Έμπνευση από το τοπίο των ελληνικών νησιών, τα αρχαία ελληνικά μνημεία, την υφασμάτινη υφή των Καρυάτιδων, την τοπική κουζίνα, την επέλαση του γκρίζου στην Αθήνα. Η έκθεση «The Last Grand Tour - Σύγχρονοι Περιηγητές στην Ελλάδα» (η Α.V. είναι χορηγός επικοινωνίας) που εμπνεύστηκε για το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης η επιμελήτρια της Tate Jessica Morgan συγκεντρώνει για πρώτη φορά το έργο δεκαεπτά διεθνώς καταξιωμένων καλλιτεχνών οι οποίοι έζησαν για ένα μεγάλο διάστημα στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα. Με δυο λόγια: η μεγάλη έκθεση με έργα ζωγραφικής, γλυπτικής, εγκαταστάσεων και video art «εξετάζει» την Ελλάδα ως τόπο έμπνευσης και πηγή νέων καλλιτεχνικών πρωτοποριών τα τελευταία 70 χρόνια, χωρίς να αφήνει έξω την ερώτηση «τι ισχύει σήμερα»; Αυτό σημαίνει ότι στις αίθουσες του μουσείου θα συνυπάρχουν οι πίνακες των Βρετανών John Craxton και Ben Nicholson από τη δεκαετία του ’40 με πρόσφατα έργα του Helmut Middendorf, ο οποίος ζει μόνιμα στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια. Στη λίστα συμπεριλαμβάνονται ακόμα Έλληνες «του εξωτερικού» όπως η Lynda Benglis (με καταγωγή από το Καστελόριζο), ο Γιάννης Κουνέλλης, ο Λουκάς Σαμαράς και ο Γιάννης Ξενάκης, αλλά και καλλιτέχνες έξω από τα εικαστικά (αλλά με μεγάλο πάθος για την Ελλάδα), όπως ο Leonard Cohen. Πώς φίλτραρε το βλέμμα όλων των παραπάνω την ελληνική ταυτότητα και ιστορία; Την απάντηση μας έδωσε η κ. Morgan (από τις πιο σημαντικές επιμελήτριες της γενιάς της) σε μία από τις επισκέψεις της στην Αθήνα.
Πώς προέκυψε η συνεργασία με το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης; Μου αρέσουν οι επιμέλειες έξω από την Tate, γι’ αυτό και κάθε χρόνο αναλαμβάνω μία εκτός έδρας. Έτσι μπορώ να κάνω πράγματα που δεν θα έκανα στην Tate, να παίρνω ρίσκα και να μπαίνω στο πνεύμα ενός άλλου μουσείου. Έχει πλάκα να σκέφτεσαι με έναν άλλο τρόπο, σε έναν άλλο τόπο. Με τους ανθρώπους του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης γνωριζόμαστε καιρό και κάπως έτσι μου έκαναν την πρόταση για την επιμέλεια μιας έκθεσης. Αμέσως πρότεινα αυτή την ιδέα.
Η ιδέα είναι η ελληνικότητα; Η ιδέα είναι να φέρουμε μαζί σε μια έκθεση καλλιτέχνες οι οποίοι τον 20ό αιώνα πέρασαν χρόνο στην Ελλάδα και ενδιαφέρθηκαν για τα αρχαία της και τα μνημεία της, την κουλτούρα, το τοπίο και τους ανθρώπους της. Κάποιος καλλιτέχνης διαπραγματεύεται μέσα από τη φόρμα του έργου του την ελληνική αρχιτεκτονική, ένας άλλος εμπνεύστηκε από την τοπική κουζίνα του νησιού όπου έμενε και κάποιος άλλος έκανε έργο τέχνης τα ελληνικά μάρμαρα, ζωγραφίζοντάς τα με έντονα χρώματα.
Η δική σας σχέση με την Ελλάδα; Τα τελευταία 8 χρόνια την επισκέπτομαι τακτικά. Μου αρέσει πάρα πολύ η Αθήνα, μου φαίνεται συναρπαστική για να τη ζεις, με τη νυχτερινή της ζωή, την ενέργειά της – ακόμα κι αν δεν κοντρολάρεται, ακόμα κι αν η οργάνωση απουσιάζει εντελώς. Μου αρέσει ακόμα που σε πολλά σημεία της υπάρχει η αίσθηση της γειτονιάς, περπατάς και νομίζεις ότι η γεωγραφία αυτής της πόλης μεταβάλλεται διαρκώς. Όσο για την καλλιτεχνική της σκηνή, μου φαίνεται άκρως ενδιαφέρουσα και σε διαρκή επέκταση. Επισκέπτομαι συνεχώς αίθουσες τέχνης, τη Ρεβέκκα Καμχή, την Bernier Eliades, την Ελένη Κορωναίου, την Q Box… Θα ήθελα πάντως να δω το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Αθήνας ολοκληρωμένο κάποια στιγμή.
Η έννοια του κλασικισμού στην Ελλάδα έχει εμπνεύσει κατά κόρον τους καλλιτέχνες. Τι συμβαίνει, όμως, με τη σύγχρονη ταυτότητα της χώρας; Οι νεότεροι καλλιτέχνες που θα δείτε στην έκθεση, αυτοί που επισκέφτηκαν την Ελλάδα στα 90s, όπως για παράδειγμα ο Martin Kippenberger, εντόπισαν αυτή τη σαν ειρωνική διαφορά ανάμεσα στο αρχαίο παρελθόν και το σήμερα (σ.σ. στην έκθεση θα παρουσιαστεί για πρώτη φορά το έργο του “MomaS, The Museum of Modern Art Syros”, με αρχιτεκτονικά μοντέλα, σχέδια και εφήμερα τα οποία συνθέτουν ένα γεμάτο ειρωνεία φανταστικό ελληνικό μουσείο μοντέρνας τέχνης. Ο Kippenberger είχε στο μυαλό του τα πολυάριθμα ημιτελή κτίρια στην Ελλάδα). Επίσης είδαν ότι τα νησιά είναι ακόμα και τώρα κάτι το εντελώς διαφορετικό από τη μητρόπολη. Η ιδέα όμως του ταξιδιού στην Ελλάδα για την κλασική μόρφωση που προσφέρει δεν υπάρχει πια. Τώρα η τέχνη έχει γίνει… «παγκοσμιοποιημένη» – οι καλλιτέχνες ταξιδεύουν στην Ινδία, την Ασία, τη Λατινική Αμερική, κι αυτό δεν έχει να κάνει μόνο με το τέλος της ιδέας του κλασικισμού αλλά και με πολλά άλλα δεδομένα που έχουν αλλάξει στην κοινωνία, όπως η ευκολία των ταξιδιών, οι ταυτότητες πολλών χωρών που μεταβάλλονται (όπως η δική σας), οι επιρροές των καλλιτεχνών οι οποίες άλλαξαν και κυρίως η ευκολία τού να «ταξιδεύεις» μέσα από το internet. Σκεφτόμουν τι σημαίνουν όλα αυτά για την ιστορία της τέχνης, η οποία για εκατοντάδες χρόνια στηρίχθηκε στην κλασική εκπαίδευση. Αυτό μάλλον τελείωσε.
Αλήθεια, πώς αντιμετωπίζει η Tate την κρίση; Πολύ δύσκολα, «κόβουμε» και από τις εκθέσεις και από το προσωπικό, χωρίς να γνωρίζουμε αν αυτό είναι η αρχή, η μέση ή το τέλος αυτής της ιστορίας.
8°
