Βαλεντίνα Χρυσοστόμου: Μια γυναίκα στον ανδροκρατούμενο χώρο των videogames

Θα μπορούσα να αναφερθώ σε στατιστικά, έρευνες και ούτω καθεξής, αλλά γιατί να το κάνω (θα το κάνω όμως), αφού μπορώ να πω αυτό: Η φορητή κονσόλα με την οποία όλοι μεγαλώσαμε, λεγόταν «Game Boy». Γράψτε «90s game advertisements» στην μπάρα αναζήτησης και το YouTube θα σας δείξει δεκάδες διαφημίσεις με άντρες –κυρίως αγόρια– φτιαγμένες από άντρες, για άντρες. Τα videogames ήταν επινόηση των προγραμματιστών, ενός χώρου που παραμένει συντριπτικά ανδροκρατούμενος. Σύμφωνα με τo Statista, το 91,88% των συμμετεχόντων σε μια παγκόσμια έρευνα προγραμματιστών λογισμικού του 2022 ήταν άντρες.

Δύο από τα διασημότερα franchise όλων των εποχών, το «The Legend of Zelda» και το «Super Mario», είναι ιστορίες ανδρών που σώζουν πριγκίπισσες κλεμμένες από άλλους άνδρες. Θα ήταν άστοχο να τα κριτικάρουμε για την απλοϊκότητά τους, να τα επικρίνουμε εκ των υστέρων από ένα σύγχρονο κοινωνικοπολιτικό πρίσμα –τα αφηγηματικά videogames έχουν ωριμάσει πολύ από τότε– ή να τους προσάψουμε πολιτικές προεκτάσεις που δεν έχουν. Δεν μπορώ να αποκαλέσω το Super Mario πατριαρχική προπαγάνδα, αλλά μπορώ εύκολα να πω ότι φτιάχτηκε με μια ανδρική φαντασίωση κατά νου.

Και η αδιανόητα δημοφιλής σειρά «Uncharted» έχει να κάνει με ένα γεροδεμένο παλικάρι που χοροπηδάει πέρα δώθε πυροβολώντας και γρονθοκοπώντας, αλλά την έγραψε η Έιμι Χέννιγκ. H διασημότερη, ίσως, γυναίκα σεναριογράφος των videogames έχει δηλώσει σε συνέντευξή της για τους Los Angeles Times πως ο σεξισμός δεν ήταν πρόβλημα στη δική της καριέρα. «Συνήθως ήταν άνδρες που μου έδωσαν τις ευκαιρίες που είχα. Νομίζω ότι είναι μια αρκετά νέα και προοδευτική βιομηχανία, ώστε απλά να μην τίποτα από αυτά», λέει. Σημειώνει, πάντως, ότι ζήτησε σε διάφορες περιστάσεις από κάποιον άντρα 3D modeler να «ρίξει» λίγο το νούμερο του σουτιέν κάποιας χαρακτήρα.

Πολλά άτομα θα διαφωνήσουν με αυτή τη δήλωση, με πολύ δυνατά επιχειρήματα βγαλμένα από αποτρόπαιες εμπειρίες. Πολυάριθμα επεισόδια σεξουαλικής παρενόχλησης έχουν ξεσκεπαστεί σε τεράστιες εταιρείες του gaming, όπως η Activision-Blizzard, η Ubisoft και η Nintendo∙ αρκετά για να σχηματίσουν την εικόνα μιας προβληματικής κουλτούρας, εις βάρος των γυναικών του χώρου.

Η εκπροσώπηση των γυναικών στα videogames είναι, τουλάχιστον, τρίπτυχη. Οι γυναίκες είναι δημιουργοί και επαγγελματίες στον κόσμο των videogames, παίκτριες και μέτοχοι σε τεράστιες διαδικτυακές κοινότητες και, φυσικά, χαρακτήρες μέσα στις αφηγήσεις που παίζουμε. Και στις τρεις διαστάσεις τους, αντιμετωπίζουν στερεότυπα, καινοτομούν ανεκτίμητα και γίνονται, μέρα με τη μέρα, αναπόσπαστο κομμάτι μιας πιο συμπεριληπτικής κουλτούρας.

Η Βαλεντίνα Χρυσοστόμου, πολύπειρη game developer και παραγωγός, μας μίλησε για την εμπειρία της στον κλάδο. Είναι επαγγελματίας game designer εδώ και 9 χρόνια, με 4 περίπου χρόνια εμπειρίας σε «ΑΑΑ» παραγωγές μεγάλου σκέλους και περισσότερα από 5 χρόνια εμπειρίας στην ανάπτυξη indie (ανεξάρτητων) βιντεοπαιχνιδιών. Έχει εργαστεί σε τρεις πλήρεις κυκλοφορίες, έξι κυκλοφορημένους τίτλους DLC και σε πολλά προσωπικά έργα. Αξιοσημείωτα, ήταν Indie Επικεφαλής Game Designer στην Ant Workshop και Open World Designer στο υπέρ-επιτυχημένο Red Dead Redemption 2 της Rockstar Games, μία από τις μεγαλύτερες παραγωγές στην ιστορία των videogames. Αυτή τη στιγμή, είναι επικεφαλής του δημιουργικού τμήματος στην CMD:Studio κι εργάζεται σκληρά στην ανάπτυξη του «Horror Stories: Harvest Hunt».

Ποιο είναι το videogame που, μέχρι τους τίτλους τέλους, σε είχε «πείσει» ότι θες να ασχοληθείς με αυτό τον χώρο;
Ήταν τρία παιχνίδια. The Last of Us, Bioshock Infinite και Gone Home. Όλα βγήκαν το 2013 και από τότε άρχισα να δημιουργώ βιντεοπαιχνίδια. Ήταν τρία εντελώς διαφορετικά παιχνίδια, αλλά όλα είχαν κάτι που θαύμασα και με έπεισαν ότι έπρεπε να μπω στη βιομηχανία που δημιουργεί εμπειρίες όπως αυτά. Με την ελπίδα ότι κάποια μέρα τα παιχνίδια που θα φτιάξω εγώ θα επηρεάσουν άλλους με τον ίδιο τρόπο.

Όταν πρωτοξεκινούσες να ασχοληθείς με τα videogames, ανησυχούσες για την αντιμετώπιση των γυναικών σε αυτό τον, παραδοσιακά, ανδροκρατούμενο χώρο;
Αυτό ήταν πράγματι κάτι για το οποίο ανησυχούσα, όπως κάνει κάθε γυναίκα σε κάθε κλάδο. Ήξερα ότι ήμουν έξυπνη και ικανή και είναι γνωστό ότι κάποιες φορές δίνεις τα πάντα στη δουλειά σου μόνο για να υποτιμηθείς και τα επιτεύγματά σου να αγνοηθούν. Σε μια βιομηχανία που είναι κατά κύριο λόγο γεμάτη με άνδρες, διαδικασίες σχεδιασμένες για άνδρες και συστήματα για την υποστήριξη των ανδρών, σε κάνει να πιστεύεις ότι οι γυναίκες δεν ανήκουν εδώ. Όμως, έχω δουλέψει και δουλεύω ακόμη και τώρα με απίστευτες γυναίκες και έχω δει αλλαγές που έγιναν τόσο από γυναίκες όσο και από άνδρες που βοήθησαν στη δημιουργία καλύτερων συνθήκων εργασίας, συμβάλλοντας σε μια πιο φιλόξενη βιομηχανία. Όσο περισσότερο ενθαρρύνουμε και υποστηρίζουμε ο ένας τον άλλον τόσο καλύτεροι γίνονται οι χώροι εργασίας μας.

Αγαπημένο παρελθοντικό project;
Όλα είναι αγαπημένα μου. Έχω δουλέψει σε τόσα πολλά διαφορετικά είδη παιχνιδιών που είναι δύσκολο να διαλέξω ένα αγαπημένο. Κάθε φορά που εργάζομαι σε κάτι διαφορετικό, μαθαίνω και κάτι νέο, οπότε είναι συνεχώς πολύ συναρπαστικό.

Πώς νιώθεις με την αναπαράσταση της γυναίκας στα σημερινά videogames; Ξεχωρίζεις κάποιον καλογραμμένο θηλυκό χαρακτήρα;
Πιστεύω ότι ο κλάδος βελτιώνεται, αλλά δεν είμαστε τέλειοι ακόμη. Όταν ήμουν παιδί δεν υπήρχαν σχεδόν καθόλου γυναίκες ή άλλες υπο-εκπροσωπούμενες ομάδες στα βιντεοπαιχνίδια. Σήμερα έχουμε παιχνίδια που όχι μόνο αντιπροσωπεύουν αυτές τις ομάδες αλλά έχουν επίσης πολύ καλή γραφή χαρακτήρων και ουσιαστική αναπαράσταση. Απέχουμε πολύ από την τελειότητα, αλλά τα παιχνίδια μας επηρεάζουν και ενθαρρύνουν τους παίκτες σε όλο τον κόσμο, οδηγώντας σε θετικές αλλαγές, και θα ήθελα πολύ να αφιερώσω ένα λεπτό για να το αναγνωρίσω αυτό. Ενώ είμαι χαρούμενη με την πρόοδο που έχουμε σημειώσει, εξακολουθώ να πιστεύω ότι έχουμε πολύ δρόμο μπροστά μας. Μερικοί γυναικείοι χαρακτήρες που πιστεύω ότι είναι καλογραμμένοι είναι η Ellie από το «The Last of Us», η Sam από το «Gone Home», η Chloe από το «Uncharted» και πολλοί από τους γυναικείους χαρακτήρες στο «Apex Legends».

Αγαπημένο game που έπαιξες πρόσφατα;
Hunt Showdown. Είναι ένα PvPvE (παίκτες εναντίον παικτών αλλά και εναντίον «του υπολογιστή») που σε ανταμείβει όσο σε τιμωρεί. Ο εξαιρετικός σχεδιασμός ήχου και game design είναι από τους καλύτερους στην βιομηχανία και ελπίζω να συνεχίσει να είναι επιτυχημένο το παιχνίδι αυξάνοντας το player base του. Για όποιον ενδιαφέρεται για εξαιρετικό First Person Shooter και στρατηγικό παιχνίδι σε έναν κόσμο που είναι όμορφος αλλά ταυτόχρονα σε στοιχειώνει, τότε σας προτείνω το «Hunt Showdown».

Ένα μάθημα που πήρες από τα δύο χρόνια σου ως open world designer στο Red Dead Redemption 2 της Rockstar;
Ότι τα παιχνίδια είναι πραγματικά δύσκολο να δημιουργηθούν. Περιλαμβάνουν τόσους πολλούς ανθρώπους σε τόσους πολλούς διαφορετικούς ρόλους που πρέπει να συνεργαστούν σε κάτι τόσο υποκειμενικό. Αυτό που έμαθα λοιπόν είναι να μην υποτιμάτε ποτέ τον όγκο της δουλειάς που χρειάζεται να κάνετε ως game developer και την ποσότητα της τεχνογνωσίας που απαιτείται για να δημιουργήσετε ένα διασκεδαστικό προϊόν. Να είστε ταπεινοί, σχολαστικοί και επαγγελματίες.

Τι φτιάχνεις αυτές τις μέρες, ως Δημιουργική Επικεφαλής (creative lead) της ανεξάρτητης CMD: Studio; Τι σε εξιτάρει σε αυτό το project;
Το στούντιό μας εργάζεται σκληρά πάνω σε ένα νέο συναρπαστικό horror game που ονομάζεται Horror Stories: Harvest Hunt. Το Harvest Hunt είναι ένα single player, first-person, horror και stealth παιχνίδι. Έχει ένα σκοτεινό ευρωπαϊκό φολκλόρ σκηνικό και συνδυάζει την ένταση των παιχνιδιών τρόμου και το «replayability» (την ποιότητα του να μη χάνει το ενδιαφέρον του μετά το «τερμάτισμα») των rogue-lites. Λάβαμε πρόσφατα χρηματοδότηση από το UK Games Fund και παρουσιάζουμε το παιχνίδι μας σε μερικές εκδηλώσεις στο Λονδίνο, όπως το GDLX. Μπορείτε να μάθετε περισσότερες πληροφορίες για το παιχνίδι μας εδώ και να μας ακολουθήστε στο Twitter. 

Έχεις κάποια συμβουλή για τις νέες που ξεκινούν την ενασχόλησή τους με το game development;
Πολλές συμβουλές αλλά θα είμαι σύντομη. Κάντε αίτηση σε ρόλους που μπορεί να πιστεύετε ότι δεν έχετε ακριβώς εκείνες τις δεξιότητες. Ζητήστε αύξηση ή καλύτερο αρχικό μισθό. Σημειώστε κάπου όλα τα επιτεύγματά σας αλλά και τα παράπονά σας. Οι διαφορετικές προοπτικές και οι εμπειρίες σας είναι σημαντικές για το παιχνίδι σας, για την ομάδα σας και για όλη τη βιομηχανία. Είστε εξίσου ικανές να εργαστείτε στον κλάδο και σε ρόλους που τείνουν να είναι ανδροκεντρικοί. Μην φοβάστε να αλλάξετε δουλειά ή ρόλους εάν αυτό σας βοηθά να προχωρήσετε στην καριέρα σας. Δεν είναι εύκολο να είσαι γυναίκα με καριέρα, αλλά μην εγκαταλείψετε την προσπάθεια να μπείτε στη βιομηχανία, αξίζει να δουλέψετε στη δουλειά των ονείρων σας.