Εικαστικα

«Περί(θ)όριων» του Νίκου Κασκούρα στην Γκαλερί Άλμα

«Δεν μπορείς να λες ψέματα στον εαυτό σου και αλήθεια στο τελάρο»

Μαρίνα Ανδριωτάκη
6’ ΔΙΑΒΑΣΜΑ

Νίκος Κασκούρας: Συνέντευξη με αφορμή τη νέα του ατομική έκθεση με τίτλο "Περί (θ) ορίων, «Σοφόν τὸ σαφές, οὐ τὸ μὴ σαφές» Ευριπίδης" στην γκαλερί Alma.

Μιλάμε εδώ και λίγη ώρα και αναφέρεται συνεχώς στην αρχαιότητα και όταν τον ρωτάω το γιατί μου απαντά: «Ο Ελύτης λέει ότι όταν οι άνθρωποι προοδεύουν, οι ποιητές κάνουν δύο βήματα πίσω». Στη νέα του ατομική έκθεση με τίτλο "Περί (θ) ορίων, «Σοφόν τὸ σαφές, οὐ τὸ μὴ σαφές» Ευριπίδης", στην γκαλερί Άλμα στο Κολωνάκι, ο Νίκος Κασκούρας παρουσιάζει με λίγα λόγια την εσωτερική του αλήθεια. Όπως τονίζει και η επιμελήτρια της έκθεσης και εικαστικός, Νιόβη Κρητικού, ο Κασκούρας απεικονίζει την ελευθερία μέσα από τους περιορισμούς, ενισχύοντας έτσι την αντίφαση και την αμφιθυμία μεταξύ της επιθυμίας για αυτονομία αλλά και της αναγκαιότητας των ορίων. Με αυτό τον τρόπο αποκρυσταλλώνει με ειλικρίνεια και κατά συνέπεια πόνο, τα συναισθήματα των απεικονίζομένων. Με κεντρικό του πυλώνα λοιπόν,  την αγωνία της ανθρώπινης ύπαρξης, δημιουργεί έναν συναρπαστικό διάλογο με το θεατή, προσκαλόντας τοννα αμφιταλαντευτεί ανάμεσα στα όρια της συνείδησης και της ανθρώπινης ψυχής.

Πώς λειτουργεί για εσάς η δημιουργική διαδικασία, περισσότερο μέσω της φαντασίας ή με εικόνες εμπνευσμένες από παρατήρηση;
Ξεκινάς πάντα με την παρατήρηση για αυτό και στις σπουδές μαθαίνεις να αποτυπώνεις αυτό που βλέπεις. Περνώντας ο χρόνος και σκεπτόμενοι το νόημα της τέχνης, για πολλούς γίνεται μια υπέρβαση της πραγματικότητας. Στην δική μου περίπτωση ποτέ δεν με ενδιέφερε η πιστή αντιγραφή αλλά να λειτουργώ εσωτερικά και ενστικτωδώς. 

Τα έργα σας κυμαίνονται σε μια χρωματική παλέτα του γκρίζου με την παρουσία μερικών έντονων χρωμάτων. Γιατί επιλέγετε αυτές τις αντιθέσεις;
Αρχικά το γκρίζο αυτό χρώμα ήρθε από μόνο του δεν είναι μια συνειδητή επιλογή.Το χρώμα λειτουργεί πολλές φορές σαν στολίδι στην ζωγραφική. Εγώ ασυνείδητα ή μισο συνειδητά αφαίρεσα αυτό το κομμάτι. Τα έντονα χρώματα στους πίνακες μου δεν λειτουργούν σαν σκιά αλλά βρίσκονται στο πίσω μέρος, κάτι που ονομάζεται εσωτερικό φως στην Βυζαντινή τέχνη, από την οποία έχω επηρεαστεί. 

"Humans", acrylics on muslin ,140 x 150cm, 2023

Ζωγραφίζετε με μια μοναδική τεχνική, σχεδόν στακάτες πινελιές, γραφές και κοφτές χειρονομίες. Μπορείτε να μας πείτε πως αυτό συνεισφέρει στην καλλιτεχνική σας έκφραση;
Η πινελιά είναι ο τρόπος που εκφράζεσαι στο τελάρο, για αυτό και οι πιο κοφτές πινελιές προσδίδουν μια ένταση και συνεισφέρουν στο συναίσθημα. Δεν με αφορά να είναι τοποθετημένοι οι άνθρωποι, ας πούμε, με έναν ρεαλιστικό τρόπο αλλά με συναισθηματική σαφήνεια. Έτσι όταν δεις ένα συνοθύλευμα χειρονομιών που θυμίζει ανθρώπους πεσμένους στο δρόμο, η συγκίνηση δεν προέρχεται από την εικόνα αλλά από τον συνειρμό. 

Ποια σημεία της ανθρώπινης ψυχής αλλά και της κοινωνίας θέλετε να φωτίσετε στα έργα σας;
Για εμένα η ζωγραφική στην εποχή που ζούμε είναι δύσκολο να είναι αισιόδοξη. Η τέχνη από την αρχαιότητα είναι ένα μυστήριο και ένα μέσο έκφρασης όλων εκείνων που άνθρωπος δεν αντιλαμβανόταν ή θαύμαζε, όπως η φύση και ο Θεός. Μετά ήρθε ο πόνος και τα κοινωνικά προβλήματα και έτσι άρχισε να έχει αντίστοιχες θεματικές. Ο Ντελακρουά ας πούμε, έχει ζωγραφίσει τις σφαγές της Χίου, πόσο ωραία μπορεί να είναι μια σταύρωση; 

Head, acrylics on canvas, 100 x 80 cm, 2023

Τα έργα σας είναι ανθρωποκεντρικά αλλά εμπλέκετε και έννοιες θρησκευτικότητας. Μπορείτε να μας αναλύσετε λίγο περισσότερο αυτή την κίνηση.
Ζωγραφίζω αυτό που ζω και εισπράττω. Όταν βλέπεις έναν άστεγο 20 χρονών να σου ζητάει 20 λεπτά και ντρέπεσαι να τον κοιτάξεις στα μάτια, συσσωρεύονται στο μυαλό σου τέτοιες μνήμες και ασυνείδητα αυτό βγαίνει και στο τελάρο. Το ανθρώπινο στοιχείο νομίζω πως δύσκολα μπορεί να μην είναι το επίκεντρο, ειδικότερα σε μια περίοδο με τόση ανησυχία απορώ πώς μερικοί ασχολούνται με μη σοβαρά θέματα. Μου αρέσει να είναι θολή η γραμμή μεταξύ μιας ανθρώπινης φιγούρας και ενός λατρευτικού ειδωλίου, μιας θρησκευτικότητας μέσα σε εικόνες οδύνης.

Περί(θ)ορίων, γιατί επιλέξατε αυτό τον τίτλο;
Για χάρη της τέχνης άρχισα να ασχολούμαι με την φιλοσοφία και διαβάζοντας έργα αρχαίων Ελλήνων αντιλήφθηκα ότι τότε κάθε λέξη είχε σαφήνεια και ορισμό. Λέξεις και έννοιες όπως δημοκρατία, ελευθερία, τέχνη, το ορατο και αισθητό, περνούσαν ακόμα και από τη «βουλή» για να χρησιμοποιηθούν. Στη σημερινή εποχή επικρατεί μια ασάφεια και εγώ δυστυχώς είμαι λάτρης της σαφήνειας γιατί αλλιώς δεν μπορώ να συνεννοηθώ. Ακόμα και σε ότι αφορά την τέχνη, όταν λέμε πλαστικές τέχνες ξέρουμε ότι αναφερόμαστε στη ζωγραφική και στη γλυπτική, ενώ με τη λέξη «εικαστικά» πλέον δεν ξέρεις τι συμπεριλαμβάνει, είναι μια εποχή θολοκουλτουρας. Σήμερα ζούμε σε ένα πύργο της Βαβέλ και έχει χαθεί η ειλικρίνεια και αυτό στη ζωγραφική είναι απαγορευτικό. Δεν μπορείς να λες ψέματα στον εαυτό σου και αλήθεια στο τελάρο, οι ζωγράφοι δεν πρέπει να έχουν αυταπάτες. 

Heads, acrylics on canvas, 140 x 125 cm, 2024

Φαίνεται ότι σας απασχολούν πολύ οι φράχτες, πώς μεταφράζονται στην τέχνη σας;
Τους φράχτες του ζωγράφισα στην Αίγινα, έξω από το αρχαιολογικό μουσείο. Μπορούν να αποδοθούν με πολλούς τρόπους, ένας από τους οποίους είναι ο λόγος που γίνεται για τα σύνορα. Άλλος είναι ότι οι φράχτες πρακτικά χωρίζουν χωράφια και ορίζουν τον το χώρο, τα περι(θ)όρια που λέγαμε. Έτσι σε βάζουν σε σκέψεις για το που βρίσκεσαι, αν είσαι μέσα ή έξω.

Πώς συνδέεται η παρούσα έκθεση με τις προηγούμενες δουλειές σας;
Είναι σχεδόν η ίδια, από όσο θυμάμαι τον εαυτό μου ζωγραφίζω με τον ίδιο τρόπο. Ειδικά τώρα που μεγάλωσα ανατρέχω και σε παλιά μου έργα, είναι σαν ένα ημερολόγιο που το συμβουλεύομαι που και που. 

Fence, acrylics on canvas 150 x 130 cm, 2023

Ποιος είναι ο τρόπος που βλέπετε την τέχνη στο παρόν;
Σήμερα όπως προείπα ζούμε στην εποχή της μαζοκουλτούρας, έτσι αναφέρονται και στο παρόν πολλοί στοχαστές της Ιστορίας της Τέχνης. Πολλοί βλέπουν τη ζωγραφική με την έννοια της διακοσμητικής. Δεν είναι επιλογή σου όμως αν θα είσαι εμπορικός. όπως δεν επιλέγεις ποιον θα ερωτευτείς έτσι και με την τέχνη, ερωτεύεσαι ένα μέρος της και δεν αναλογίζεσαι το κέρδος. Όταν ρωτάς ένα καλλιτέχνη πως το έκανε, είναι σαν να ρωτάς έναν εγκληματία πως σκότωσε, δεν το καταλαβαίνει. 

Ποια είναι η κινητήριος δύναμη στην τέχνη σας;
Ζωγραφίζω 55 χρόνια, δεν ξέρω αν έχω κάποια συγκεκριμένη κινητήριο δύναμη, απλά συμβαίνει, είναι συνήθεια. Πάω κάθε πρωί στο εργαστήριο, ζωγραφίζω, βλέπω τους φίλους μου στο καφενείο, μαλώνουμε και συζητάμε, εκτιμώ πολύ την καλή παρέα. 

Person, acrylics on canvas 150 x 130 cm, 2023

Μετά τις κακουχίες και τις δυσκολίες της ζωής πιστεύετε πως επέρχεται μια λύτρωση, μια κάθαρση;
Για τη ζωή δεν ξέρω αλλά με την τέχνη ναι, με έχει γλιτώσει από πολλά κακά. Ένα έργο είναι η δικιά μου εκτόνωση και λύτρωση. 

Δείτε περισσότερες πληροφορίες για την έκθεση στο City Guide της Athens Voice