Το 1930, ο John M. Keynes έλεγε ότι οι μηχανές θα βοηθούσαν στην εξάλειψη των «χαζών» επαναλαμβανόμενων καθηκόντων και θα οδηγούσαν στη «γη της επαγγελίας» των 15 ωρών εργασίας την εβδομάδα. Λίγο αργότερα, το 1932, ο Bertrand Russell έγραφε ότι προκαλείται μεγάλη ζημιά στην ανθρωπότητα από την πίστη στην αρετή της εργασίας και ότι ο δρόμος προς την ευτυχία περνάει μέσα από τη λιγότερη δουλειά. Και μόλις τον περασμένο Νοέμβριο, το αφεντικό της Tesla, γνωστός «προστάτης» της πολύωρης εργασίας, o Elon Musk δήλωνε πως κανείς δεν άλλαξε τον κόσμο δουλεύοντας 40 ώρες την εβδομάδα. Ο ίδιος λέει ότι υπήρξαν φορές που δούλευε μέχρι και 120 ώρες την εβδομάδα και χρειάζονται τουλάχιστον 80 με 100 ώρες εβδομαδιαίας απασχόλησης, αν θέλεις είσαι αυτός που θα αλλάξει τον κόσμο.
Όλοι μας το έχουμε κάνει κατά καιρούς. Να μιλάμε με υπερηφάνεια για το πόσες ώρες δουλεύουμε. Όσο πιο πολύ τόσο πιο καλό. 12 ώρες την ημέρα ο ένας, 16 ώρες την ημέρα ο άλλος. Το φαινόμενο είναι τόσο διαδεδομένο τα τελευταία χρόνια που πλέον έχουμε ξεχάσει την εποχή που δεν ήταν περήφανοι οι άνθρωποι για τις λίγες ώρες ύπνου και τις πολλές ώρες στο γραφείο. «Κάνουμε τα πάντα προκειμένου να εκμεταλλευόμαστε το κάθε λεπτό» έλεγε το 2015 ο Omid Kordestani, εκτελεστικός πρόεδρος του Twitter. Γιατί το έλεγε αυτό; Για να δικαιολογήσει το γεγονός ότι έγινε μέχρι και σωφέρ του CEO Jack Dorsey προκειμένου να μιλάνε για δουλειές στο αυτοκίνητο.
Ισχύει όμως αυτό; Αμέτρητες μελέτες μάς λένε το αντίθετο. Η παραγωγικότητα μειώνεται όσο αυξάνονται οι ώρες εργασίας με τις 55 ώρες εβδομαδιαίως να αποτελούν το ταβάνι. Ένας εργαζόμενος που κάθεται στο γραφείο 70 ώρες την εβδομάδα δεν επιτυγχάνει τίποτα περισσότερο από έναν συνάδελφό του που εργάζεται 15 λιγότερες ώρες. Υπάρχει όμως και το άλλο. Ο Musk παρά το ότι δουλεύει πάνω από 17 ώρες την ημέρα δεν έχει κατορθώσει (ακόμα τουλάχιστον) να αλλάξει τον κόσμο. Σίγουρα έχει καταφέρει πολύ λιγότερα από τον Δαρβίνο, που εργαζόταν 4 ώρες την ημέρα, ή τον Βενιαμίν Φραγκλίνο, που είχε αυστηρό χρονοδιάγραμμα 8ωρης εργασίας. Ναι, αλλά η Tesla είναι μπροστάρης στην κούρσα της ηλεκτροκίνησης των αυτοκινήτων θα πει κάποιος. Ναι, και η AltaVista όμως ήταν η πρώτη μηχανή αναζήτησης στο διαδίκτυο, σήμερα όμως την έχουν ξεχάσει όλοι και κανείς δεν λέει
κάτσε να το AltaVistάρω αυτό». Και η διαστημική του εταιρεία, η SpaceX, έχει κάνει φθηνότερη την εξερεύνηση του διαστήματος αλλά απέχει (πάρα) πολύ ακόμα από το να φτιάξει αποικία στον Άρη. Μέχρι τότε μάλλον θα κοκορεύεται για το ότι ξεχνάει να φάει ή ότι δεν κοιμάται πολύ γιατί δεν θα έχει κάτι πολύ εντυπωσιακό για να επιδείξει.
Οι περισσότεροι δεν έχουμε τη διάθεση (ή την ικανότητα) να αλλάξουμε τον κόσμο, όπως o Musk. Τα ίδια όμως ισχύουν και για εμάς. Για τους επιχειρηματίες, τους επιστήμονες και τις περσόνες που δεν σταματάνε να λένε σε όλους πόσα πολλά πράγματα κάνουν κάθε ημέρα. Όποιος καταφέρνει να επιτύχει κάτι ξεχωριστό δεν έχει ανάγκη να συνηγορήσει για την ηθική της εργασίας. Ο μάνατζερ που θα τριπλασιάσει τα έσοδα μιας εταιρείας είναι υπερπολύτιμος και ένα τεράστιο asset για την επιχείρηση. Κανένας προϊστάμενος δεν νοιάζεται αν θα φύγει από τη δουλειά στις 5. Τα ίδια ισχύουν και για τους συγγραφείς των best-seller, τους διαπρεπείς επιστήμονες και τους επιτυχημένους πολιτικούς: κάνουν τη δουλειά τους καλά και κανείς δεν τους ρωτάει πόσες ώρες τους πήρε. Μόνο όταν τα αποτελέσματα δεν είναι αρκετά καλά (ή έστω αμφισβητήσιμα) αρχίζουν οι επικλήσεις για την αναμφισβήτητη ηθική της υπερ-εργασίας. Είναι σαν να λέμε ότι «αφού δεν τα καταφέρνει κάποιος με τις δικές μου ικανότητες, με τη δική μου αφοσίωσή και την έλλειψη προσωπικής ζωής, τότε κανείς δεν μπορεί να τα καταφέρει». Επί της ουσίας είναι μια δικαιολογία μασκαρεμένη σε καυχησιά.
Γιατί όμως θεωρούμε ότι η υπερβολική εργασία είναι «καλή»; Οι δυτικές κοινωνίες βάφτισαν την εργασία ενάρετη λόγω των χριστιανικών ιδεωδών. Ακόμα περισσότερο η εργασία που περιλαμβάνει και πόνο γιατί «φέρνει τους ανθρώπους πιο κοντά στον Θεό». Όταν ο Musk λέει ότι μπορείς να αλλάξεις τον κόσμο μόνο αν εργάζεσαι 80 ώρες την εβδομάδα, δεν παρουσιάζει κανένα σοβαρό επιχείρημα απλά κάνει ένα ηθικό ισχυρισμό ότι η πολλή δουλειά είναι εγγενώς «καλή». Οι αληθινοί ηγέτες δεν χρειάζεται να αποδείξουν την αξία τους, δίνοντας συνέχεια έμφαση στη δουλική τους αφοσίωση στην εργασία. Έχουν καλύτερα πράγματα να κάνουν. Και όπως λέει και ο αστικός μύθος ο Μπιλ Γκέιτς είπε κάποτε «Δίνω πάντα στον πιο τεμπέλη την πιο δύσκολη δουλειά. Επειδή θα βρει τον πιο εύκολο και γρήγορο τρόπο για να την κάνει».
Θέλοντας να τεστάρω τις δυνατότητες και τα όρια του εργαλείου, άρχισα να ζητάω συμβουλές θεωρώντας μάλλον απίθανο (και ηθικά απωθητικό) το να το χρησιμοποιήσω. Μέσα σε μισή ώρα είχα αγοράσει μηνιαία συνδρομή.
8°
