10 avant-garde διαφημίσεις από διάσημους σκηνοθέτες

Ποιος είπε ότι η καλλιτεχνική έκφραση και η διαφήμιση δεν μπορούν να συνδυαστούν; Σε μια πρόσφατη σειρά από προβολές του, με γενικό τίτλο «Avant-Garde Ads: Parts I & II», ο μη-κερδοσκοπικός οργανισμός Anthology Film Archives, στην Νέα Υόρκη (τον οποίο ίδρυσε ο θρυλικός avant-garde σκηνοθέτης Τζόνας Μέκας το 1970), συγκέντρωσε ταινίες από το αρχείο του, αλλά και από το αρχείο διάφορων μουσείων ανά τον κόσμο, με διαφημίσεις γυρισμένες από σκηνοθέτες που άφησαν ανεξίτηλο το στίγμα τους στον παγκόσμιο πειραματικό και «arthouse» κινηματογράφο. Από την Λότε Ράινιγκερ, τον Όσκαρ Φίσινγκερ και τον Λεν Λάι, μέχρι τον Ίνγκμαρ Μπέργκμαν, τον Ντέιβιντ Κρόνενμπεργκ και τον Ντέιβιντ Λιντς, το αφιέρωμα συμπεριέλαβε μεγάλα ονόματα του χώρου, που διεξήγαγαν avant-garde «πειράματα» για τις εθνικές τηλεοράσεις ανά τον κόσμο, σε εποχές όπου οι μεγάλες εταιρίες διέθεταν ακόμα χώρο και χρήματα, ακόμα και για τις πιο τραβηγμένες καλλιτεχνικές ιδέες. Αυτά είναι μερικά παραδείγματα avant-garde διαφημίσεων, που άφησαν εποχή με την ελευθερία έκφρασης την οποία επιδεικνύουν:

«The Secret of the Marquise» (1922), της Λότε Ράινιγκερ για την Nivea

Σκηνοθετημένη από την πρωτοπόρο δημιουργό κινουμένων σχεδίων, Λότε Ράινιγκερ, η 2λεπτη αυτή διαφήμιση για τα προϊόντα περιποίησης της Nivea από το μακρινό 1922 είναι ένα πραγματικό έργο τέχνης. Στον ίδιο περίπου τόνο με την ταινία της, «Οι Περιπέτειες του Πρίγκιπα Αχμέντ» (1926), η διαφήμιση ακολουθεί μια νεαρή Μαρκησία, ποθητή από όλους για το απαλό της δέρμα, που έχει την υφή βελούδου. Το μυστικό, φυσικά, της Μαρκησίας είναι το σαπούνι και η κρέμα της Nivea που χρησιμοποιεί, τα οποία της δίνουν αυτήν τη σχεδόν θεϊκή εμφάνιση.

«Muratti Gets in the Act» (1934), του Όσκαρ Φίσινγκερ για τα τσιγάρα Muratti

Δημιουργημένη λίγα χρόνια πριν την έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, η διαφήμιση κινουμένων σχεδίων του πρωτοπόρου Γερμανο-Αμερικανού σχεδιαστή Όσκαρ Φίσινγκερ, για τα τσιγάρα Muratti, είναι σαφώς επηρεασμένη από την μιλιταριστική νοοτροπία της εποχής. Δείχνοντας τα τσιγάρα να «βαδίζουν» συντονισμένα σαν στρατιώτες που πηγαίνουν στην μάχη, θυμίζει έντονα τις προπαγάνδες που ακολούθησαν τα επόμενα χρόνια και από τις δύο πλευρές. Όσο δύσκολο και αν είναι να την διαχωρίσει κανείς από την εποχή της, η διαφήμιση του Φίσινγκερ είναι πρωτοποριακή, όπως και η μετέπειτα δουλειά του για την Ντίσνεϊ.

«The Birth of a Robot» (1935), του Λεν Λάι για τα λιπαντικά κινητήρα Shell

Η διαφήμιση του Νεοζηλανδού avant-garde σκηνοθέτη Λεν Λάι για τα λιπαντικά αυτοκινήτου της Shell Motor Oil είναι ένα «stop-motion» αριστούργημα, «ντυμένο» με μουσική από τους «Πλανήτες» του Γκούσταβ Χολστ. Έγχρωμη, με σύνθετο σενάριο και σχεδόν 6,5 λεπτά στο σύνολό της, σήμερα θυμίζει περισσότερο ταινία μικρού μήκους παρά διαφήμιση για τον κινηματογράφο —καθώς τη δεκαετία του 1930, η τηλεόραση ήταν ακόμα μια πολύ πρώιμη εφεύρεση. Η περίτεχνη αυτή διαφήμιση του Λάι μας γυρίζει πίσω σε μια άλλη εποχή, όταν οι θεατές δεν προσπερνούσαν ακόμα τα διαφημιστικά trailer, πριν αρχίσει η κυρίως ταινία για την οποία είχαν πληρώσει το εισιτήριό τους.

«Bris Soap Commercials» (1951), του Ίνγκμαρ Μπέργκμαν για τα σαπούνια Bris

Ο θρυλικός «arthouse» σκηνοθέτης Ίνγκμαρ Μπέργκμαν είχε ήδη αρχίσει από τη δεκαετία του 1950 να πειραματίζεται με άλλα μέσα, πέραν του κινηματογράφου, όπως με το θέατρο και την τηλεόραση. Η σειρά διαφημίσεών του για τα σαπούνια Bris —τα οποία, τουλάχιστον έξω από την Σουηδία, γνωρίζουμε μόνο μέσα από το έργο του Μπέργκμαν— αποτελεί έναν από αυτούς τους ιδιαίτερους πειραματισμούς τους. Περνώντας από την εποχή των Λουδοβίκων στην σύγχρονη εποχή, ο Μπέργκμαν καταπιάνεται με θέματα που τον απασχόλησαν σε ολόκληρη τη φιλμογραφία του, διαφημίζοντας ταυτόχρονα ένα σαπούνι, που υποτίθεται πως διαθέτει μια «αριστοκρατική» ποιότητα μιας άλλης εποχής. Κάθε μία από αυτές τις διαφημίσεις του είναι ένα μικρό διαμαντάκι.

«Chronicle» (1955), του Τζόρνταν Μπέλσον για την San Francisco Chronicle

Το πιο παράξενο, σήμερα, δεν είναι βέβαια ότι η εφημερίδα San Francisco Chronicle —για την οποία δημιουργήθηκε η διαφήμιση— επέλεξε ένα σάουντρακ το οποίο δεν άρεσε στον σχεδιαστή αφηρημένων κινουμένων σχεδίων Τζόρνταν Μπέλσον, αλλά ότι τον επέλεξε καν για να φτιάξει το σποτάκι τους για τον κινηματογράφο και προφανώς για την τηλεόραση, η οποία είχε ήδη αρχίσει να κάνει την εμφάνισή της σε όλα τα μοντέρνα αμερικανικά σπιτικά. Με διάρκεια 1,5 λεπτό και χωρίς άλλους υπέρτιτλους ή δείγματα συμβατικής «πλοκής», η μόνη ένδειξη πως η διαφήμιση αφορά την συγκεκριμένη εφημερίδα είναι ο τίτλος «Chronicle» στην αρχή, με την χαρακτηριστική της γραμματοσειρά.

https://vimeo.com/933487180

«Luden’s Cough Drops ad» (1967), των Εντ Σίμαν & Φρανκ Ζάππα για το σιρόπι για τον βήχα της Luden

Αυθεντικά ψυχεδελική, καθώς γυρίστηκε το 1967 από τον avant-garde σκηνοθέτη Εντ Σίμαν με ένα σάουντρακ από τον εκκεντρικό μουσικό Frank Zappa, η διαφήμιση για τα Cough Drops της Luden είναι μία από τις πιο καλτ διαφημίσεις όλων των εποχών. Ξεκινώντας σαν ταινία του Όσκαρ Φίσινγκερ, η διαφήμιση ξεκινάει με μια ζωγραφιά που κινείται παιχνιδιάρικα στον χώρο, μέχρι που σιγά-σιγά την καλύπτει το λογότυπο της Luden, εξαφανίζοντάς την τελικά ολοκληρωτικά από την οθόνη —όπως το σιρόπι ή οι καραμέλες της Luden υποτίθεται πως εξαφάνιζαν τις ενοχλήσεις στον λαιμό. Στο τέλος της διαφήμισης ακούγεται και η χαρακτηριστική φωνή του Zappa, που πληρώθηκε τότε $2,000 για να συμμετάσχει σε αυτήν.

«Honda Scooter ad» (1988), του Ντέιβιντ Ντάνιελς για το Scooter της Honda

Μέσα στη δίνη του MTV και το οικονομικό μπουμ της δεκαετίας του 1980, πολλές διαφημίσεις της εποχής βασίστηκαν σε τολμηρές καλλιτεχνικές ιδέες, που συχνά δεν είχαν μεγάλη σχέση με το διαφημιζόμενο προϊόν. Η διαφήμιση του Ντέιβιντ Ντάνιελς —που νωρίτερα είχε δουλέψει και με τον μουσικό Peter Gabriel στο βίντεο κλιπ για την επιτυχία του «Big Time» (1986)— για το νέο Scooter της Honda, είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα, καθώς πέρα από την τελευταία σκηνή, το scooter δεν εμφανίζεται πουθενά. Αντίθετα, βλέπουμε μια ψυχεδελική μεταμόρφωση του κεντρικού ομιλητή σε πλάσματα (φτιαγμένα από πηλό επάνω σε γυαλί) που συνεχώς αλλάζουν σχήμα και χρώμα. Αν μη τι άλλο, πρόκειται για ένα σουβενίρ από μια τρελή εποχή που έχει περάσει ανεπιστρεπτί.

«Caramilk ad» (1990), του Ντέιβιντ Κρόνενμπεργκ για την Caramilk της Cadbury

Η διαφήμιση του Καναδού «άρχοντα του body horror» Ντέιβιντ Κρόνενμπεργκ για την Caramilk της Cadbury μοιάζει εξίσου απειλητική με τις ταινίες του «Videodrome» (1983) και «Naked Lunch» (1991), ακόμα κι αν έχει δημιουργηθεί για να προμοτάρει κάτι τόσο άκακο …όσο μια μπάρα σοκολάτας. Θέλοντας να τονίσει την «μυστηριώδη», έως και «αισθησιακή» φύση της σοκολάτας, το σποτάκι, που διαρκεί 30 δευτερόλεπτα, δείχνει την συνάντηση ενός καλοντυμένου άνδρα με μια μυστηριώδη γυναίκα που τον ρωτάει: «Have you come to your senses?» (Έχεις συνέλθει;) Ο άνδρας ξυπνάει αργότερα στο σπίτι του —μια έπαυλη, με δωμάτια που προστατεύονται από υψηλή τεχνολογία— και καλεί στο τηλέφωνο ξανά την μυστηριώδη γυναίκα.

«Nike Air Max 180 Commercial» (1991), του Ζαν-Λυκ Γκοντάρ για τα παπούτσια Nike Air Max 180

Ίσως ένα από τα πιο παράξενα προτζεκτ που ανέλαβε ποτέ ο «πατέρας» της γαλλικής Nouvelle Vague, η διαφήμιση αυτή για τα παπούτσια της Nike, Nike Air Max 180, είναι κατάλληλη για όλες —και ιδιαίτερα τις μικρές— ηλικίες. Ένας πατέρας με ένα μικρό κοριτσάκι περπατάνε ανέμελα σε ένα μεγάλο πάρκο, μέχρι που στο δρόμο τους εμφανίζεται μια μάγισσα. Ξαφνικά εικόνες θανάτου —ανάμεσα στις οποίες και ο «Κρόνος που καταβροχθίζει τον γιο του» του Γκόγια— εμφανίζονται στην οθόνη, αλλά χάρη στα νέα τους παπούτσια, ο πατέρας και το κοριτσάκι καταφέρνουν να τρέξουν και να ξεφύγουν από την μέγαιρα. Πρόκειται σίγουρα για μία από τις πιο παράξενες γαλλικές διαφημίσεις όλων των εποχών.

«PlayStation 2: The Third Place» (2000), του Ντέιβιντ Λιντς για το PlayStation 2

Γυρισμένη την εποχή που ο Ντέιβιντ Λιντς ετοίμαζε την σκοτεινή ταινία του για το Χόλυγουντ, «Mulholland Dr.» (2001) —την οποία είχε αρχικά συλλάβει ως μίνι-σειρά, α λα «Twin Peaks» (1990-1)— η διαφήμισή του για την κονσόλα PlayStation 2 της Sony βρίσκει τον σκηνοθέτη πίσω στις σκοτεινές του ρίζες, και συγκεκριμένα στο avant-garde ντεμπούτο του «Eraserhead» (1977). Ασπρόμαυρη, σουρεαλιστική και γεμάτη από τις αλλόκοσμες φιγούρες που συχνά εμφανίζονται στις ταινίες του —ένα doppelgänger, μία φιγούρα με κεφάλι πάπιας, μία μούμια και ένα ακρωτηριασμένο χέρι— η διαφήμιση ακολουθεί έναν ανώνυμο άνδρα (Τζέισον Σ.) που περιφέρεται σε έναν αμυδρά φωτισμένο διάδρομο, ο οποίος οδηγεί σε «παράλογα» δωμάτια —έναν εφιαλτικό χώρο στον οποίο ο Λιντς επέστρεψε πολύ αργότερα, με την τελευταία σεζόν του «Twin Peaks» (2017).