Η Στέγη στη Ναντ: Η Ελλάδα που δημιουργεί «μιλά» σε όλες τις γλώσσες

Μια πρόσκληση σε ταξίδι έχει πάντα ενδιαφέρον. Πολύ περισσότερο όταν η πρόσκληση προέρχεται από τη Στέγη και προορισμός μας είναι η Ναντ της Γαλλίας, μια πόλη που λίγοι έχουμε επισκεφτεί. Γιατί όμως ειδικά η Ναντ; Διότι εκεί φέτος ανθίζει… «Un Printemps Athenien». Ένα μεγάλο ανοιξιάτικο αφιέρωμα του Le Lieu Unique, του Πολιτιστικού Κέντρου της πόλης, στη σύγχρονη καλλιτεχνική δημιουργία της χώρας μας, στο οποίο η Στέγη, μέσω του προγράμματος «Εξωστρέφεια», συμμετέχει ενεργά, με παραστάσεις χορού, θεάτρου, μουσικής και εικαστικών.   

Ένας τόπος μοναδικός

Το Le Lieu Unique που στεγάζεται στο εγκαταλειμμένο εργοστάσιο των διάσημων γαλλικών πτι-μπερ LU, στην καρδιά της πόλης, είναι ένας δημόσιος τόπος πειραματισμού και καλλιτεχνικής εξερεύνησης, πέρα από τα συνηθισμένα. Ένας μοναδικός τόπος ζωής και ουτοπίας.  

Από το εμβληματικό βιομηχανικό κτίριο με τον εντυπωσιακό τρούλο, περνούν κάθε χρόνο, περισσότερα από 600.000 άτομα. Εκεί μπορούν να βρουν σχεδόν τα πάντα, από μπαρ που λειτουργεί ως αργά τη νύχτα, γκουρμέ εστιατόριο και βιβλιοπωλείο, μέχρι χαμάμ! Εκεί κρύβεται η μνήμη της πόλης - 12.000 πολίτες τοποθέτησαν αγαπημένα τους αντικείμενα σε μια κρύπτη, η οποία σφραγίστηκε για να ανοιχτεί το 2100 από τα δισέγγονά τους… Συντηρεί όμως και μια άλλη μνήμη. Τη σχέση της πόλης με τη θάλασσα και την Αφρική. Μια μνήμη, κάπως άβολη, μιας και η Ναντ αποτέλεσε για αιώνες μια από τις πρωτεύουσες του δουλεμπορίου. Από εκεί έφευγαν Ολλανδικά καράβια φορτωμένα με υφάσματα για τη Δυτική Αφρική. Τα εμπορεύματα ανταλλάσσονταν με σκλάβους , τους οποίους μετέφεραν στην Καραϊβική, όπου τους αντάλλασσαν με ζάχαρη, ρούμι και μπαχαρικά για να τα διαθέσουν, επιστρέφοντας, στην αγορά της Ευρώπης. Μια επικερδής και «καθαρή» επιχείρηση -η Ναντ δεν είδε ποτέ σκλάβους – σε βάρος 550.000  ψυχών. Για να μην ξεχνά ο τόπος αυτή τη μελανή σελίδα της ιστορίας του, έχουν ενσωματωθεί στον σκελετό του κτιρίου του Le Lieu Unique, ξύλινες καρίνες αφρικανικών πλοιαρίων ενώ πολλοί από τους χώρους έχουν επενδυθεί με υφάσματα από την Αφρική.

Το Le Lieu Unique όμως είναι πάνω απ’ όλα ένα Κέντρο Πολιτισμού. Σε συνεργασία με θεσμούς, χώρες, πόλεις και καλλιτέχνες από όλο τον κόσμο οργανώνονται 500 projects και δίνονται 100  και πλέον παραστάσεις σύγχρονου θεάτρου,  χορού -ακόμα και τσίρκου- εκθέσεις conceptual art, live συναυλίες και μεγάλα φεστιβάλ φιλοσοφίας, γεωπολιτικής, λογοτεχνίας - τα πιο πολλά εντελώς δωρεάν!

Στο φετινό αφιέρωμα του Le Lieu Unique στην «Αθηναϊκή Άνοιξη», η Στέγη συμμετέχει με τέσσερις σημαντικές παραγωγές της:

Tomorrows: Η έκθεση που παρουσιάστηκε πριν 2 χρόνια στη Διπλάρειο Σχολή, (https://tomorrows.sgt.gr) ταξίδεψε στη Γαλλία για να παρουσιάσει μέχρι τις 2 Ιουνίου, 22 από τα 32 έργα -αναμεσά τους και 5 καινούρια των Design earth, Heba Amin, Loukia Alavanou, Petros Moris, και James Bridle.

IΟΝ: Η μινιμαλιστική χορογραφία του ταλαντούχου Χρήστου Παπαδόπουλου που είδαμε στη Στέγη τον Φεβρουάριο του 2018, παίχτηκε στο Le Lieu Unique στις 27 και 28 Μαρτίου, σε 2 sold out παραστάσεις.

Ρομπ/Rob: Η «παράσταση για έναν κατά συρροή δολοφόνο» που οργάνωσαν τον Ιανουάριο του 2018, ο συγγραφέας και σεναριογράφος Ευθύμης Φιλίππου και ο σκηνοθέτης Δημήτρης Καραντζάς, στήθηκε ξανά, ανέβηκε στο Grand Atelier του Le Lieu Unique στις 2 και 3 Απριλίου.  

Το έπος του Γκιλγκαμές: Ένας δημιουργός από τον Λίβανο, ο Zad Moultaka και επτά μουσικοί από την Ελλάδα και την Ιταλία αφηγούνται ένα από τα παλαιότερα σωζόμενα κείμενα στην ιστορία της ανθρωπότητας. Η Συμπαραγωγή της Στέγης και του Le Lieu Unique έκανε πρεμιέρα στις 6 Απριλίου στη Ναντ και ταξιδεύει ήδη για την Αθήνα όπου θα παρουσιαστεί στις 19 και 20 Απριλίου (https://www.onassis.org/el/whats-on/gilgamesh-epic) .

Εικόνες από μια έκθεση

Στο σύντομο ταξίδι μας είχαμε την ευκαιρία να δούμε-ή μάλλον να ξαναδούμε- δύο από τις τέσσερις παραγωγές της Στέγης. Η πρώτη ήταν η έκθεση Tomorrows. Φτάνοντας αργά το μεσημέρι στον εκθεσιακό χώρο του Le Lieu Unique μας εντυπωσίασε το ενδιαφέρον με το οποίο οι επισκέπτες, στην πλειονότητα νέοι, περιεργάζονταν τα ουτοπικά αρχιτεκτονικά σχέδια της δεκαετίας του 60 , τις βίντεο εγκαταστάσεις Ελλήνων καλλιτεχνών και τα αντικείμενα από 3-D εκτυπωτές ή παρακολουθούσαν τις προβολές επαυξημένης πραγματικότητας με σκηνές από ένα όχι και τόσο μακρινό μέλλον.  

Ο Patrick Gyger, καλλιτεχνικός διευθυντής του Le Lieu Unique που μας συνόδευε, παραδέχτηκε ότι η θετική ανταπόκριση του κοινού δικαίωσε την επιλογή του να μεταφέρει στη Γαλλία τη συγκεκριμένη έκθεση: «Μέσα από τα project μας προσπαθούμε να καταλάβουμε τον κόσμο γύρω μας, θέτουμε ερωτήματα γύρω από το τι συμβαίνει σήμερα στη Δύση, πώς οι κοινωνικοπολιτικές συνθήκες, η οικονομική κρίση, η κλιματική αλλαγή, αλλάζουν το αστικό περιβάλλον, ειδικότερα στις χώρες της Μεσογείου. Δεν υπήρχε επομένως καλύτερο σημείο εκκίνησης από την Ελλάδα, την Αθήνα και βέβαια τη Στέγη, με την οποία συνεργαζόμαστε στενά.

Η «Αθηναϊκή Άνοιξη» περιλαμβάνει μουσική, χορό, θέατρο, ποίηση και ανοιχτές συζητήσεις για την κρίση. Το Tomorrows όμως αποτελεί τη ραχοκοκαλιά του αφιερώματος. Όταν πρωτοείδα την έκθεση στην Αθήνα μου άρεσε πολύ και έκρινα ότι θα έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον και για το δικό μας κοινό-οι διαφορετικές οπτικές με τις οποίες προσλαμβάνουμε το μέλλον, είναι μια από τις βασικές θεματικές του Le Lieu Unique. Όλα τα έργα είναι ένα σχόλιο για το δύσκολο και ασταθές περιβάλλον στο οποίο ζούμε σήμερα. Από την «Οικουμενόπολη» που οραματίστηκε Κωνσταντίνος  Δοξιάδης πριν από 50 χρόνια και την ουτοπική «Ηλεκτρονική πολεοδομία» του Τάκη Ζενέτου, ως τα δυστοπικά σενάρια των σύγχρονων εικαστικών.

Το Tomorrows «κοιτάζει» το μέλλον μέσα από την αρχιτεκτονική, το design και την τέχνη, χωρίς τα όρια ανάμεσά τους να είναι απόλυτα σαφή. Μερικές φορές δεν ξέρεις αν αυτό που βλέπεις είναι μια θεωρητική προσέγγιση, ένα αρχιτεκτονικό ή ένα καλλιτεχνικό project….».

Μια παράσταση, έξω από το “comfort zone” του θεατή

Το βράδυ της ίδιας μέρας επιστέψαμε στο Le Lieu Unique, για να παρακολουθήσουμε τον Ρομπ του Ευθύμη Φιλίππου και του Δημήτρη Καραντζά μαζί με τους Γάλλους -οι μόνοι Έλληνες ήμασταν εμείς- που γέμισαν ασφυκτικά τη μεγάλη αίθουσα του θεάτρου. Το εγχείρημα δεν ήταν εύκολο. Στις δυόμισι περίπου ώρες που διαρκεί η παράσταση, το κοινό θα βρισκόταν αντιμέτωπο με ένα άγνωστο έργο, σε μια άγνωστη γι’ αυτούς γλώσσα. Κάποιοι- μεγαλύτερης κυρίως ηλικίας- αποχώρησαν, οι περισσότεροι όμως έμειναν καρφωμένοι στη θέση τους. Το θερμό τους χειροκρότημα στο τέλος ήταν ένα πρώτο σημάδι ότι ο Ρομπ τους είχε κερδίσει. Κρυφακούγοντας τα σχόλια των θεατών στα πηγαδάκια που σχηματίστηκαν κατά την έξοδό τους από το θέατρο, είχαμε τη αίσθηση ότι εντυπωσιάστηκαν από την παράσταση, τους είχε όμως δυσκολέψει ο πυκνός λόγος του Ευθύμη Φιλίππου που απαιτούσε απόλυτη συγκέντρωση.

Το επόμενο πρωί, μοιραστήκαμε με τους ηθοποιούς και τον σκηνοθέτη την εμπειρία μας και τα όσα ακούσαμε από το κοινό. Ο Δημήτρης Καραντζάς παρατήρησε ότι το Ρομπ δεν έχει φτιαχτεί για να αγκαλιάσει όλο τον κόσμο. Αντίθετα -όπως και πολλές παραγωγές της Στέγης- βγάζει τον θεατή από το “comfort zone” του. Επίσης δεν έχει δράση με την κλασική-θεατρική- έννοια του όρου. Ο λόγος είναι αυτός που τη γεννά. Η ιδιαιτερότητα αυτή δυσκόλεψε ακόμα και τους  Έλληνες που χρειάστηκε περισσότερο να ακούνε παρά να βλέπουν, συμπλήρωσε ο Χρήστος Λούλης. Γι’ αυτό, το έργο προτείνει στο θεατή να αφεθεί στο ρυθμό και τη μουσικότητα του λόγου, κάτι που όπως φαίνεται κατάφεραν οι περισσότεροι Γάλλοι που παρακολούθησαν την παράσταση. Υπάρχουν άλλωστε πολλά στοιχεία που αποκωδικοποιούνται χωρίς τη διαμεσολάβηση της γλώσσας. Το κείμενο είναι ένα μέρος της παράστασης. Η πρόσληψη του θεατή δεν είναι μόνο εγκεφαλική, είναι πιο σύνθετη. Γι’ αυτό και το θέατρο μπορεί να ταξιδέψει παντού, σε κάθε χώρα, όποια γλώσσα κι αν μιλάει.