Μελέτη: Οι άνθρωποι άναβαν φωτιά 350.000 χρόνια νωρίτερα από ό,τι πιστεύαμε

Επιστήμονες στη Βρετανία υποστηρίζουν ότι οι αρχαίοι άνθρωποι ίσως έμαθαν να ανάβουν φωτιά πολύ νωρίτερα απ’ ό,τι πιστευόταν, έχοντας εντοπίσει στοιχεία εσκεμμένης χρήσης φωτιάς σε περιοχή της σημερινής ανατολικής Αγγλίας πριν από περίπου 400.000 χρόνια.

Τα ευρήματα, που περιγράφονται στο περιοδικό Nature, μεταθέτουν την παλαιότερη γνωστή χρονολόγηση για ελεγχόμενη παραγωγή φωτιάς από τους ανθρώπους κατά περίπου 350.000 χρόνια.

Μέχρι σήμερα, τα αρχαιότερα επιβεβαιωμένα στοιχεία προέρχονταν από τοποθεσίες Νεάντερταλ στη βόρεια Γαλλία, ηλικίας περίπου 50.000 ετών.

Η ανακάλυψη έγινε στο Μπάρναμ, μια παλαιολιθική τοποθεσία στο Σάφολκ, που ανασκάπτεται εδώ και δεκαετίες. Ομάδα του Βρετανικού Μουσείου εντόπισε ένα τμήμα ψημένου πηλού, χειροπελέκεις από πυριτόλιθο ραγισμένους από υψηλή θερμότητα και δύο θραύσματα σιδηροπυρίτη, ενός ορυκτού που παράγει σπινθήρες όταν χτυπηθεί με πυριτόλιθο.

Οι ερευνητές πέρασαν τέσσερα χρόνια αναλύοντας τα δεδομένα ώστε να αποκλείσουν φυσικές πυρκαγιές. Οι γεωχημικές εξετάσεις έδειξαν ότι οι θερμοκρασίες ξεπέρασαν τους 700°C, με ενδείξεις επαναλαμβανόμενης καύσης στο ίδιο σημείο. Το μοτίβο αυτό, λένε, ταιριάζει με κατασκευασμένη εστία και όχι με κεραυνό.

Ο Ρομπ Ντέιβις, παλαιολιθικός αρχαιολόγος στο Βρετανικό Μουσείο, δήλωσε ότι ο συνδυασμός υψηλών θερμοκρασιών, ελεγχόμενης καύσης και σιδηροπυρίτη δείχνει «πώς ακριβώς άναβαν τη φωτιά και το γεγονός ότι την παρήγαγαν οι ίδιοι».

Ο σιδηροπυρίτης δεν απαντάται φυσικά στο Μπάρναμ. Η παρουσία του υποδηλώνει ότι οι κάτοικοι της περιοχής τον συνέλεγαν σκόπιμα, γνωρίζοντας τις ιδιότητές του και χρησιμοποιώντας τον για να ανάψουν προσάναμμα.

Η εσκεμμένη παραγωγή φωτιάς σπάνια διατηρείται στο αρχαιολογικό αρχείο: η στάχτη διασκορπίζεται, το κάρβουνο αποσυντίθεται, τα θερμικά αλλοιωμένα ιζήματα διαβρώνονται.

Στο Μπάρναμ, ωστόσο, τα καμένα κατάλοιπα σφραγίστηκαν μέσα σε αρχαία ιζήματα λιμνών, επιτρέποντας στους επιστήμονες να ανασυνθέσουν τον τρόπο με τον οποίο οι πρώιμοι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν την περιοχή. Οι ερευνητές λένε ότι οι συνέπειες για την ανθρώπινη εξέλιξη είναι σημαντικές.

Η φωτιά επέτρεψε στις πρώιμες πληθυσμιακές ομάδες να επιβιώσουν σε ψυχρότερα κλίματα, να απομακρύνουν θηρευτές και να μαγειρεύουν τροφή. Το μαγείρεμα διασπά τοξίνες σε ρίζες και κόνδυλους και σκοτώνει παθογόνα στο κρέας, βελτιώνοντας την πέψη και απελευθερώνοντας περισσότερη ενέργεια για τη στήριξη μεγαλύτερων εγκεφάλων.

Ο Κρις Στρίγκερ, ειδικός στην ανθρώπινη εξέλιξη στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, αναφέρει ότι απολιθώματα από Βρετανία και Ισπανία δείχνουν πως οι κάτοικοι του Μπάρναμ ήταν πρώιμοι Νεάντερταλ, με χαρακτηριστικά κρανίου και DNA που μαρτυρούν αυξανόμενη γνωσιακή και τεχνολογική πολυπλοκότητα.

Η φωτιά επέτρεψε και νέες μορφές κοινωνικής ζωής. Οι βραδινές συγκεντρώσεις γύρω από μια εστία θα πρόσφεραν χρόνο για σχεδιασμό, αφήγηση ιστοριών και ενίσχυση των κοινωνικών δεσμών - συμπεριφορές συνδεδεμένες με την ανάπτυξη γλώσσας και πιο οργανωμένων κοινωνιών.

Οι αρχαιολόγοι υποστηρίζουν ότι η τοποθεσία του Μπάρναμ ταιριάζει με ένα ευρύτερο μοτίβο σε Βρετανία και ηπειρωτική Ευρώπη μεταξύ 500.000 και 400.000 ετών, όταν το μέγεθος του εγκεφάλου των πρώιμων ανθρώπων άρχισε να πλησιάζει το σύγχρονο και όταν η πολυπλοκότητα της συμπεριφοράς τους γίνεται πιο εμφανής.

Ο Νικ Άστον, επιμελητής παλαιολιθικών συλλογών στο Βρετανικό Μουσείο, το χαρακτήρισε «την πιο συναρπαστική ανακάλυψη στα 40 χρόνια της καριέρας μου».

Για τους αρχαιολόγους, η ανακάλυψη βοηθά στην απάντηση ενός παλιού ερωτήματος: πότε οι άνθρωποι σταμάτησαν να βασίζονται σε κεραυνούς και τυχαίες φωτιές και έμαθαν να δημιουργούν φλόγα όπου και όποτε τη χρειάζονταν.

(Πηγή: PBS News)