Μια επέτειος θα είναι πάντα μια καλή αφορμή για να μιλήσει κανείς για κάτι. Αλλά για τα 40 χρόνια της Ισλαμικής Επανάστασης του Ιράν δεν χρειάζεται να πει κανείς και πολλά. Αρκεί να ενώσει σαν ψηφίδες μερικά πρόσωπα. Το ένα πρόσωπο θα ήταν ασφαλώς η Μαργιάν Σατραπί, εκείνο το κορίτσι από την Τεχεράνη που λάτρευε το πανκ και φρίκαρε με τα τσαντόρ του Χομεϊνί, για να περιγράψει μοναδικά στους δύο τόμους του «Περσέπολις» τον βίαιο μετασχηματισμό της χώρας που γεννήθηκε, πριν υποχρεωθεί να αυτοεξοριστεί στην Ευρώπη.
Η Σατραπί σκιτσάρει τον θείο της να βασανίζεται από την αστυνομία του Σάχη, δείχνει τους Φρουρούς της Επανάστασης να σπέρνουν τον τρόμο, περιγράφει τις σεξουαλικές της περιπέτειες, την απόπειρα αυτοκτονίας της, το χασίς που καπνίζει, μια οδυνηρή επιστροφή στο Ιράν, τη γιαγιά της που γίνεται στα μάτια της σύμβολο της γυναικείας χειραφέτησης. Και πάντα με ένα διαβρωτικό χιούμορ και μια πνευματική ελευθεριότητα που δεν θα μπορούσε να αντέξει κανένας μουλάς.
Τη χώρα της υποχρεώθηκε να εγκαταλείψει το 1997 και η Αζάρ Ναφιζί, καθηγήτρια Αγγλικής Λογοτεχνίας που καλούσε κάθε Πέμπτη στο σπίτι της επτά νέες γυναίκες. Ήταν όλες τους πρώην φοιτήτριές της και ο σκοπός της πρόσκλησης ήταν να διαβάζουν και να συζητούν αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας που ήταν απαγορευμένα στο Ιράν. Η Ναφιζί μετέφερε την εμπειρία της σε ένα βιβλίο. Όπως μπορεί να υποθέσει κανείς, το «Διαβάζοντας τη Λολίτα στην Τεχεράνη», που στα ελληνικά κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Λιβάνη, δεν κυκλοφόρησε ποτέ στο Ιράν.
Άλλο ένα πρόσωπο-ψηφίδα; Μα η Σιρίν Εμπαντί, ιρανή δικηγόρος που τιμήθηκε με το Νομπέλ Ειρήνης το 2003. Δεν ήταν μόνο η πρώτη νομπελίστρια από το Ιράν. Έγινε και η πρώτη της οποίας η χώρα κατέσχεσε το βραβείο της. Η Εμπαντί δεν είδε τον άνθρωπο του καθεστώτος που άνοιξε την τραπεζική θυρίδα και πήρε το βραβείο στα χέρια του. Ζούσε στις Ηνωμένες Πολιτείες – αυτοεξόριστη ασφαλώς και αυτή, αλλά και πάντα αρκετά θαρραλέα για να δηλώνει πως θα επέστρεφε κάποτε στο Ιράν, ακόμη και αν κινδύνευε να συλληφθεί.
Κι έπειτα είναι η Σακινέχ Μοχαμαντί Αστιάνι, η γυναίκα που καταδικάστηκε σε θάνατο διά λιθοβολισμού επειδή διατηρούσε εξωσυζυγικές σχέσεις μετά τη δολοφονία του συζύγου της. Κάποιοι στη Δύση εξεγέρθηκαν, συγκέντρωσαν υπογραφές, ανάμεσά τους ήταν η Ιζαμπέλ Ατζανί, η Σεγκολέν Ρουαγιάλ, η Σαρλότ Γκενσμπούργκ, η Κάρλα Μπρούνι. «Στην Κάρλα Μπρούνι αξίζει να πεθάνει» έγραψε ο Τύπος του καθεστώτος για τη γυναίκα που ήταν τότε πρώτη κυρία της Γαλλίας. «Εξετάζοντας το παρελθόν της Κάρλα Μπρούνι και τις παράνομες σχέσεις που είχε με διάφορους άνδρες φαίνεται ξεκάθαρα ο λόγος για τον οποίο αυτή η ανήθικη γυναίκα στηρίζει μια Ιρανή που έχει καταδικαστεί σε θάνατο για μοιχεία».
Αλλά «ανήθικη γυναίκα» και «πόρνη» ήταν και η Γκολσιφτέ Φαραχανί, η ηθοποιός που πλήρωσε το «λάθος» της να εμφανιστεί χωρίς μαντίλα στην ταινία του Ρίντλεϊ Σκοτ «Η πλεκτάνη» με απαγόρευση εξόδου από τη χώρα της. Κατάφερε να φύγει έξι μήνες μετά. Για να δωρίσει ακόμη ένα «λάθος» στη χώρα της όταν, λίγα χρόνια αργότερα, πόζαρε εντελώς γυμνή για το γαλλικό περιοδικό «Εgoïste».
Η τελευταία ψηφίδα της επετείου είναι ματωμένη. Είναι η Νεντά Αγκχά - Σολτάν, το νέο κορίτσι που συμμετείχε στις μεγάλες διαδηλώσεις του 2011, το «πράσινο κύμα», και δολοφονήθηκε εν ψυχρώ από το καθεστώς με μια σφαίρα στο στήθος. Η δολοφονία της καταγράφηκε σε ένα κινητό τηλέφωνο, η Νεντά είναι πεσμένη στο έδαφος, αιμορραγεί, στο πρόσωπό της διαγράφεται ο πόνος και η αγωνία, ένας άνδρας της λέει να μείνει ζωντανή, κάποιος άλλος προσπαθεί να την κρατήσει στη ζωή. Η Νεντά άφησε την τελευταία της πνοή στον δρόμο για να γίνει ο «Αγγελος της Ελευθερίας» – έτσι θα τη θυμούνταν στο εξής όσοι είχαν εξεγερθεί μαζί της εκείνον τον Φεβρουάριο.
Οι ψηφίδες είναι χιλιάδες. Όχι μόνο αυτής της επανάστασης αλλά όλων των επαναστάσεων που έζησε ο 20ός αιώνας. Όλες τους απέτυχαν. Όχι ως προς τον στόχο, εάν ο στόχος ήταν να ανατρέψουν αυταρχικά και διεφθαρμένα καθεστώτα – από του Σάχη στο Ιράν έως του Μπατίστα στην Κούβα. Απέτυχαν ως προς το αποτέλεσμα: τα αυταρχικά και διεφθαρμένα καθεστώτα δεν έδωσαν τη θέση τους παρά σε αυταρχικά και διεφθαρμένα καθεστώτα. Σε καθεστώτα που κυνήγησαν ανθρώπους σαν τη Μαρζάν Σατραπί, τη Σιρίν Εμπαντί, την Γκολσιφτέ Φαραχανί. Και σκότωσαν άλλους σαν τη Νεντά, που στα φαρσί σημαίνει Φωνή.
17°
