Άννα Μαρία Παπαδημητρίου: «Οι άνθρωποι παρατηρούν το είναι τους μέσα στα έργα»

Τι κάνουμε με όσα δεν είναι ορατά; Αν μέσω της όρασης βλέπουμε όσα έχουν μορφή, πώς βλέπουμε την ουσία που υπάρχει πίσω από τη μορφή; Πώς δίνουμε ενδείξεις για το Αόρατο; Αυτές οι ερωτήσεις τριγυρνούσαν στο μυαλό της εικαστικού, Άννας Μαρίας Παπαδημητρίου, κατά τη διάρκεια της δημιουργίας των έργων που παρουσιάζει στη νέα της ατομική έκθεση "Shades from the deep" στην Αίθουσα Τέχνης «Αστρολάβος - δεξαμενή», που εγκαινιάζεται την Παρασκευή 26 Απριλίου. Τα έργα που παρουσιάζονται στην έκθεση κινούνται στο ευρύτερο πλαίσιο του αφηρημένου εξπρεσσιονισμού με ένα πολύ προσωπικό ζωγραφικό ιδίωμα που προσεγγίζει την ποιητική αφαίρεση. Η εικαστικός, όπως αναφέρει η ίδια, παραμερίζει την αναπαράσταση των ήδη ορατών και ξεκινά μια εξερεύνηση ακαθόριστων εσωτερικών τοπίων, ψάχνοντας κάτι το πρωτόγνωρο και αποκαλυπτικό. Προσδοκεί με αυτό τον τρόπο τις διαφορετικές αναγνώσεις των θεατών ώστε να γίνονται τελικά συμμέτοχοι και συνδημιουργοί.

Ο Ιστορικός Τέχνης, Δρ. Θοδωρής Κουτσογιάννης αναφέρεται στις «Αποχρώσεις» ως απόκοσμα, σχεδόν ονειρικά, υπερβατικά «τοπία». Αντίστοιχα υπογραμμίζει ότι οι ζωγραφικές δημιουργίες της καλούν τον θεατή να περιπλανηθεί, εικονικά, σε «αχαρτογράφητα νερά», στο ασυνείδητο, στον κόσμο που υπάρχει πέρα από τις αισθήσεις μας. 

Πώς λειτουργεί για εσάς η δημιουργική διαδικασία, περισσότερο μέσω της φαντασίας ή με εικόνες εμπνευσμένες από παρατήρηση;
Δημιουργώ σημαίνει σχηματίζω εκ νέου. Εμφανίζω κάτι που δεν υπήρχε και αυτό αναδύεται. Στο στάδιο που βρίσκομαι τώρα, δε με εμπνέει η παρατήρηση, την αισθάνομαι καθηλωτική. Η έμπνευση γεννιέται σε άγνωστα νερά, σε τόπους που ενεργοποιούν το κομμάτι του εαυτού μας που αναρωτιέται διαρκώς και θέλει να ερευνά. Η φαντασία που αναφέρετε, κυκλοφορεί ελεύθερα σ’αυτή τη διαδικασία. Το όνειρο επίσης. Και εντελώς φυσικά το ασυνείδητο εδρεύει εκεί πριν καν ξεκινήσει η διαδικασία. Όπως και τα αρχέτυπα, ακόμα βαθύτερα, ως μια πηγή περιεχομένων που ανήκει σε όλους.

Τα έργα σας δεν κυμαίνονται σε μια συγκεκριμένη χρωματική παλέτα. Γιατί επιλέγετε αυτές τις αντιθέσεις;
Πόσο συγκεκριμένες μπορούν να είναι οι παλέτες των χρωμάτων, αναρωτιέμαι. Μπορούν, αν στοχεύεις σε κάτι συγκεκριμένο, αν όμως αφήνεσαι ελεύθερος;  Στα πρώιμα έργα μου έπαιζα κυρίως με όλα τα μπλε, μου έδιναν χώρο ελευθερίας και διαφυγής. Βουτώντας λίγο πιο βαθιά αργότερα, θέλησα να δώσω χώρο σε όλους τους συνδιασμούς που μπορεί να συναντήσω. Το χρειάζομαι όταν ανακαλύπτω θερμά ευρήματα μέσα σε ψυχρά περιβάλλοντα. Σε μια άγνωστη διαδρομή μας περιμένουν άπειρες αποχρώσεις και άπειροι τόνοι. Μέχρι το απόλυτο φως, μέχρι το απόλυτο σκοτάδι και όλοι οι πιθανοί συνδιασμοί. Το Ανοίκειο, που αργότερα ανακάλυψα και στον Freud ως “ανησυχητικό ξένο”, στη δική μου νόηση εμπεριέχει πολύ φως. Όχι μόνο φως ή μόνο σκοτάδι. Δυνητικά όλα υπάρχουν σε αναμονή την ίδια στιγμή. Κάτι άγνωστο που επιχειρούμε να προσεγγίσουμε, το οποίο επαναπροσδιορίζεται συνεχώς καθώς το πλησιάζουμε, φαντάζομαι ότι μπορεί να εντάσσεται σε κάθε είδους χρωματική ή μη χρωματική παλέτα. Ακόμη και σε παλέτες που δεν υπάρχουν.

Ζωγραφίζετε με μια μοναδική τεχνική, πώς αυτό συνεισφέρει στην καλλιτεχνική σας έκφραση;
Στη διαδικασία μου ενθέτω πειραματισμούς. Εναλλάσσω φάσεις αυτοσχεδιαστικές με άλλες που συνειδητά ελέγχω την εικόνα ως προς τη σύνθεση. Αυτό διαρκεί μήνες, κάποιες φορές δύο ή και περισσότερα χρόνια, συνθέτοντας παράλληλα κάποια έργα για να δίνω χρόνο και στο λάδι να στεγνώσει. Κάθε φορά που μπαίνω σε αυτοσχεδιασμό, βρίσκομαι στην υπερδιέγερση μιας εξερεύνησης. Λέω πως μοιάζει με κατάδυση. Δεν ξέρω εκ των προτέρων πού θα με οδηγήσει, τι θα συναντήσω ή τι θα αναγνωρίσω εκεί. Αυτά έρχονται σταδιακά στη συνείδηση, κάθε φορά που βάζω το έργο απέναντι και το κοιτάζω. Μέχρι κάποια στιγμή να είμαι ικανοποιημένη από τη συνομιλία και να αποφασίσω πως ολοκληρώθηκε.

Φαίνεται ότι σας απασχολούν πολύ οι «αντιθέσεις», πώς μεταφράζονται στην τέχνη σας;
Οι αντιθέσεις έχουν ενδιαφέρον ως ερεθίσματα για τη σκέψη. Χρειάζομαι το διάλογο του πραγματικού με το μη πραγματικό, της χρονικής στιγμής με την ανυπαρξία του χρόνου, ή και της έντασης μιας κίνησης με την ηρεμία που αυτή χρειάζεται για να υπάρξει. Είναι θεμιτά όλα αυτά χωρίς να είναι αυτοσκοπός. Υπάρχουν φορές που τα έργα οδηγούνται και σε πιο ήπιες αντιθέσεις. Προσπαθώ να το επιτρέπω.

Πώς έχει εξελιχθεί το στυλ σας με τα χρόνια; Μπορείτε να περιγράψετε κάποιες φάσεις ή σημαντικές αλλαγές στην προσέγγισή σας στη ζωγραφική;
Η πιο ενδιαφέρουσα και φυσική αλλαγή ήρθε στο 4ο έτος της Σχολής Καλών Τεχνών. Ολοκληρώνοντας τις σπουδές μοντέλου. Είχα μάλλον επιβεβαιώσει την αναπαραστατική μου δεξιότητα, ήδη και από την πρώτη μου σχολή, οπότε πλέον άρχιζε να με συνεπαίρνει περισσότερο η υγρή παλέτα που παρατηρούσα δίπλα στο τραπεζάκι παρά το έργο επάνω στο καβαλέτο. Εκεί έβλεπα τους μεταλλασσόμενους κόσμους που δημιουργούνταν και ανακάλυπτα ότι αυτή η ζωντάνια με αφορούσε και με προκαλούσε πολύ περισσότερο από μια γνώριμη παραστατική εικόνα. Από τότε μέχρι τώρα αυτή η διαδρομή συνεχίστηκε, ίσως εμβάθυνε, οι υφές πύκνωσαν, τα έργα μάλλον ωρίμασαν.

Αναφέρεστε στη δουλειά σας με τον όρο «ανοίκεια εσωτερικά τοπία», τα οποία σας αρέσει να εξερευνείτε. Πώς μεταφράζεται αυτή η εξερεύνηση ζωγραφικά και ποιά είναι η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίζετε; Ποιό είναι εν τέλη το εύρημα που ψάχνετε μέσα από αυτή την ενδοσκόπηση;
Ο άγνωστος τόπος που προσεγγίζω κάθε φορά αποκαλύπτεται με αργούς ρυθμούς, χρειάζεται χρόνο. Κατά τη διάρκεια της εξέλιξής του ένα έργο παύει να είναι εντελώς ανοίκειο, μέχρι την ολοκλήρωση του μου έχει δώσει ενδείξεις γνωριμίας, έχω αναγνωρίσει σε αυτό στοιχεία, ευρήματα, “μικρές αλήθειες σε αναμονή”, όπως τις ονομάζω, γιατί μια αλήθεια είναι σημαντική, όμως διαρκεί μέχρι να επαναπροσδιοριστεί σε μια άλλη αλήθεια. Και όλες αυτές οι μικρές σπουδαίες ανακαλύψεις είναι κομμάτια του είναι μας. Αυτά είναι η πρόκληση. Αυθύπαρκτα κομμάτια, ανεξάρτητα από τη δική μας διάθεση να τα εξερευνήσουμε. Εκείνα δε μας έχουν ανάγκη, εμείς τα έχουμε.

Ποια σημεία της ανθρώπινης ψυχής αλλά και της κοινωνίας θέλετε να φωτίσετε στα έργα σας;
Οι άνθρωποι φωτίζονται μόνοι τους από τη στιγμή που το θέλουν. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι ήδη φωτισμένοι έχοντας την πρόθεση να κινηθούν προς το φως. Κάποιες φορές παρασυρόμαστε με όσα αρνητικά συμβαίνουν στον πλανήτη και ξεχνάμε να δώσουμε μια νοερή επιβράβευση στα μεγάλα μέρη της ανθρωπότητας που πασχίζουν το καλύτερο για τον εαυτό τους και για τους άλλους. Ένας εαυτός που προσπαθεί να αποκτήσει ενσυνείδηση, να δουλέψει με τις αδυναμίες του, να διεκδικήσει το πρωταρχικό και κινητήριο συναίσθημα της χαράς, της απλής, ουσιαστικής, νηφάλιας χαράς, συνήθως μπορεί και να την προσφέρει εξίσου ουσιαστικά. Και τότε δημιουργούμε υγιείς κρίκους στο κοινωνικό δίκτυο. Αυτή είναι η προτροπή μου, το καθρέφτισμα στο απέναντι τοπίο που λέγεται εαυτός. Που σταδιακά φέρνει τη σύνδεση με το είναι μας και τους γύρω μας. Η δουλειά μου προσκαλεί σε κάτι ανάλογο. Οι άνθρωποι παρατηρούν το είναι τους μέσα στα έργα, δε διαβάζουν εμένα. Ίσως συνδέονται και με εμένα, διαβάζοντας όμως τον εαυτό τους. Και αυτό είναι μία διαρκής διάδραση που με ενδιαφέρει πολύ.

Πώς συνδέεται η παρούσα έκθεση με τις προηγούμενες δουλειές σας;
Με την έκθεση αυτή ουσιαστικά ολοκληρώνεται ένας κύκλος ερευνητικής διαδικασίας που συνδέεται με όλη την προηγούμενη δουλειά μου. Στη συνέχεια, από τον επόμενο χειμώνα, ξεκινάω κάτι λίγο διαφορετικό ως προς τον τρόπο εικονοποίησης των συμβολισμών και των οχημάτων που με οδηγούν, χωρίς να αλλάζω τον θεματικό μου πυρήνα.

Ποια είναι η κινητήριος δύναμη στην τέχνη σας;
Με κινεί αυτό που δεν ξέρω ακόμα. Αυτό προς το οποίο πηγαίνω και ήδη με καθρεφτίζει βελτιωμένη κατά τι. Αυτό που θέλω να γνωρίσω και που ποτέ δε θα ξέρω απόλυτα. Με παρακινεί το μέρος του εαυτού μου που αναρωτιέται.

Η Athens Voice είναι χορηγός επικοινωνίας
Δείτε περισσότερες πληροφορίες για την έκθεση στο City Guide της Athens Voice