10 συμβουλές για τον αρχάριο κριτικό videogames, από έναν λίγο λιγότερο αρχάριο
Γράφω για videogames εδώ και μερικά χρόνια. Όχι και τόσο πολλά. Αυτή η συλλογή με συμβουλές δεν είναι το απόσταγμα της μακρόχρονης καριέρας ενός βετεράνου. Είναι, μάλλον, συμπεράσματα που μου έχουν φανεί χρήσιμα, ως τώρα, στην προσπάθειά μου να γράφω ενδιαφέρουσες κριτικές για videogames. Μερικά είναι απλά και πρακτικά, άλλα είναι αφηρημένα και θεωρητικά. Απευθύνομαι κυρίως σε όσους σκέφτονται να ξεκινήσουν μια τέτοια περιπέτεια ή βρίσκονται στα πρώτα τους βήματα και αναρωτιούνται, απλούστατα, τι σκέφτονται οι άλλοι για όλα αυτά.
Κράτα σημειώσεις την ώρα που παίζεις. Μπορεί να σκέφτεσαι ότι είναι καλύτερα να αρχίσεις να γράφεις αφότου τελειώσεις το παιχνίδι, για να μην αναχαιτίζεις συνεχώς τη ροή της εμπειρίας σου. Δεν είναι καλύτερα, για έναν απλό λόγο: δε θα μπορέσεις να θυμάσαι αυτά που σκέφτηκες κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού. Επιπλέον, οι σημειώσεις σου – με λίγο γυάλισμα – θα γίνουν μια εξαιρετική βάση για το κείμενό σου, ώστε να μην πρέπει να αντιμετωπίσεις τον παραλυτικό τρόμο της λευκής σελίδας.
Επί των σημειώσεων, μια παρότρυνση: Να είστε προσαρμοστικοί όσον αφορά στην έκταση και την περιγραφικότητα με την οποία σημειώνετε. Ως γενικός κανόνας, είναι προτιμότερο να είστε πολύ περιεκτικοί, χωρίς έγνοια για το δόκιμο λόγο. Θα υπάρξουν, όμως, στιγμές, που θα σας έρθει μια ιδέα για τη διατύπωση μιας σκέψης. Μια πρωτότυπη έκφραση, μια εξυπνάδα ή οποιουδήποτε είδους λογοτεχνικό τέχνασμα που θα ομορφύνει το κείμενό σας. Μη διστάσετε να το καταγράψετε. Αν η ροή σας πάει παραπέρα, ακολουθήστε τη!
Εμπιστευτείτε την εμπειρία σας. Συζητάτε με τους φίλους σας με ακατάρριπτη αυτοπεποίθηση περί καλών και κακών videogames, αλλά όταν έρθει η ώρα να απαθανατίσετε την άποψή σας στο internet, μπορεί να διστάσετε. Τι κι αν κάνετε λάθος; Προσπαθήστε να θυμάστε ότι η δική σας εμπειρία είναι εξίσου έγκυρη με οποιουδήποτε άλλου. Κριτική δε σημαίνει απλώς να μεταφέρω την εμπειρία μου, αλλά όσο πιο ειλικρινά την γραπώσετε, τόσο καλύτερα θα την αναλύσετε. Μη γράφετε πράγματα που ακούγονται ωραία, αλλά δεν ανταποκρίνονται στην πραγματική σας εμπειρία.
Ο κριτικός έχει αξία επειδή εξετάζει αυστηρά τις απόψεις του, όχι επειδή τις δημοσιεύει. Ο μόνος τρόπος να γράφεις ενδιαφέροντα πράγματα για games είναι να μαθαίνεις συνεχώς για αυτά. Η μέρα του αγώνα δεν είναι η μόνη μέρα που εργαζόμαστε. Αν δεν έχεις προπονηθεί ενδιάμεσα, σε κάθε αγώνα θα είσαι ίδιος (και χειρότερος). Οπότε, έρευνα! Δες ομιλίες, αναλύσεις άλλων και σημείωνε τις σκέψεις σου, ασχέτως του αν θα χρησιμοποιηθούν άμεσα για κάποια κριτική. Αυτό, για μένα, είναι και το πιο συναρπαστικό. Τα videogames είναι ένα νεογνό μέσο, κι ως εκ τούτου τα νερά τους είναι αχαρτογράφητα. Οπότε, πιάσε μολύβι και χαρτί και μπάρκαρε. Ποιος ξέρει τι θα ανακαλύψεις.
Δεν είναι όλα, απλώς, υποκειμενικά; Πώς αξιολογούμε μια εμπειρία; Δεν είναι τα πάντα υποκειμενικά; Αυτό που αρέσει σε μένα δεν αρέσει σε σένα και αντιστρόφως. Αυτό το δήθεν ανυπέρβλητο επιχείρημα ενάντια σε οποιαδήποτε αντικειμενική παρατήρηση, είναι πραγματικά εξουθενωτικό. Το γεγονός ότι μπορείς να αξιολογήσεις κάτι ως προς την επίτευξη ενός στόχου και το γεγονός ότι η πραγματικότητα βιώνεται πάντα από υποκείμενα, δε χρειάζεται να τσακώνονται όλη την ώρα. Πράγματι, καμία άποψη δεν εκφράζει τους πάντες και όλες οι κριτικές είναι, εν τέλει, απόψεις. Αυτό δε σημαίνει ότι δε μπορούμε να τεκμηριώσουμε – ως ένα βαθμό – ορισμένα επιχειρήματα. Όλα αυτά φυσικά, μέσα σε κάποιο πλαίσιο, με κάποια σημεία αναφοράς που μοιραζόμαστε με τους περισσότερους αναγνώστες και αρθρογράφους. Εκτός context δεν τεκμηριώνεται τίποτα. Περισσότερα στην επόμενη συμβουλή.
Καλύτερα να αξιολογούμε καθετί συγκρίνοντάς το με αυτό που στοχεύει να είναι, παρά με αυτό που θα θέλαμε να είναι. Mπορείς να κατηγορήσεις το κρασοπότηρό σου για έλλειψη κρασιού αλλά όχι για έλλειψη λεμονάδας. Mπορούμε να κριτικάρουμε ένα game εύστοχα αν, αναλύοντας αυτό που είναι, συνεπάγουμε αυτό που θέλει να είναι. Διάλεξε μια σχεδιαστική απόφαση που θεωρείς ότι έχει σχετικά ξεκάθαρο σκοπό και στη συνέχεια εξέτασε όλες τις σχεδιαστικές και αισθητικές αποφάσεις που μπορείς να εντοπίσεις υπό το πρίσμα αυτό. Αν ανακαλύψεις πως συγκλίνουν, δηλαδή ότι τις διέπουν κάποιες θεμελιώδεις αρχές ή πυλώνες, τότε ενδεχομένως να έχεις συλλάβει – σε κάποιο βαθμό – μια ευρύτερη πρόθεση της εμπειρίας. Με αυτό το προθετικό απόσταγμα στη φιάλη, το βασικό ερώτημα που παραμένει είναι κατά πόσο ο στόχος αυτός επιτυγχάνεται από τις εκάστοτε αποφάσεις και την υλοποίησή τους.
Ποτέ δε θα μπουν όλα σε τάξη, γιατί αυτή η απόλυτα ενοποιητική τάξη δεν υπάρχει.
Μην παίζεις όλη μέρα videogames. Αν ξέρεις καλά το χώρο, αλλά μπορείς να φέρεις μια φρέσκια οπτική από έναν άλλο, έχεις τις μεγαλύτερες πιθανότητες να πεις κάτι ενδιαφέρον. Ο Κουροσάβα έλεγε πως «δημιουργούμε από μνήμη», οπότε, βγες εκεί έξω και κάνε μερικές. Διάβασε, δες ταινίες, πήγαινε σε εκθέσεις, ταξίδευσε, κάνε βόλτες στο κέντρο. Μίλα με ανθρώπους για τα πράγματα που τους ενδιαφέρουν και άκουσέ τους προσεκτικά. Θυμήσου, εξάλλου: τα videogames είναι τέχνη, το να τα παίζεις δεν είναι. Μην αφήσεις το ενδιαφέρον σου για αυτά να γίνει ολόκληρη η ταυτότητά σου, γιατί τότε θα λιμνάσει κι αυτό.
Διάβασε/άκου τους «μεγάλους». Πέρα από το να «μελετάς» τα videogames, είναι πολύτιμο να περάσεις χρόνο με αυτούς που τα αναλύουν καλά. Για μένα, μεταξύ των πολυτιμότερων πόροων που έχω συναντήσει στο δρόμο μου, ήταν ο πολύφημος κριτικός και game developer Tim Rogers (Action Button) – κατά πολλούς «ιδρυτής» ενός νέου ρεύματος στη gaming δημοσιογραφία – ο Matthewmatosis, το Game Maker’s Toolkit και το κανάλι του Masahiro Sakurai στο YouTube. Στην Ελλάδα, σε μεγάλη εκτίμηση έχω τα κείμενα του Γιώργου Πρίτσκα και του καλού μου φίλου Γιάννη Σιδηρόπουλου. Στην ATHENS VOICE έγραφε επίσης ένας εξαιρετικός κριτικός και δημοσιογράφος του gaming, ο Αλέξανδρος Χατζηιωάννου.
Πειραματίσου με τη φόρμα. Κανείς μας δεν ξέρει πώς ακριβώς πρέπει να κριτικάρουμε τα videogames. Προσωπικά, έχω γράψει κείμενα που μοιάζουν με εξομολογητικό ντελίριο και άλλα που μοιάζουν με ακαδημαϊκές εργασίες. Ακόμα το ψάχνω, όπως όλοι μας. Παρότι πιστεύω πολύ στην ανάπτυξη μεθοδολογίας, δε χρειάζεται να τυποποιήσουμε τα πάντα. Σίγουρα, δε χρειάζεται αυτή η τυποποίηση να έχει τη μορφή «Gameplay, Γραφικά, Ήχος, Αφήγηση», πόσο μάλλον «replayability» (χριστέ μου βόηθα). Κάθε φρέσκο μυαλό που μπαίνει σε αυτή την κλίκα, αναπαριστά μια δυνατότητα για νέες προσεγγίσεις. Δοκίμασε πράγματα και μη φοβάσαι να κάνεις λάθη. Άκου, όμως, και τον αντίλογο.
