Όλες οι σημαίες έχουν ξεδιπλωθεί, τα επιχειρήματα όλων των σημαιοφόρων έχουν κατατεθεί, φθάνει η ώρα της απόφασης και της πράξης. Η λαϊκή θέληση αιωρείται πάνω από τη χώρα, υπάρχει στα μυαλά μας, αλλά δεν έχει υλοποιηθεί: θα γίνει χαρτάκια την Κυριακή, βουλευτές τη Δευτέρα, κυβέρνηση, ας ελπίσουμε, μετά από λίγες ημέρες.
Ποτέ οι εκλογές δεν ήσαν τόσο βουβές, τόσο ήσυχες. Ελάχιστες οι αφίσες, τα πανώ, οι ντουντούκες, οι ομιλίες των υποψηφίων – η εξωτερική ηρεμία μετά από μήνες αναστατώσεων είναι το καλό τούτης της προεκλογικής περιόδου. Αν είχαμε γλιτώσει οι Αθηναίοι και τις κεντρικές πολιτικές εκδηλώσεις με τους αρχηγούς των κομμάτων όλα θα ήσαν άριστα. Αλλά πρέπει οπωσδήποτε να προκαλέσουν κυκλοφοριακές συμφορήσεις, πρέπει οπωσδήποτε να ασκήσουν και στα σώματά μας τη δύναμή τους τα κόμματα για να καταλάβουμε ποιος και πώς κυβερνά αυτόν τον τόπο.
Όσο ήσυχοι είναι οι δρόμοι και οι πλατείες, τόσο βοούν τα ιστολόγια, το facebook, τα σχόλια στο ιντερνέτ. Το μεγαλύτερο μέρος του δημόσιου διαλόγου, ίσως και το σημαντικότερο, γίνεται από τις οθόνες μας πλέον. Έχω την εντύπωση πως έχει καταλαγιάσει η βιαιότητα του διαλόγου αυτού, πως τα επιθετικά και υβριστικά σχόλια έχουν μειωθεί· μπορεί οι υβριστές και οι διακινητές του hate speech να τρέχουν να μαζέψουν ψήφους και να μας άφησαν τους υπόλοιπους στην ησυχία μας, μπορεί και να απόκαμαν μετά τόσους μήνες χυδαιότητας, μπορεί και να πνίγηκαν μέσα στα λεκτικά περιττώματά τους και να ησυχάσαμε μια για πάντα.
Όλοι γνωρίζουμε πως η ηρεμία είναι επιφαινόμενο: οι νοοτροπίες δεν άλλαξαν, δεν έγιναν ηπιότερα τα πολιτικά ήθη, η κουλτούρα της βίας είναι πάντα εμφανής στον πολιτικό λόγο, απλώς υποψήφιοι και κόμματα φοβούνται τις επιθέσεις αγανακτισμένων και οργισμένων και αποφεύγουν να εκτεθούν δημοσίως. Γνωρίζουμε επίσης ότι αυτοί που επιτίθενται, που καίνε, που αυτοκτονούν, που πετούν μολότωφ ή γιαούρτια δεν είναι οι πραγματικοί οργισμένοι της περιόδου – για επιδειξίες αγανάκτησης πρόκειται που ήσαν πάντα έτοιμοι να τα κάνουν όλα αυτά, όμως περίμεναν την ευκαιρία, να βρεθούν σε φιλικό περίγυρο, να υπάρχει κατανόηση ή και έπαινος για την επίδειξη, να νιώσουν σαν τα ψάρια μέσα σε θάλασσα δυσφορίας και οργής.
Η θάλασσα είναι το πραγματικό πρόβλημα όλων των κομμάτων, όχι τα ψάρια της· η θάλασσα της σιωπηλής οργής, της ανασφάλειας, του φόβου για το αύριο, αυτή θα κυματίσει βουβά την Κυριακή και θα δώσει αποτελέσματα. Θα αναδείξει περισσότερα κόμματα στη Βουλή, δεν είναι καθόλου σίγουρο ωστόσο ότι αυτό θα την κάνει δημοκρατικότερη, αποτελεσματικότερη, σοφότερη, λιγότερο εγωιστική.
Περισσότερο σίγουρο φαίνεται ότι η βουβή θάλασσα θα τιμωρήσει το ΠαΣοΚ επειδή στα δύο κρίσιμα προηγούμενα χρόνια δεν κατάφερε να επιτύχει όσα υπόσχονται όλοι μαζί οι αντίπαλοί του και θα ανταμείψει τη Νέα Δημοκρατία για την καταστροφική εξαετία Καραμανλή. Και έτσι ο διάδοχός του Αντώνης Σαμαράς θα έχει τη δυνατότητα να υλοποιήσει τα γερασμένα δεξιά οράματά του. Από το να ξαναγίνουν τα σχολεία ιδρύματα εθνικής και ηθικής διαπαιδαγώγησης στον εθνικισμό του 19ου αιώνα ως το να επικρατήσει το «δίκαιο του αίματος» στον προσδιορισμό του ποιος δικαιούται να είναι έλληνας πολίτης, αδιαφορώντας για το ότι η ιδεοληψία αυτή έχει δημιουργήσει ποταμούς αίματος στην Ευρώπη, πρωτίστως στα Βαλκάνια.
Ο Αντώνης Σαμαράς δεν πιστεύει στις διαπραγματεύσεις για κοινό όφελος, μόνο από απειλές καταλαβαίνει: θα μπορέσουμε να επαναδιαπραγματευθούμε τα μνημόνια επισείοντας την απειλή ότι θα κινδυνεύει η Ευρώπη αν εμείς βρεθούμε εκτός ευρώ. Θα πάρουμε κονδύλια και θα εξασφαλίσουμε καλύτερους όρους στα θέματα της παράνομης μετανάστευσης διότι οι μετανάστες που βρίσκονται σε ελληνικό έδαφος αποτελούν απειλή για την Ευρώπη. Η απειλή της παράνομης μετανάστευσης θα υποχρεώσει την Ένωση να αναγνωρίσει τα ελληνικά σύνορα ως ευρωπαϊκά και αυτό θα λειτουργήσει αποτρεπτικά προς την Τουρκία. Θα απειλούμε να αναγνωρίσουμε ΑΟΖ όπου μας αρέσει, θα υπάρχει η απειλή η ελληνική κοινωνική αναταραχή να μεταδοθεί στην Ευρώπη αν δεν μας βοηθήσουν – γενικώς, μόνο με απειλές μπορεί κανείς να ασκήσει πολιτική και άρα πρέπει να είναι έτοιμος να πραγματοποιήσει τις απειλές του. Με τον Αντώνη Σαμαρά πρωθυπουργό, στις συνόδους της ΕΕ θα είμαστε «κράτος-μάρτυρας» ζωσμένο με εκρηκτικά έτοιμο να τα πυροδοτήσει. Οι διαπραγματεύσεις δεν θα γίνονται για την επίτευξη κοινών στόχων αλλά για την εξουδετέρωση των ελληνικών απειλών – την οποία φυσικά οι εταίροι θα προσπαθούν να την επιτύχουν μέσω της απομόνωσης της χώρας, ώστε η πυροδότηση των εκρηκτικών να διαμελίσει μόνο τον «μάρτυρα». Αυτή τη λαμπρή προοπτική αποκαλεί «επαναδιαπραγμάτευση» ο πρόεδρος της ΝΔ.
Τα περισσότερα από όσα υπόσχεται ο Αντώνης Σαμαράς δεν έχουν σχέση με την κρίση, αποτελούν ιδεολογικές επιλογές, οράματα που θα υποκαταστήσουν τον άρτο· προσφεύγει στον Θεό και επικαλείται την Αγία Σοφία για να κρύψει την απανθρωπιά και τη βλακεία των πρότασεών του· προσπαθεί να χυτεύσει την οργή και την αγανάκτηση στην αρχέγονη μήτρα συναισθημάτων της ορδής που απειλείται από άλλες ορδές και πρέπει να συσπειρωθεί για να τις αντιμετωπίσει. Ίσως είναι ο περισσότερο αντιευρωπαϊστής από όλους τους πολιτικούς αρχηγούς ο Αντώνης Σαμαράς, όχι μόνο λόγω της «πολιτικής των απειλών» που απειλεί να εφαρμόσει, αλλά και επειδή ο ίδιος νιώθει πραγματικά «ανάδελφος», λόγω της μοναχικής προσωπικής του πορείας των τελευταίων 20 χρόνων. Ήταν η διάβαση της ερήμου για αυτόν, τώρα ο αποκηρυγμένος προφήτης επιστρέφει.
Αλλά ο ανταγωνισμός είναι μεγάλος, έχει γεμίσει προφήτες και μάγους η πολιτική σκηνή. Η λογική είναι κακός σύμβουλος στις περιπτώσεις κρίσης γιατί αναδεικνύει τα επώδυνα που πρέπει να γίνουν. Φυγή λοιπόν, καταφυγή στις προφητείες και τα ξόρκια που εξαφανίζουν με κόλπα μαγικά το κακό και μας εμφανίζουν τη Γη της Επαγγελίας: με τη βοήθεια του Θεού ή με τη βοήθεια του Παγκόσμιου Προλεταριάτου, χάρη στην εσωτερική δύναμη του «Έλληνα» ή την εσωτερική δύναμη του «Αριστερού», η ανεργία θα εξαφανιστεί, οι συντάξεις θα αποκατασταθούν, τα χρέη θα ρυθμιστούν, οι τουρίστες θα ξανάρθουν, οι βιοτεχνίες και τα μαγαζιά θα ξανανοίξουν, οι κακοί θα τιμωρηθούν και οι καλοί θα ανταμειφθούμε. Η Γη της Επαγγελίας βρίσκεται μπροστά μας, προς τα εκεί που δείχνει ο προφήτης, αρκεί να τον ακολουθήσουμε και θα φθάσουμε· όσοι τον ακολουθούμε είμαστε οι καλοί, οι κακοί είναι οι άλλοι.
Η πολιτική αγυρτεία του «σωτήρα-εγώ» και του «σωτήρα-εμείς» που προσπαθεί να μας πείσει πως δεν υπάρχουν αντικειμενικά εμπόδια, αρκεί μόνο η θέλησή μας για «ανυποχώρητους αγώνες» ώστε να γίνει η επιθυμία πραγματικότητα – αυτό είναι το έργο που σπάει ταμεία τούτη την εποχή· σε πολλές παραλλαγές, με διαφορετικούς θιάσους και πρωταγωνιστές που εμπνέονται όλοι από δύο πηγές: τον σοσιαλιστικό ρεαλισμό της δεκαετίας του 1920 και τα επίκαιρα της χούντας της επταετίας 1967-1974.
«Η νέα κυβέρνηση αριστερής συνεργασίας θα κινητοποιήσει όλους τους διαθέσιμους πόρους και όλον τον κρατικό μηχανισμό για να υψώσει αμέσως ασπίδα προστασίας στην κοινωνία. Θα εφαρμόσουμε μέτρα αναδιανομής του εισοδήματος και του πλούτου άμεσης απόδοσης, που θα αυξήσουν τα δημόσια έσοδα», υπόσχεται ο Αλέξης Τσίπρας, μετά από επιφοίτηση του Άρη Βελουχιώτη στη Λαμία. «Μείωση της ανεργίας κάτω από το μισό μέσα σε τρία χρόνια, μέσα από την υλοποίηση πολιτικών ανάπτυξης … μπορούμε να υποκινήσουμε ανάκαμψη που θα φτάσει τις 9 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ», υπόσχεται ο Αντώνης Σαμαράς, μετά από απευθείας συνομιλία με τον Πανάγαθο.
Λεφτά υπάρχουν, δηλαδή· και για τον καθένα από εμάς και για το κράτος. Το θέμα είναι να τα μοιράσουμε σωστά και να τα επενδύσουμε ακόμη σωστότερα. Μου φαίνεται ότι το ίδιο εννοούσε ο Γιώργος Παπανδρέου πριν τρία χρόνια. Θα επιτύχουν εκεί που απέτυχε αυτός διότι Τσίπρας-Σαμαράς είναι θαυματοποιοί, μπορούν να βγάλουν από το καπέλο τους «1, 2, 3, …, πολλά Πολυτεχνεία» ο πρώτος και «1, 2, 3, …, πολλά Ζάππεια» ο δεύτερος. Με την εγγύηση του «1, 2, 3, …, πολλά νομισματοκοπεία» – δραχμών, φυσικά.
Μπορεί πολλοί να προσποιούνται ότι πιστεύουν στα θαύματα, όλοι όμως γνωρίζουμε ότι όποιος και αν κυβερνήσει θα πάρει δύσκολες αποφάσεις. Ο Θεός δεν θα βοηθήσει γιατί δεν υπάρχει Θεός· ούτε ο Βελουχιώτης θα βοηθήσει γιατί αυτός μόνο από άρματα κάτεχε – και το τελευταίο που μας χρειάζεται είναι άρματα, όπως μας θυμίζει η υπόθεση Τσοχατζόπουλου. Μόνοι μας είμαστε και απολύτως υπεύθυνοι να αποφασίσουμε αν θα έχουμε ναζί στη Βουλή, αν οι μπολσεβίκοι θα βάλουν σε ενέργεια τα σχέδιά τους, αν οι δημαγωγοί θα μας πλανέψουν ξανά, αν θα υιοθετήσουμε αρρωστημένα εθνικιστικά σχέδια, αν θα προσπαθήσουμε να γίνουμε απειλή για όλους ώστε να μας υπολογίζουν.
Είναι προφανές ότι τούτη την εποχή χρειαζόταν περισσότερο από ποτέ να μπορούμε να συνεννοηθούμε ως πολίτες που συναπαρτίζουν κοινωνία. Αλλά κυριαρχούν ο φόβος και η οργή στους πολλούς που ψηφίζουμε, το μίσος, η βουλιμία για εξουσία, η θέληση για δύναμη στους λίγους που διεκδικούν την ψήφο μας. Το θέμα είναι οι ψηφοφόροι να καταφέρουμε να ξεφύγουμε από τον φόβο και το μίσος. Να νιώσουμε κάποια ασφάλεια, λιγότερο αβέβαιοι για το μέλλον και να ψηφίσουμε χρησιμοποιώντας τη λογική μας, περνώντας από το ξυράφι της προτάσεις, προφητείες, οράματα. Το ξυράφι του συναισθήματος ότι είμαστε εθνική ορδή που απειλείται ή ταξική ορδή που εκδικείται, είναι καλό μόνο για να κόψουμε τις φλέβες μας.
16°
