Η Ελένη Χελιώτη είδε τις σειρές «Challenger: The Last Flight» και «Away» στο Netflix και την έβαλαν σε (διαστημικές) σκέψεις
Πριν λίγες ώρες τελείωσα να βλέπω τη σειρά Away στο Netflix. Τα δέκα 50λεπτα επεισόδια μου κράτησαν πολύ καλή παρέα τα τελευταία βράδια. Η σειρά βγήκε στις 4 Σεπτεμβρίου, δύο εβδομάδες πριν το ντοκιμαντέρ του Netflix για τη μοιραία πτήση του Challenger (Challenger: The Last Flight). Ο λόγος για τον οποίο αναφέρω το τελευταίο είναι γιατί, ενώ έβλεπα το Away, μου έρχονταν κατά νου σκηνές από το Challenger, το οποίο είδα μονορούφι την ημέρα που βγήκε (στις 16 Σεπτεμβρίου). Ομολογώ δεν την ήξερα την ιστορία του Challenger και του αδικοχαμένου πληρώματος που πέθανε από μια έκρηξη 1 λεπτό και 13 δευτερόλεπτα μετά την απογείωση του στις 28 Γενάρη του 1986.
Ας τα πάρουμε όμως από την αρχή. Το Away διαδραματίζεται στο κοντινό μέλλον (δεν μας δίνει ακριβή χρονολογία) όπου η NASA σε συνεργασία με άλλα κράτη (Κίνα, Ινδία, Ρωσία) προετοιμάζουν την πρώτη επανδρωμένη αποστολή στον Άρη με πλήρωμα πέντε ανθρώπων: την Emma, μια aμερικανίδα πιλότο της NASA και κυβερνήτη του διαστημόπλοιου, τον Misha, έναν ρώσο μηχανικό, τον Ram, έναν ινδό ιατρό, την Lu, μια κινέζα χημικό, και τον Kwesi, έναν βοτανολόγο από την Γκάνα ο οποίος υιοθετήθηκε σε μικρή ηλικία από βρετανούς γονείς.
Η πρώτη αυτή σεζόν (και ελπίζω να έχουμε και 2η κάποια στιγμή) ξεκινάει λίγο πριν την αναχώρηση και τελειώνει (spoiler alert) με την άφιξη του διαστημόπλοιου στον Άρη. Κατά τη διάρκεια του 8μηνου ταξιδιού, η σειρά ασχολείται τόσο με την αποστολή και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει το πλήρωμα, όσο και τις προσωπικές τους ιστορίες. Υπάρχει μια συνεχής ταλάντευση μεταξύ της παγωμένης διαστημικής πραγματικότητας και της ανθρώπινης προσέγγισης τόσο για αυτά που συμβαίνουν στο σκάφος και στη NASA, όσο και στους ανθρώπους που έχουν μείνει πίσω. Ομολογουμένως το δράμα καμιά φορά υπερισχύει και, όταν αυτό συμβαίνει, η πρώτη αντίδραση (τουλάχιστον η δική μου αυτή ήταν) είναι να πεις μέσα σου «έλα με το κλάμα και τις αγάπες, φτάνει. Τι γίνεται με το σύστημα ύδρευσης που χάλασε; Το φτιάξατε;»
Εδώ όμως είναι που η έστω και επιφανειακή σύγκριση με την ιστορία του Challenger έρχεται να κουμπώσει. Το Challenger θα πήγαινε στον διαστημικό σταθμό για μία εβδομάδα. Το Atlas (το διαστημόπλοιο στη σειρά Away) θα ταξίδευε στον Άρη για 8 μήνες και οι αστροναύτες θα έμεναν εκεί 1,5 χρόνο πριν ξεκινήσουν το ταξίδι της επιστροφής. Η πρόκληση όμως, ο απώτερος σκοπός, ο στόχος, φαίνεται να είναι ο ίδιος, με λίγες δεκαετίες διαφορά: η επιθυμία του ανθρώπου να πάει «πιο πέρα», να κάνει το φαινομενικά αδύνατο, εφικτό. Να κατακτήσει τους φόβους του, το διάστημα, αυτό που ονομάζουμε ανθρώπινο. Να ξεπεράσει τον εαυτό του κρατώντας σφιχτά την ανθρωπιά του. Η αλήθεια είναι ότι το Away προσπαθεί να κρατήσει πολλές μπάλες στον αέρα, ως κινηματογραφικός ζογκλέρ: την επιστημονική, την εθνική, την ομοφυλοφιλική, τη φυλετική, τη θρησκευτική, την οικογενειακή, και άλλες πολλές. Σε μεγάλο βαθμό τα καταφέρνει καλά και σαν σύνολο δίνει ένα αξιοπρεπές αποτέλεσμα. Υπάρχουν όμως σκηνές που φαίνονται αχρείαστα υπερβολικές στον ζήλο τους να «χωρέσουν» και να δείξουν την απόλυτη ισότητα στην αντιπροσώπευση τόσων κοινωνικών θεμάτων ταυτόχρονα.
To πλήρωμα της μοιραίας αποστολής - Από αριστερά: Sharon Christa McAuliffe, Gregory Jarvis, Judith A. Resnik, Francis R. (Dick) Scobee, Ronald E. McNair, Mike J. Smith και Ellison S. Onizuka
Επανέρχομαι όμως στη σύγκριση. Στο ντοκιμαντέρ Challenger: The Last Flight βλέπουμε πολλά αποσπάσματα από το πλήρωμα κατά τη διάρκεια των δύο χρόνων προετοιμασίας τους για το ταξίδι στο διάστημα. Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι το ένα μέλος του πληρώματος δεν ήταν αστροναύτης αλλά πολίτης: μια δασκάλα δημοτικού, επιλεγμένη με προσοχή μετά από μια πολύμηνη διαδικασία αξιολόγησης. Πρώτη φορά θα πήγαινε στο διάστημα ένας πολίτης. Οι δημιουργοί της σειράς πήραν συνέντευξη τόσο από μέλη της οικογένειας των θυμάτων, όσο και από αστροναύτες και άλλα μέλη της NASA, οι οποίοι είχαν άμεση ή έμμεση εμπλοκή με την αποστολή. Μίλησαν (παραδόξως) πολύ ανοιχτά για τα ανθρώπινα λάθη που έγιναν, τις δυστοκίες και τα λάθος κίνητρα των εμπλεκομένων που οδήγησαν στην καταστροφή. Και από την άλλη έχουμε τα περήφανα και χαρούμενα πρόσωπα του πληρώματος, τις προκλήσεις και δυσκολίες εκπαίδευσης, και την απόλυτη επιθυμία να πάνε εκεί, στο διάστημα: the final frontier (το τελευταίο σύνορο), όπως έλεγε και o Captain Kirk στο StarTrek.
Το Challenger εξερράγη λίγο μετά την εκτόξευσή του προκαλώντας παγκόσμιο σοκ.
Και κάπου εδώ θυμάμαι τον Mishaνα λέει στην Lu ότι στο διάστημα ανακάλυψε ότι δεν υπάρχουν σύνορα, χώρες, ή motherland (όπως οι Ρώσοι και οι Κινέζοι αποκαλούν τη μαμά πατρίδα τους), αλλά οι άνθρωποι που αγαπάμε. Ναι, ξέρω, και άλλο δράμα, και δη cheesy. Κάποιοι ενδεχομένως να το χαρακτήριζαν και too much ή μη ρεαλιστικό. Είναι όμως; Η ιστορία του είδους μας μάς έχει δείξει επανειλημμένα ότι ο ανθρώπινος παράγοντας ήταν αυτός που πάντα όριζε την πορεία μας και η εξέλιξη, η επιστήμη και η τεχνολογία είναι απλώς φίλτρα μέσα από τα οποία περνάμε για να εξυπηρετήσουμε εμάς. Ακόμα και η σύγχρονη και πρόσφατη ασχολία μας με οτιδήποτε οικολογικό ή περιβαλλοντολογικό δεν οφείλεται σε μια ξαφνική ευσυνειδησία για τον πλανήτη μας, αλλά στην απλή συνειδητοποίηση ότι εάν δεν τον προστατέψουμε, θα αφανιστούμε. Τρέχουμε, λοιπόν, να φτιάξουμε κάτι που για δεκαετίες καταστρέφαμε. Εμάς πάμε να σώσουμε, όμως, ουσιαστικά. Σωστά;
Ο άνθρωπος, λοιπόν, βρίσκεται πίσω απ’ όλα: τη δημιουργία, την καταστροφή, το λάθος και το επίτευγμα. Και το δράμα έχει υπάρξει στο προσκήνιο της ύπαρξής μας σε κάθε μας βήμα. Είναι τόσο εμφανές στους πραγματικούς ανθρώπους του Challenger όσο και στους χαρακτήρες του Away. Όπως και να ‘χει, δείτε τα γιατί αξίζει να γνωρίζουμε τι συνέβη στα νηπιακά διαστημικά μας βήματα και τι μπορούμε ενδεχομένως να πετύχουμε όταν επιτέλους (και εάν) ενηλικιωθούμε.
12°
