονότατες. Το Μιλάνο είναι πολύ πιο σύγχρονο από τη Ρώμη. Νιώθεις πως είσαι πολύ κοντά στα πεπραγμένα της εποχής. Ενώ η Ρώμη είναι ακόμη κολλημένη στα 80s. Έχω να πάω και 3-4 χρόνια. Μετα τον κορωνοιό έχουν δυσκολέψει τα ταξίδια. Με έμαθε η Ιταλία να κάνω έργα που να μην αφορούν μόνο την εγχώρια κατάσταση. Δηλαδή να είναι πιο οικουμενικά. Δουλειές που να μπορούν να σταθούν οπουδήποτε. Να μην είναι τα θέματα για μια τοπική κουλτούρα. Η να πάρεις από την τοπική κουλτούρα και το τοπικό να μπορέσει να γίνει διεθνές. Οι Ιταλοί βέβαια τη δικιά μας τη γραμματεία τη χρησιμοποιούν περισσότερο από ό,τι εμείς. 

Το επόμενό σου βήμα;
Δεν έχω ιδέα. Αυτή η έκθεση ήταν μια τελείως διαφορετική οπτική της δουλειάς μου και δεν μπορώ να προγραμματίσω. Παλιότερα μπορούσα πάνω-κάτω να προγραμματίσω το επόμενο βήμα. Τώρα δεν μπορώ. Και θα ήθελα το επόμενο βήμα να υπάρχει μια τόσο έντονη έμπνευση, να μη μείνω στα πεπατημένα. Σαν αυτό που ήταν πολύ έντονη η αλλαγή. Δεν ξέρω αν θα μπορέσω να το κάνω. Δεν έχω ιδέα τι.

Δείτε περισσότερα για την έκθεση του Χρήστου Αθανασιάδη στο City Guide της Αthens Voice