Πολιτισμος

Σαν σήμερα 22 Φεβρουαρίου το 1987 πεθαίνει ο Άντι Γουόρχολ

Αναδρομή στη ζωή του «Πάπα της ποπ αρτ» και της καλλιτεχνικής παρακαταθήκης του

A.V. Team
19’ ΔΙΑΒΑΣΜΑ
UPD

Σαν σήμερα 22 Φεβρουαρίου: To 1987 πεθαίνει ο Άντι Γουόρχολ, καλλιτέχνης και πρωτοπόρος του κινήματος της ποπ αρτ - Η ζωή και το έργο του

Ηγεμονική φιγούρα της ποπ αρτ και αρχετυπικός εκφραστής της κουλτούρας της διασημότητας, ο Άντι Γουόρχολ, ο Αμερικανός καλλιτέχνης και κινηματογραφιστής που μετέτρεψε τετριμμένα αντικείμενα της καθημερινότητας σε εικαστικά έργα τα οποία καθόρισαν την εποχή του, πέθανε σαν σήμερα το 1987 σε ηλικία 58 ετών.

Άντι Γουόρχολ, «Marilyn Monroe», 1967 © EPA/Andy Rain

Η απαράμιλλη ικανότητά του να ανασυνθέτει μονότονες συσκευασίες όπως το κουτάκι της σούπας Campbell και το πακέτο του καθαριστικού Brillo σε περιζήτητες μεταξοτυπίες, τον ανέδειξαν σε σταρ της αβάντ γκαρντ κουλτούρας της Νέας Υόρκης και του Λονδίνου κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του '60, ενώ διατηρήθηκε στην εμπροσθοφυλακή της καλλιτεχνικής και κοσμικής σκηνής έως τον θάνατό του.

Κοινωνός καθετί πρωτοποριακού, τo μυστικό της επιτυχίας του ίσως έγκειται σε ένα από τα διασημότερα αποφθέγματά του: «Τα πιο συναρπαστικά αξιοθέατα βρίσκονται μεταξύ δύο αντιθέτων που δεν συναντιούνται ποτέ». Ένα τέτοιο σύνολο αντιθέσεων ήταν και ο ίδιος ο Άντι Γουορχόλα τζούνιορ, όπως ήταν το πραγματικό του όνομα.

Ο μύθος του ασφαλώς ενισχύθηκε από τη σχολαστικά καλλιεργημένη δημόσια εικόνα του, το φαινομενικά αγέραστο προφίλ και τη μυστικοπάθεια γύρω από το υπόβαθρο και την ηλικία του, στοιχεία που του προσέδωσαν σκόπιμα μια περίπου μυστικιστική αύρα. Ποιος ήταν πραγματικά ο Άντι Γουόρχολ;

Ο Άντι Γουόρχολ το 1973 © Jack Mitchell/Wikimedia Commons

Άντι Γουόρχολ: Το πορτρέτο του καλλιτέχνη

Το φαινόμενο Γουόρχολ κρύβει πτυχές του ίδιου του αμερικανικού ονείρου: Ένα νεαρό παιδί από τα μεσοδυτικά των ΗΠΑ με μπόλικο ταλέντο και ακόμη περισσότερα όνειρα, που φτάνει στη μεγάλη πόλη προκειμένου να τα εκπληρώσει ανεξαρτήτως κόστους.

Άντι Γουόρχολ, «Brillo Box», 1964 © EPA/ Andy Warhol Museum/HO

Πολύ πιο προικισμένοι δημιουργοί έχουν ακολουθήσει την ίδια διαδρομή χωρίς αποτέλεσμα, αλλά ο Γουόρχολ ήταν μεταξύ άλλων και μια ιδιοφυΐα στην αυτοπροβολή, ανώτερος στην προώθηση του προσωπικού του brand ακόμη και από τους συγχρόνους και αντιπάλους του στην καλλιτεχνική σκηνή της Νέας Υόρκης, πρόσωπα σαν τον Νόρμαν Μέιλερ και τον Τρούμαν Καπότε.

Όμοια με αρκετούς επιτυχημένους Αμερικανούς, ήταν παιδί μεταναστών από την Ανατολική Ευρώπη. Γεννήθηκε ως Άντι Γουορχόλα από Αυστρο-Ούγγρους γονείς στο Πίτσμπεργκ το 1928 και ως αποτέλεσμα της εύθραυστης υγείας του, πέρασε σημαντικό μέρος της παιδικής του ηλικίας καθηλωμένος στο κρεβάτι, όπου ζωγράφιζε, άκουγε ραδιόφωνο και μάζευε φωτογραφίες με αστέρια του κινηματογράφου. Ο Γουόρχολ αργότερα περιέγραψε αυτή την περίοδο ως πολύ σημαντική για την ανάπτυξη της προσωπικότητας και των δεξιοτήτων του.

Άντι Γουόρχολ, «Big Campbell's Soup Can With Can Opener (Vegetable)», 1962 © EPA/Christie’s

Η τέχνη του αντανακλούσε την εκπαίδευση που έλαβε στη βιομηχανική καρδιά της Αμερικής, στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας Κάρνεγκι στο Πίτσμπεργκ. Μεταξύ των μεγαλύτερων πρώιμων επιτευγμάτων του ήταν η ανάπτυξη μιας μηχανικής διαδικασίας εκτύπωσης στένσιλ, που επρόκειτο να καθιερωθεί ως σημερινή μορφή της μεταξοτυπίας.

Άντι Γουόρχολ, «Debbie Harry», 1980 © EPA

Σταδιακά ο Γουόρχολ μετακινήθηκε από τη δημιουργία εικόνων καθημερινών αντικειμένων στη δημιουργία έργων με κυρίαρχο μοτίβο τις επαναλαμβανόμενες όψεις αστέρων της σόουμπιζ της εποχής του: Από τη Μέριλιν Μονρό και τον Έλβις Πρίσλεϊ, ως τη Τζάκι Κένεντι και την Ελίζαμπεθ Τέιλορ.

Αναρριχώμενος στις βαθμίδες της ποπ αρτ, σύντομα έγινε προσάρτημα της κοινωνικής ζωής της δεκαετίας του 1960, αναπτύσσοντας τον χαρακτήρα και την εικόνα του μέσω της δημιουργίας ταινιών και της συγγραφής.

Ο Άντι Γουόρχολ και ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζίμι Κάρτερ το 1977 © public domain

«Έκανε τον δικό του τρόπο ζωής έργο τέχνης», όπως έλεγε ο Ρίτσαρντ Όλντενμπεργκ, διευθυντής του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης. «Ήταν ένας από τους πρώτους ανθρώπους που έγινε πραγματικά σταρ ως καλλιτέχνης και, όταν ήρθε η διασημότητα, το χάρηκε πολύ».

Ποπ αρτ και ο νέος συμβολισμός των sixties

Τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Ευρώπη, η δημόσια περσόνα του Γουόρχολ συνδέθηκε με τη μουσική και εικαστική σκηνή και τη σεξουαλική αφύπνιση της περιόδου. Από τους Velvet Underground  ως τον Ζαν Μισέλ Μπασκιά και τους «σουπερστάρ» του Φάκτορι όπως η Έντι Σέντζγουϊκ, η Κάντι Ντάρλινγκ, o Τζο Νταλεσάντρο, η Τζάκι Κέρτις και ο Πολ Μόρισεϊ, ο Άντι Γουόρχολ συσπείρωσε γύρω του μια πανστρατιά ταλαντούχων απόκληρων, των οποίων ο δημιουργικός οίστρος ταυτίστηκε με τις δικές του φιλοδοξίες διασημότητας.  

Την περίοδο της ακμής του, γύρω από τον Γουόρχολ και το κινηματογραφικό του στούντιο στο Γκρίνουιτς Βίλατζ σχηματίστηκε μια ιδιότυπη πινακοθήκη χαρακτήρων που έμοιαζαν να αποτελούν μέρος μιας νέας αμερικανικής μυθολογίας, με τον ίδιο ως αρχιερέα της.

Άντι Γουόρχολ, «Red Jackie» (1964) και «Liz» (1965) © EPA

Αντιλαμβανόμενος πριν από οποιονδήποτε άλλο ότι η δεκαετία του 1960 έφερνε την επανάσταση στη δυτική κοινωνία, δε δίστασε να συγκρουστεί με τους λογοκριτές και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού βγαίνοντας νικητής, με ταινίες σαν το «Chelsea Girls» να αναδύονται από το αντεργκράουντ και να προσεγγίζουν ευρύτερο κοινό.  

Πιθανότατα το μεγαλύτερο επίτευγμά του ήταν η κατανόηση του νέου συμβολισμού της εποχής του, τη λατρεία του εφήμερου και τον εναγκαλισμό της υβριδικής κατάστασης μεταξύ χαμηλής αισθητικής και υψηλής τέχνης που τόσο συχνά απαντάται στην ποπ κουλτούρα. Ο Γουόρχολ έγινε βασικός εκπρόσωπος της νέας εποχής του anything goes, εκφράζοντας μέσα από πίνακες, ταινίες, βιβλία και δημοσιογραφικά κείμενα τη δική του ναρκισσιστική άποψη για την Αμερική.

Ο Άντι Γουόρχολ άφησε πίσω του μια καλλιτεχνική παρακαταθήκη που περιλαμβάνει πάνω από 60 ταινίες και περισσότερα από 100.000 έργα © EPA/Manuel Bruque

Ο καλλιτέχνης ως σταρ

Όταν εξελίχθηκε σε απόλυτο πρωταγωνιστή της σκανδαλιστικής, αμαρτωλής σκηνής που φιλοτέχνησαν προς όφελός τους οι κουτσομπολίστικες στήλες του Τύπου, όταν η ζωγραφική του πέρασε στο φόντο του πασπαλισμένου με γκλίτερ κάδρου της δημόσιας περσόνας του, ο ρόλος του Γουόρχολ τον οποίο υποδυόταν ο Άντι Γουόρχολ έγινε σημαντικότερος από οποιαδήποτε καλλιτεχνική του πράξη. Και αναπότρεπτα το έργο του παρήκμασε.

Εάν ωστόσο προσπεράσει κανείς τους ωκεανούς της δημοσιότητας που συνόδευσαν τον βίο του, αν κοιτάξει πέρα από τα «15 λεπτά διασημότητας» και την καλλιέργεια του είδους του προφίλ που σήμερα απαντάται στους ινφλουένσερ και τους επιδραστικούς tiktoker, θα διακρίνει τη σφραγίδα μιας πραγματικά γνήσιας μεγαλοφυΐας και ενός χαρακτήρα τόσο σχολαστικά επιμελημένου όσο και ο Όσκαρ Γουάιλντ στην εποχή του. O Άντι Γουόρχολ φιλοτέχνησε πρώτος το κάδρο των καιρών μας.

Διαβάστε ακόμη → 17 φορές που ο Andy Warhol είδε το μέλλον