Εκθέσεις στα νησιά: Το express της τέχνης μόλις σάλπαρε

Πικάσο στην Αρχαία Ελεύθερνα, George Condo στην Ύδρα, αναδρομική της Martine Franck στην Άνδρο, μπιενάλε στην Σαντορίνη και τους Παξούς, έργα των William Kentridge, Goshka Macuga, Pawel Althamer, Cevdet Erek κ.ά. στη Λέρο, ένα ιστορικό αρχοντικό στην Εύβοια που ανοίγει για πρώτη φορά στο κοινό φιλοξενώντας δημιουργίες 42 καλλιτεχνών... Το καλοκαίρι η τέχνη πιάνει λιμάνι. Να, λοιπόν, ένας χάρτης πορείας με εκθέσεις που μας στέλνουν σινιάλο από τα νησιά.

Οι εκθέσεις της «διπλανής πόρτας» στον Αργοσαρωνικό

Οι εικαστικές προσκλήσεις πέφτουν και φέτος βροχή στην Ύδρα. Στον χώρο του Ιδρύματος ΔΕΣΤΕ στο παλιό σφαγείο ο Αμερικανός διάσημος καλλιτέχνης George Condo (έως 31/10) στήνει στην έκθεση «The Mad and the Lonely» μια πινακοθήκη αφιερωμένη στους παρίες της κοινωνίας, σε ψυχές μετέωρες ανάμεσα στην τρέλα και τη μοναξιά. Γελωτοποιοί, αποστάτες, μοναχικοί, οι μορφές που απεικονίζει στον καμβά και στα γλυπτά του με τον χαρακτηριστικό του «ψυχολογικό κυβισμό» εμφανίζονται παραµορφωµένες, µε υπερτονισµένα χαρακτηριστικά, παραδομένες στα αντικρουόμενα συναισθήματά τους.

Μετά το Σαχτούρειο Γυμνάσιο και τη Σχολή Εμποροπλοιάρχων, το Hydra School Projects του Δημήτρη Αντωνίτση καθίζει στα θρανία του Λυκείου της Ύδρας «8 γυναίκες» (έως 8/9). Ο τίτλος παραπέμπει, φυσικά, στην ομότιτλη ταινία του Φρανσουά Οζόν και στις σχολικές σάλες μάς περιμένουν ταινίες-πορτρέτα δυναμικών γυναικών (όπως οι Faith Ringgold, Γιόκο Όνο κ.ά.) από την Chiara Clemente, μικρογλυπτά-φυλαχτά της σουρεαλίστριας Λεονόρα Κάρινγκτον, αφαιρετικά κεραμικά της Μαίρης Χατζηνικολή, γλυπτά της Μάρως Μιχαλακάκου, οξειδώσεις σε καμβά και βινύλιο της Valentina Palazzari και ακουαρέλες της Priya Kishore. Στα τέλη Αυγούστου καταφθάνει για μια ηχητική περφόρμανς και η dj Avantika.

Ξεκίνησε από την Αθήνα, «έπιασε» Λάρισα, Σαλαμίνα, Σκόδρα, Τίρανα και Παρίσι, και τώρα το πρότζεκτ «Υφαίνοντας το μέλλον» (24/7-25/8), σε επιμέλεια Έφης Μιχάλαρου, κλείνει την πορεία του στην Ύδρα. Στο έβδομο κεφάλαιο της δράσης, 44 Ελληνίδες εικαστικοί επιχειρούν να ψηλαφίσουν με παραδοσιακές πρακτικές, αλλά και με φωτογραφίες και περφόρμανς, το σύγχρονο τραύμα που απορρέει από τις κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες της εποχής μας. Σε 15 διαφορετικούς χώρους (από τις οικίες Λάζαρου Κουντουριώτη και Τέτση έως το ζαχαροπλαστείο Τσαγκάρη).

Τη σχέση μεταξύ τόπου και μνήμης με επίκεντρο τις δημιουργικές υφάνσεις διερευνά το «The wrap of time» (έως 8/9) στο Old Carpet Factory. Στις αρχές του 20ού αιώνα, άλλωστε, η τωρινή κατοικία και στούντιο ηχογράφησης του παραγωγού Stephan Colloredo-Mansfeld, φιλοξενούσε το εργαστήριο παραγωγής χαλιών της οικογένειας Σουτζόγλου. Ένα χαλί-αντίκα της Soutzoglou Carpets, δύο χειροποίητα χαλιά με βάση ακουαρέλες της Helen Marden και δύο γλυπτά-ταπισερί του Δημήτρη Αντωνίτση ιχνηλατούν τα αποτυπώματα αυτής της κληρονομιάς.

Σε δυο άλλα υδραίικα αρχοντικά, το Hydrogoios / Keresbino στην περιοχή του λιμανιού και τη Wilhelmina's art gallery στο Μανδράκι, η Wilhelmina von Blumenthal και η Ειρήνη Καραγιαννοπούλου παρουσιάζουν στο «Magic Mirror»(έως 21/7), έργα 30 και πλέον καλλιτεχνών, όπως οι Χλόη και Αλέξης Ακριθάκης, Λουκία Αλαβάνου, Erwin Wurm, Lionel Esteve, Theo Michael κ.ά.

Η ατμόσφαιρα του νησιού εμπνέει τις δημιουργίες της Κατερίνας Σεραφετινίδου και του Michael Lawrence στο Ιστορικό Αρχείο-Μουσείο Ύδρας (έως 31/7), όπου τον Αύγουστο (4-31/8) θα εκτίθενται αγιογραφίες του Γιώργου Κόρδη και ζωγραφικά έργα του Θανάση Λάλα.

Ο φάρος του νησιού εμπνέει στις Σπέτσες το πρόγραμμα, που επιμελείται η Κατερίνα Νικολάου, στη Baraka Art Gallery. Στο «Tracing Infinite lines» (έως 19/7) οι Αλέξανδρος Τζάννης, Μαρίνα Βελησιώτη, Φωτεινή Παλπάνα, Δέσποινα Φλέσσα και Ελένη Ζούνη διαλέγονται με το τοπίο γύρω από ένα φάρο. Τα ζωγραφικά έργα του Δημήτρη Εφέογλου (20/7-8/8) θα εστιάσουν στο ταξίδι, ενώ στην έννοια της ελπίδας επικεντρώνονται οι Πάνος Τσαγκάρης, Κυβέλη Ζώη, Δημήτρης Γκέτσης και Gianna DiSpenza στο τελευταίο ραντεβού της σεζόν (9/8-15/9).

Στον Πόρο, στη Citronne Gallery, οι «Μυθιστορίες» (έως 15/9) επιδιώκουν να μεταφέρουν στη σημερινή πραγματικότητα απηχήσεις της Ιστορίας και του μύθου μέσα από έργα των Αλεξάνδρας Αθανασιάδη, Λυδίας Δεληκούρα, Ιάσονα Καμπάνη, Κατερίνας Κατσιφαράκη, Αλέκου Κυραρίνη, Τάσου Μαντζαβίνου, Πέτρου Μώρη, Νίκου Ποδιά και Νάνας Σαχίνη, ενώ στο Αρχαιολογικό Μουσείο η Αλεξάνδρα Αθανασιάδη ξεδιπλώνει γλυπτά «Θραύσματα» σε διάλογο με την ιστορική και την προσωπική της μνήμη.

Στην Εύβοια και τις Κυκλάδες

Στον Πύργο της Κύμης το Αρχοντικό Χρυσανθόπουλου, με τις τοιχογραφίες που φιλοτέχνησε τον 19ο αιώνα ο λαϊκός καλλιτέχνης ιδιοκτήτης του, ανοίγει για πρώτη φορά στο κοινό, φέρνοντας, όμως, κι άλλα «δώρα»: περισσότερες από 70 δημιουργίες 42 καλλιτεχνών. «Η εσωτερική πλευρά του ανέμου» (27/7-25/8), που επιμελείται ο Χριστόφορος Μαρίνος, περιστρέφεται γύρω από τη χειρωναξία, δίνοντας έμφαση στην υλικότητα και στο χειροποίητο αντικείμενο. Περιλαμβάνει έργα γνωστών, αλλά και αυτοδίδακτων, δημιουργών όπως οι Νίκος Αλεξίου, ΑΦΗ Collective, Βάσω Γκαβαϊσέ, Πέννυ Γκέκα, Ρία Δάμα, Χριστίνα Μήτρεντσε, Μαρία Βογιατζόγλου, Νίκη Καναγκίνη, Κώστας Ρουσάκης, Θανάσης Τότσικας κ.ά.

Το ντεμπούτο της κάνει στη Σαντορίνη η νομαδική 1η Μπιενάλε Σύγχρονης Κεραμικής Τέχνης (έως 26/10). Είκοσι καλλιτέχνες (Γιώργος Βαβάτσης, Ule Ewelt, Ion Fukazawa, em irvin, Νίκος Σεπετζόγλου κ.ά.) εμπνέονται από τον αρχαιολογικό χώρο του Ακρωτηρίου και εκθέτουν τα γλυπτά τους ανάμεσα στις αρχαιότητες του Μουσείου Προϊστορικής Θήρας. Στο πλαίσιο της διοργάνωσης, με δουλειές σύγχρονων Ελλήνων κεραμιστών μας υποδέχεται και το Βιομηχανικό Μουσείο Ντομάτας Δ. Νομικός.

Προορισμός απαράβατος το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Ιδρύματος Β.&Ε. Γουλανδρή στην Άνδρο, πόσο μάλλον φέτος που φιλοξενεί αναδρομικό αφιέρωμα στην Martine Franck (έως 27/10). Καλλιτέχνιδα πολιτικοποιημένη και στρατευμένη στην εποχή της, η σπουδαία φωτογράφος (μέλος του πρακτορείου Magnum και σύζυγος του Henri Cartier-Bresson) κατέγραψε με τον φακό της την ανεμελιά της παιδικής ηλικίας, πορτραίτα εργατών, φεμινιστικούς αγώνες, τη βουδιστική πνευματικότητα, αλλά και την τρίτη ηλικία.

Μια βεντάλια εικαστικών επιλογών προσφέρει η Τήνος. Στο Δημοτικό Μουσείο Κώστα Τσόκλη, ο νέος εκθεσιακός χώρος μετατρέπεται σε ατελιέ όπου ο καταξιωμένος καλλιτέχνης της γενιάς του ’60 ολοκληρώνει το μνημειακό έργο «Δέος» μέσω του οποίου θέλει να εκφράσει την αγωνία του για το κατακλυσμιαίο φαινόμενο της τεχνολογίας. Εκθέτει, όμως, και άλλες πρόσφατες δουλειές του («Δευτέρα παρουσία». «Διαδικτυακά νεφελώματα», «Τα ανησυχητικά σημάδια του διαστήματος»).

Στη Μονή Ουρσουλινών η ομαδική έκθεση «+ΘΛΙΨΙΣ» (20/7-20/8) προσεγγίζει την έννοια της εσωτερικής σύγκρουσης –όχι μόνο ως φυσική ή συναισθηματική κατάσταση, αλλά και ως μεταφορά για τη σύγκρουση ανάμεσα στη θεωρία και την πράξη, στα πάθη και τη λογική, στη σύμβαση και την καινοτομία, στο κοσμικό και το ιερό– μέσα από έργα των Κατερίνας Κατσιφαράκη, Γιάννη Μπουτέα, Νίκου Νικολόπουλου, Νίκου Παπαδόπουλου, Ρένας Παπασπύρου, Εύας Στεφανή, Πέτρου Τουλούδη, Παντελή Χανδρή και Κατερίνας Χρηστίδη.

Το περιβάλλον και την ευθύνη μας απέναντί του θέλουν να αναδείξουν τα ζωγραφικά έργα, τα γλυπτά και οι εγκαταστάσεις στο αφιέρωμα «Γεω-Time και Ποσειδωνίες» (έως 10/8) στο Δημοτικό Σχολείο Αρνάδου –δημιουργίες των Κωστή Βελώνη, Ξενοφώντα Μπήτσικα, Λεωνίδα Χαλεπά, Βιβέττας Χριστούλη κ.ά.

Στη Νάξο, στην έκθεση «Φώσφορος & Έσπερος – Διάλογος» (έως 6/10) οι Λιθουανοί καλλιτέχνες Diana Radavičiūtė και Saulius Valius εστιάζουνστην πολυπλοκότητα της ταυτότητας και της ύπαρξης συνομιλώντας με τα έργα του εκλιπόντα καλλιτέχνη Klaus Pfeifer στον Πύργο Μπαζαίου.

Βιοπαλαιστές της Καισαριανής, μητέρες με παιδιά, κόρες, ζευγάρια, γιορτές, θρησκευτικές σκηνές, νησιωτικά τοπία και μοναστήρια: «Στις γειτονιές του κόσμου» μας ταξιδεύουν αντιπροσωπευτικά ζωγραφικά και χαρακτικά έργα του Γιώργου Σικελιώτη (έως 21/7), από το 1935 μέχρι τη δεκαετία του 1970, στην Πινακοθήκη Κυκλάδων στη Σύρο.

Ανακαινισμένο με νέες προθήκες, φωτισμό και εποπτικό υλικό επιστρέφει το αρχαιολογικό μουσείο στη Δήλο. Παράλληλα, στο Αρχαιολογικό Μουσείο Μυκόνου το αφιέρωμα «Δήλος – Ρήνεια – Μύκονος. Εικόνες από τα 150 χρόνια αρχαιολογικών ερευνών» (από 19/7) αφηγείται την περιπέτεια των ανασκαφών που αποκάλυψαν τα σημαντικά μνημεία της περιοχής, με υλικό από τα αρχεία της Γαλλικής Σχολής Αθηνών και της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας.

Με πυξίδα προς τα ανατολικά

«Τα όνειρά μου γκρεμίστηκαν στα τείχη σου» (έως 8/9) δηλώνει μέσα από τη φετινή του δράση του DEO στη Χίο ο επιμελητής Άκης Κόκκινος. Οκτώ γνωστοί καλλιτέχνες από την Ελλάδα, την Κύπρο, την Τουρκία και τη Ρουάντα (Ahmet DoğuIpek, Ανδρέας Λόλης, Francis Offman, Μαλβίνα Παναγιωτίδη, Γεωργία Σαγρή, Σωκράτης Σωκράτους, Hale Tenger, Antrea Tzourovits) «σπέρνουν» γλυπτά, εγκαταστάσεις και ζωγραφικά έργα τους στα σοκάκια του μεσαιωνικού οικισμού της Βέσσας, δημιουργώντας συνδέσεις ανάμεσα στην ακινησία του χωριού και στο πάγωμα που συχνά συνοδεύει τα ανοιχτά τραύματα.

Στη γειτονική Λέσβο, ο επίκουρος καθηγητής της ΑΣΚΤ Κωστής Σταφυλάκης με το «On an island» (έως 8/9) διαμορφώνει στην K-Gold Temporary Gallery στην Αγία Παρασκευήμια φωλιά αρκούδας. Συνθέτοντας εικόνες από τον ψηφιακό χώρο, μέσα από εγκαταστάσεις, γλυπτά, βίντεο και περφόρμανς ξετυλίγει μια ιδιόμορφη σάτιρα του δυτικού στερεότυπου για τη μετά-σοβιετική Ρωσία και μας καλεί να συναντήσουμε το «πολιτικό», τον συγκρουσιακό ορίζοντα των πραγμάτων.

H ιστορία και η μνήμη της Ανατολικής Μεσογείου, και ιδιαίτερα της Ελλάδας και της Τουρκίας, κεντρίζει τη δημιουργία των Hera Büyüktaşciyan και Μαρίας Τσάγκαρη. Στην εικαστική συνομιλία τους με τίτλο «Flying too close to the sun» (6/8-29/9) στο Art Space Pythagorion του Ιδρύματος Schwarz στη Σάμο, σε επιμέλεια της διευθύντριας του ΕΜΣΤ, Κατερίνας Γρέγου και της Ιόλης Τζανετάκη, συνυφαίνουν αναμνήσεις, στοχασμούς και διηγήσεις με σκοπό να δείξουν πώς το προσωπικό και το ιστορικό στοιχείο συγκλίνουν και διασταυρώνονται. Στο Καρλόβασι, στο Βαθύ, στον Όρμο Μαραθοκάμπου, στο Ηραίο, στον Παγώνδα, στους Σπαθαραίους, στα Κονταίικα και στα Κοντακαίικα το 5ο Φεστιβάλ Τεχνών Σάμου – Ανατολικό Άκρο υπαίθριες εκθέσεις παλαιών φωτογραφιών ζωντανεύουν το παρελθόν των κατοίκων του νησιού.

Την πολύπλοκη σχέση μεταξύ χρόνου, νερού και ιστορίας στο νησί της Λέρου διερευνά η καλλιτεχνική πλατφόρμα Perasma με τη δράση «All Things Become Islands Before My Senses» (έως 18/8). Εμβληματικά κτίρια της ιταλικής ρασιοναλιστικής αρχιτεκτονικής γίνονται σκηνικό για τα έργα (ταινίες, φωτογραφίες, γλυπτά, εγκαταστάσεις) διεθνών και γνωστών Ελλήνων καλλιτεχνών –William Kentridge, Goshka Macuga, Pawel Althamer, Cevdet Erek, Maryam Turkey, Lindsey Mendick, Κωστής Βελώνης, Μαλβίνα Παναγιωτίδη, Φαρίντα ελ Γκαζάρ, κ.ά.

Η ζωή και η ενέργεια που γοητεύει τους επισκέπτες της Πάτμου ενεργοποιούν τα εικαστικά αντανακλαστικά του Luke Edward Hall (22-30/8). Στα σχέδια που δείχνει στο Παλαιό Σχολείο Χώρας Πάτμου πρωταγωνιστούν άγιοι και αρχάγγελοι, παραθεριστές και ψαράδες αλλά και τα τοπία του νησιού.

Από Κρήτη μέχρι Παξούς

Το πιο ηχηρό όνομα, πάντως, στο θερινό εικαστικό καλαντάρι ρίχνει άγκυρα στην ειδυλλιακή ενδοχώρα της Κρήτης. Στο Μουσείο Αρχαίας Ελεύθερνας η έκθεση «Πάμπλο Πικάσο - Η χαρά της ζωής» (έως 20/10) μας συστήνει 62 έργα του ευφυούς Ισπανού δημιουργού εμπνευσμένα από μυθολογικά όντα. Κεραμικά, ζωγραφικά έργα, μικρά γλυπτά, σχέδια και χαρακτικά με ζωόμορφες φιγούρες, Φαύνους, Πάνες, Κένταυρους, αλλά και κουκουβάγιες συνομιλούν με τις αρχαιότητες του μουσείου και με τη μαρμάρινη προτομή του Μινώταυρου, δάνειο από τα Μουσεία του Βατικανού.

«Δυνατές στον χρόνο», φίλες και συνοδοιπόροι, η Ρένα Παπασπύρου (1938)και η Άσπα Στασινοπούλου (1935-2017) έχουν αφήσει διακριτό το αποτύπωμά τους στην εγχώρια τέχνη. Στο Ρέθυμνο το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Κρήτης εκθέτει (έως 30/10), σε επιμέλεια της Μαρίας Μαραγκού, έργα της συλλογής του που συνθέτουν τη ραχοκοκαλιά της πορείας τους: από τα «Επεισόδια στην ύλη» της Παπασπύρου έως τις φωτογραφικές εκτυπώσεις της Στασινοπούλου.

Η Ρωσίδα χορεύτρια Elizaveta Nikolska στην Ακρόπολη, η παράσταση «Ικέτιδες» στις Δελφικές Εορτές του 1930, η Σκάλα των Φηρών, οι Καρυάτιδες στο Ερέχθειο το 1935. Εκατόν πενήντα αργυροτυπίες της ιστορικής φωτογράφου Nelly’s από τη Συλλογή Κρασάκη (13/7-10/11) μας ταξιδεύουν στην Ελλάδα κυρίως του Μεσοπολέμου στη Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων.

Πενήντα δύο ελαιογραφίες του σημαντικού Έλληνα θαλασσογράφου Κωνσταντίνου Βολανάκη (19/7-31/10), με ήρεμα νερά και φουρτουνιασμένα πελάγη, με μικρά πλεούμενα και μεγάλα καράβια, φθάνουν στη Βασιλική Αγίου Μάρκου στο Ηράκλειο από το Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη.

Όσοι, πάλι, πιάσετε λιμάνι στον Άγιο Νικόλαο, στο Minos Palace Hotel μπορείτε να δείτε τις επίτοιχες κατασκευές και των φετινών νικητών του Βραβείου Τέχνης Ιδρύματος Γ. & Α. Μαμιδάκη –«Τοπίο σε κίνηση» της Ειρήνης Μίγα, «The Resilient Thread» της Κατερίνας Νάκου και «Long Waves» του Στρατή Ταυλαρίδη– καθώς και την εγκατάσταση «Six Breaths per Minute» της Μαρίας Λουίζου.

Στην ελιά επικεντρώνεται το «Manifesto of Memory», το πρόγραμμα της Μπιενάλε των Παξών 2024 (έως 6/10) που επιμελείται ο The Krank, υπό την καλλιτεχνική διεύθυνση της Marina Tomacelli Filomarino. Σε χωράφια και βραχώδεις τοποθεσίες, σε στάσεις λεωφορείων, ερειπωμένα κτίρια και παλιάκαταστήματα, 117 καλλιτέχνες από πέντε ηπείρους καταθέτουν έργα που δίνουν έμφαση στη σημασία της διατήρησης της συλλογικής μνήμης και της πολιτιστικής κληρονομιάς εν μέσω αυξανόμενων περιβαλλοντικών και κοινωνικών απειλών.