Εικαστικα

Sheltered Gardens, ένα υβριδικό εικαστικό πρότζεκτ στον Βοτανικό Κήπο

Μια ομαδική έκθεση σύγχρονης τέχνης και ένα τριήμερο πρόγραμμα εικαστικών και χορευτικών performances

Ευτέρπη Μουζακίτη
9’ ΔΙΑΒΑΣΜΑ

Sheltered Gardens: Οι καλλιτέχνες Μαρία Βαρελά, Λήδα Παπακωνσταντίνου, Εύα Παπαμαργαρίτη και το duo VASKOS μιλούν στην ATHENS VOICE για τα έργα τους στην έκθεση.

«Ω να σβήσω αυτόν τον κήπο
να ξεχάσω, να βρω μια νέα ομορφιά
σε κάποια τρομερό μέρος που βασανίζεται από τον άνεμο»

Πρόκειται για τους τελευταίους στίχους του ποιήματος Sheltered Garden (1916) της Αμερικανίδας H.D. (Hilda Doolittle), ένα ποίημα στο οποίο η δημιουργός ξεδιπλώνει τη σχέση της με το περιβάλλον και τους προβληματισμούς της ως queer δημιουργός των αρχών του 20ού αιώνα. Η σύνδεση μάλιστα με τη μητέρα φύση, η γαία ως μυθολογικό κομμάτι της κοσμογονίας, ο κήπος ως αρχέτυπο και οι έμφυλες ανισότητες έχουν αναλυθεί σε πολλά και σημαντικά έργα γυναικών συγγραφέων. Το συγκεκριμένο ποίημα αποτέλεσε αφετηρία για την ομώνυμη έκθεση, Sheltered Gardens, του PCAI σε συνεργασία με τον Βοτανικό Κήπο Διομήδους. Μάλιστα, υπήρξε και η κεντρική έμπνευση για τα έργα των 35 διεθνών καλλιτεχνών, performers και συγγραφέων που συμμετέχουν στην έκθεση που εγκαινιάζεται στις 22 Σεπτεμβρίου.  

Η έκθεση Sheltered Gardens αφορά ένα πρωτότυπο, υβριδικό περιβάλλον περιήγησης με αναφορές στην απόρριψη των άκαμπτων ορίων ταυτότητας και αποτελεί πρόταση για εναλλακτικές δημιουργικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές αναζητήσεις σε περιόδους κρίσεων. Από την drag τέχνη της Sasha Velour, στα punk φωτομοντάζ της Linder και από τις 8 ιστορίες της Chris Kraus στις λυρικές αφηγήσεις της Ληδας Παπακωνσταντίνου, η έκθεση ξεκινά σαν μια διαδικτυακή περιήγηση ανάμεσα σε αναρριχητικά φυτά, συστάδες από μπαμπού και she-shed θερμοκήπια.

Με αφορμή την έκθεση που επιμελείται η Κίκα Κυριακάκου, μιλήσαμε με πέντε καλλιτέχνες που συμμετέχουν στο πρωτότυπο πρότζεκτ που θα ζωντανεύσει στον Βοτανικό Κήπο Διομήδους, έναν από τους μεγαλύτερους και σημαντικότερους Βοτανικούς Κήπους της Μεσογείου. Πρόκειται μάλιστα για μια πολυμεσική έκθεση, που θα διατίθεται και ψηφιακά μέσω του pcai.gr.

Vaskos, «Unicorns and Their Kin»

Vaskos, Unicorns and Their Kin, 2022, βίντεο, ήχος, χρώμα, 9’ (στιγμιότυπο). Παραχώρηση των καλλιτεχνών και του PCAI

To duo Vaskos, που αποτελείται από τον Βασίλη Νούλα και τον Κώστα Τζημούλη, με πολυεπίπεδη δράση από το 2014, συμμετέχει στην έκθεση με ένα βίντεο με τίτλο «Unicorns and Their Kin». «Ουσιαστικά είναι μια eco – queer προσέγγιση, μια προσπάθεια να δούμε ένα διαφορετικό μέλλον. Σαν αναφορά σε αυτό το βίντεο χρησιμοποιούμε κάποια αποσπάσματα από τον Χοσέ Εστεμπάν Μουνιόθ, έναν ακαδημαϊκό που ανάμεσα στους τομείς μελέτης του ήταν και η queer θεωρία» αναφέρουν οι Vaskos, που συνεπιμελούνται με την Κίκα Κυριακάκου το πλούσιο τριήμερο πρόγραμμα των εικαστικών και χορευτικών performances, που πλαισιώνει την έκθεση.

«Μακάρι κάθε τέχνη να μπορούσε να μας βοηθά να βλέπουμε τον κόσμο διαφορετικά, με ένα φίλτρο που θα τον καθιστούσε πιο ενδιαφέρων, πιο προσωπικό, πιο δίκαιο, πιο πολύχρωμο. Κάτι τέτοιο θα θέλαμε να δημιουργήσει με τη θέασή του το βίντεο που φτιάξαμε. Η εμπειρία του να είσαι στον κήπο και να βλέπεις αυτό το βίντεο είναι σαν να φωτίζεται το γύρω περιβάλλον με διαφορετικά χρώματα.

Vaskos, Unicorns and Their Kin, 2022, βίντεο, ήχος, χρώμα, 9’ (στιγμιότυπο). Παραχώρηση των καλλιτεχνών και του PCAI

Συνεργαζόμαστε πολλά χρόνια και έχουμε τα θέματα και τους προβληματισμούς μας. Είμαστε πολύ χαρούμενοι που ήρθαμε σε επαφή με το σύμπαν του Μουνιόθ -ένας πολύ σημαντικός θεωρητικός που πέθανε πρόσφατα και το έργο του δεν έχει μεταφραστεί στα ελληνικά. Το βιβλίο Cruising Utopia μας άγγιξε πολύ. Δίνει την μελλοντολογική διάσταση στα queer ζητήματα και μας ενδιαφέρει η σύνδεση των οικολογικών θεμάτων, με τον φεμινισμό και το queer.

Η έκθεση και το τριήμερο πρόγραμμα βρίσκονται κάτω από την ομπρέλα του θέματος που "πριμοδοτεί" τον κήπο ως ένα μέρος καταφυγίου και προστασίας και το παραλληλίζει με φεμινιστικές, γυναικείες ευαισθησίες. Στο πρόγραμμα μας ενδιαφέρει μια συνομιλία με τον περιβάλλοντα χώρο και υπήρξε μεγάλης σημασίας η ύπαρξη ευαισθησίας σε σχέση με τον χώρο που βρισκόμαστε. Οι performances είναι ενταγμένες στο περιβάλλον. Θεωρήσαμε σωστό να μην υπάρχουν έντονα στοιχεία, έντονος ήχος, φωτισμός κλπ, ούτως ώστε να μην ενοχληθεί η πανίδα και η χλωρίδα του κήπου που μας φιλοξενεί. Επιδιώκουμε με έναν τρόπο να ενταχθούμε στο περιβάλλον και να μην είμαστε ένας εισβολέας στον κήπο».

Στιγμιότυπο από το «Unicorns and Their Kin» των Vaskos.

Λήδα Παπακωνσταντίνου

Η Λήδα Παπακωνσταντίνου.

Η εικαστικός και περφόρμερ Λήδα Παπακωνσταντίνου περιγράφει με ιδιαίτερο συναισθηματισμό και λυρικότητα την σχέση της με τους κήπους, από τότε που θυμάται τον εαυτό της να «μπουσουλάει» στα καταπράσινα γρασίδια. «Μεγάλωσα έξω από την πόλη, όπου η φύση γύρω μου ήταν ο κήπος, αυτό είναι κάτι που ξέρω από τότε που γεννήθηκα. Μετά αυτό το αίσθημα το ξανασυνάντησα στην πόλη, με άλλον τρόπο, όπου οι άνθρωποι έφτιαχναν τον μικρό κήπο τους, είτε μέσα σε ένα μπαλκόνι, είτε ακόμα και μέσα στα σπίτια.

Στην έκθεση θα παρουσιάσω ένα βίντεο, το οποίο αρχικά εμπνεύστηκα από ένα πολύ όμορφο ποίημα, όπου σαν θέμα εμβαθύνει στην ανθρώπινη διάσταση που δίνει η αίσθηση του κήπου. Στο παράλληλο πρόγραμμα συμμετέχω με μια performance, στην οποία αφηγούμαι ένα γεγονός το οποίο καταγράφω μέσα στα χρόνια της πανδημίας, όπου η σχέση του ανθρώπου, με αυτό που λέγεται φύση, υπήρξε εξαιρετικά σημαντική, ακριβώς επειδή υπήρξαν όροι και απαγορεύσεις και υπήρχαν μικρά ποσοστά ελευθερίας. Η αλλαγή είναι γεγονός. Αυτή την αλλαγή αφηγούμαι. Είναι κάτι που βιώσαμε όλοι λόγω της πανδημίας, όπως είναι και οι κήποι μια κοινή μας κατάσταση.

Αισθάνομαι πολύ αναστατωμένη για αυτό που πρόκειται να συμβεί. Μετά από δύο χρόνια που έζησα σε μεγάλη απομόνωση, αυτή η συνθήκη τώρα αλλάζει και ξέρω πως θα βρίσκομαι σε έναν κήπο που θα κυκλοφορεί κόσμος και εγώ θα εκτελώ μια performance και το έργο μου θα προβάλλεται σε ένα άλλο σημείο του κήπου. Ανυπομονώ να δω με πόσους διαφορετικούς τρόπους οι καλλιτέχνες έχουν αποδώσει κάτι που ξεκίνησε με τα ίδια δεδομένα, ένα ίδιο ποίημα.

Εύα Παπαμαργαρίτη, Strong, Feeble, Unfixed 

Εύα Παπαμαργαρίτη, Strong, Feeble, Unfixed, 2022, AR βίντεο, 3'25", ήχος, χρώμα (στιγμιότυπο). Παραχώρηση της καλλιτέχνιδας και του PCAI

Με ένα σύντομο οπτικό ποίημα με τίτλο Strong, Feeble, Unfixed, η Εύα Παπαμαργαρίτη προσεγγίζει τις έννοιες της εντροπίας και του «becoming» μέσα από ένα υβριδικό σώμα που μετεωρίζεται ανάμεσα στις εύθραυστες και επαναλαμβανόμενες συνθήκες παρακμής και γέννησης. Χρησιμοποιώντας CG animated στοιχεία και simulations το σώμα αυτό, άλλες φορές μοιάζει με σώμα ανθρώπου, άλλες με σώμα φυτού και δέντρου και άλλοτε στέκει σαν κάποιου είδους απολίθωμα ή εύρημα από απροσδιόριστο χρόνο.

Στιγμιότυπο από το Strong, Feeble, Unfixed της Εύας Παπαμαργαρίτη.

«Όλοι οι κήποι και όλα τα οικοσυστήματα είναι πάρα πολύ έντονα συνδεδεμένα με την έννοια της γέννησης και ταυτόχρονα της παρακμής. Δηλαδή σε ένα σύστημα, ειδικά όταν είναι φυσικό, πάντα μετά από ένα χρονικό διάστημα επέρχεται η εντροπία, αλλά ταυτόχρονα μέσα στο ίδιο το οικοσύστημα αναπτύσσονται κανόνες και μηχανισμοί από τους οποίους το οικοσύστημα αναδύεται ξανά και παράγει νέους οργανισμούς και νέα σώματα. Αυτές ήταν οι έννοιες που με γοήτευσαν περισσότερο και συγκροτούν το έργο.

Για εμένα, έχει φοβερό ενδιαφέρον ότι όλη η έκθεση έχει αυτή τη διττή παρουσία, θα συμβεί και στον κήπο και ταυτόχρονα θα υπάρχει και ένα διαδικτυακό, άλλου τύπου οικοσύστημα, που θα έχουν παρουσία και άλλα έργα. Ανυπομονώ να δω την έκθεση, θεωρώ ότι θα είναι πολύπλευρο το εγχείρημα, εγώ θα δείξω ένα έργο AR, υπάρχουν performances, εγκαταστάσεις, έργα κοντά στην έννοια του αντικειμένου. Θα έχει ενδιαφέρον να δούμε και τα ίδια τα έργα ως ένα layer που έρχεται να υποδεχτεί το οικοσύστημα του κήπου μέσα του».

Μαρία Βαρελά, Korfos: Chest as a place to embrace someone

Η Μαρία Βαρελά κατά τη διάρκεια του πρότζεκτ της kòrfos: chest as a place to embrace someone

Η Μαρία Βαρελά συμμετέχει με μια καλλιτεχνική έρευνα πάνω σε μια παραδοσιακή πρακτική για το μετάξι και τους μεταξοσκώληκες που χρησιμοποιούσαν οι γυναίκες παλιότερα. Εντάσσεται στον ευρύτερο τρόπο που δουλεύει και στα ενδιαφέροντα της, καθώς εστιάζει σε κοινότητες γυναικών, κοινότητες που ασχολούνται με την παράδοση και με τα νέα μέσα. «Με ενδιαφέρει πολύ πώς έχει ξεκινήσει κάτι από το παρελθόν, πώς αυτό εξελίσσεται μέσα στα χρόνια και συνεχίζεται στις επόμενες γενιές, και πώς κάθε γενιά το παραδίδει στην επόμενη.

Θεώρησα λοιπόν ότι ταιριάζει πολύ να αναπτύξω τη θεματική με τους μεταξοσκώληκες σε αυτή την έκθεση. Βασίστηκα σε μια μεθοδολογία που χρησιμοποιούσαν παλιότερα οι γυναίκες. Τα αυγά, από τα οποία γεννιέται ο μεταξοσκώληκας, τα βάζουν σε θερμοθαλάμους, για να έχουν τη σωστή θερμοκρασία και υγρασία για να αναπτυχθούν και να σκάσουν. Πιο παλιά οι γυναίκες τα έβαζαν στον κόρφο τους και τα κρατούσαν εκεί μέχρι να σκάσουν, γιατί η θερμοκρασία του ανθρώπινου σώματος θεωρούνταν καλύτερη για να γίνει η διαδικασία πιο γρήγορα. Όταν το πρωτοάκουσα, με συγκλόνισε σαν ιδέα. Ουσιαστικά αυτό που έκανε η γυναίκα είναι να κλωσάει τα αυγά του μεταξοσκώληκα. Και αφού βγαίνανε, όλη η καλλιέργεια και η εκτροφή του μεταξοσκώληκα ήταν γυναικεία υπόθεση.

Αποφάσισα λοιπόν να κάνω αυτό το πείραμα, να εκκολάψω εγώ η ίδια τα αυγά. Όλο αυτό το έχω καταγράψει σε μια βιντεοπερφόρμανς και είναι ένα ψευδοεπιστημονικό πείραμα. Πρόκειται για μια καλλιτεχνική έρευνα, που προκύπτουν κάποια συμπεράσματα και κάποια ερωτήματα. Είναι ένα δικό μου βίωμα, μια εμπειρία που ένιωσα πολύ έντονα και έχω αποκτήσει μια ιδιαίτερη σύνδεση με αυτό το πρότζεκτ».

INFO
Sheltered Gardens, η πρωτότυπη υβριδική έκθεση του PCAI σε συνεργασία με τον Βοτανικό Κήπο I. & Α. Ν. Διομήδους

Συμμετέχουν: Μαργαρίτα Αθανασίου, Μαρία Βαρελά,Μαρίνα Βελησιώτη, Michel Delsol, Kathleen Hanna& the Julie Ruin, Evan Ifekoya, Ειρήνη Καραγιαννοπούλου, Λητώ Κάττου, Chris Kraus, Linder, Polonca Lovšin, Ελένη Μπαγάκη, Campus Novel, Selina Nwulu, Λήδα Παπακωνσταντίνου, Εύα Παπαμαργαρίτη, Gloria Steinem, Εύα Στεφανή, Vaskos, Sasha Velour, Αφροδίτη Ψαρρά.
Επιμέλεια: Κίκα Κυριακάκου 

Εγκαίνια: Πέμπτη 22 Σεπτεμβρίου, 4μμ με 7μμ

Διάρκεια έκθεσης στον Κήπο: 22 Σεπτ-2 Οκτ, 2022, 4μμ-7μμ
Διάρκεια διαδικτυακής έκθεσης: 22 Σεπτ - 30 Νοε, 2022 μέσω του pcai.gr
Πρόγραμμα performances στον Κήπο: 22-24 Σεπτ, 2022
Διεύθυνση: Ιερά Οδός 403, Χαϊδάρι, Αθήνα
Είσοδος ελεύθερη, απαιτείται προκράτηση μέσω του diomedes-bg.gr

Το τριήμερο 22-24 Σεπτεμβρίου θα υπάρχει μεταφορά με λεωφορείο από τον σταθμό του μετρό Αγία Μαρίνα προς το Βοτανικό Κήπο Διομήδους στις 15:50, 16:10, 16:30, 16:50, 17:10, 17:30, 17:50, 18:10, 18:30. Η τελευταία αναχώρηση από το Β.Κ.Δ προς το μετρό είναι στις 20:00.