Ταξιδια

Βερολίνο

Πόλη της συμφιλίωσης, της αναζήτησης, του πειραματισμού

Στελλίνα Καρρά
ΤΕΥΧΟΣ 279
3’ ΔΙΑΒΑΣΜΑ

Είχα να βρεθώ στο Βερολίνο από το 1984, και δυσκολεύτηκα πολύ να το αναγνωρίσω. Η σκιά του Τείχους. Το Δυτικό Βερολίνο, avant-garde και αίσθηση αποκλεισμού. Checkpoint Charlie, πέρασμα στο Ανατολικό. “You are leaving the American sector”. Trabant, γκρίζες προσόψεις κτιρίων, άδειες πλατείες. Στάζι. Διαχωριστικές γραμμές ανάμεσα σε δύο κόσμους, μία πόλη, πολλές ζωές. Τότε.

Σήμερα το Βερολίνο είναι μια μοντέρνα μητρόπολη. Για πολλούς κερδίζει τον τίτλο της πρωτεύουσας της Ευρώπης. Το παρελθόν, πανταχού παρόν. Η οδυνηρή ιστορία αντανακλάται στα κτίρια της πόλης. Ενθύμια του Τρίτου Ράιχ, ενθύμια του Ψυχρού Πολέμου. Όμως πίσω από την πρώτη, αυστηρή του βιτρίνα παραμονεύει η έκπληξη, η πρωτοπορία, η ανεμελιά. Η πόλη με τις 3 Όπερες, τα 200 μουσεία και τα πάνω από 150 θέατρα. Με τα αμέτρητα καφέ-εστιατόρια-μπαρ-clubs. Η πόλη της νύχτας. Η πόλη που αποποιείται την ομοιομορφία και πειραματίζεται.

Πριν από τον πόλεμο το πολιτικό και πολιτιστικό κέντρο της Γερμανίας, με τα ωραιότερα κτίρια-ορόσημα και τις ιστορικές λεωφόρους, βρισκόταν στο τμήμα του Ανατολικού Βερολίνου και κυρίως στην περιοχή του Mitte, ενώ τότε, στο Δυτικό, άρχισαν να χτίζονται νέα μουσεία και πολιτιστικά κέντρα. Η αντίθεση μεταξύ των δύο τμημάτων της πόλης παραμένει ακόμα ορατή, αν και συνεχώς ξεθωριάζει στη δίνη των ραγδαίων αλλαγών μετά την επανένωση της Γερμανίας. Χαρακτηριστικό δείγμα του αποτελεί η Potsdamer Platz, ένα κενό γης που μετατράπηκε στο μεγαλύτερο εργοτάξιο της Ευρώπης. Διάσημοι αρχιτέκτονες –ανάμεσά τους και ο Renzo Piano– κλήθηκαν να σχεδιάσουν το Daimler Chrysler Quartier, ενώ το περίφημο Sony Center από γυαλί και ατσάλι, έργο του Αμερικανού αρχιτέκτονα Helmut Jahn, είναι από τα πιο συναρπαστικά δείγματα μοντέρνας εμπορικής πολεοδόμησης.

Μετά την πτώση του τείχους πολλοί νέοι ήρθαν στο Ανατολικό Βερολίνο καλύπτοντας έτσι το κενό που άφησαν οι κάτοικοί του, που, απογοητευμένοι, εγκατέλειπαν την περιοχή τους. Στο Mitte, το πάρτι μόλις ξεκινούσε: αναρίθμητα club ξεπήδησαν, τα περισσότερα αυτοσχέδια και εφήμερα. Το παρακμασμένο, γεμάτο γκράφιτι Tacheles, κτίριο του 1908, που δεν επισκευάστηκε ποτέ από τους βομβαρδισμούς του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου, φιλοξένησε αρκετούς νέους καλλιτέχνες στη δεκαετία του 1990 και σήμερα αποτελεί μία από τις τελευταίες καταλήψεις στην περιοχή. Ο χάρτης συνεχίζει να μεταβάλλεται και το Βερολίνο αλλάζει διευθύνσεις. Νέες γειτονιές βγαίνουν στο προσκήνιο, το Kreuzberg των καλλιτεχνών μετακομίζει στο Reuterkiez, το άλλοτε υποβαθμισμένο Prenzlauerberg έχει εξελιχθεί σε μια trendy συνοικία με decadent chic ατμόσφαιρα. Πώς γίνεται μια πρωτεύουσα να μην έχει μποτιλιάρισμα; Γίνεται. Το Βερολίνο είναι εκτεταμένο, αποκεντρωμένο και με μόλις 3,4 εκατ. κατοίκους. Με πλήθος από σταθμούς U-bahn, S-bahn, τραμ, λεωφορεία. Γεμάτο ποδήλατα. Μπορεί το Τείχος να έπεσε, όμως η πόλη μοιάζει να θέλει να κρατήσει κάποια ενθύμια του πρώην Ανατολικού Βερολίνου. Παρακμιακή ατμόσφαιρα, retro-chic μπαρ, ξενοδοχεία σε στιλ σοβιετικών κατοικιών προσπαθούν να παγώσουν εικόνες του 1989. “Ostalgie”, λένε οι Γερμανοί για να περιγράψουν αυτή την τάση, από το “ost” (ανατολή) και “nostalgie” (νοσταλγία).

Την πόλη αυτή την ερωτεύτηκα για δεύτερη φορά.

Αξίζει να επισκεφθείτε

» Gendarmenmarkt Η πιο όμορφη πλατεία στο Βερολίνο, στο Mitte, με τις αντικριστές εκκλησίες –τη Γαλλική και τη Γερμανική– και το θαυμάσιο Konzerthaus (αίθουσα συναυλιών).

» Εβραϊκό Μουσείο (Jüdisches Museum) Το μεγαλείο του εμπνευσμένου έργου του Daniel Libeskind είναι το ίδιο το κτίριο και οι συμβολισμοί του. Συγκλονιστικός ο κλειστοφοβικός Πύργος του Ολοκαυτώματος και ο Κήπος της Εξορίας, που προκαλεί απώλεια προσανατολισμού.

» Potsdamer Platz Δεν είναι ακριβώς πλατεία αλλά μια ευρύτερη περιοχή, εκπληκτικό δείγμα της αστικής ανανέωσης του Βερολίνου.

» Haus am Checkpoint Charlie Δίπλα στο φυλάκιο-ρέπλικα βρίσκεται αυτό το πολύ ενδιαφέρον ιδιωτικό μουσείο-μνημόνιο στο Τείχος του Βερολίνου.

» Hamburger Bahnhof Το εντυπωσιακό κτίριο του πρώην σιδηροδρομικού σταθμού στεγάζει μια εκπληκτική συλλογή σύγχρονης τέχνης, όπως Andy Warhol, Joseph Beuys κ.ά.

» East Side Gallery Tο μοναδικό ανέπαφο κομμάτι του Τείχους, μήκους 1,3 χλμ., καλυμμένο με γκράφιτι που φιλοτέχνησαν καλλιτέχνες από 21 χώρες του κόσμου μετά την πτώση του Τείχους.

» Museuminsel Ένα συγκρότημα 5 μουσείων πάνω σε ένα νησάκι του ποταμού Spree, στο κέντρο του Βερολίνου. Έχει χαρακτηριστεί από την UNESCO Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς λόγω της μεγάλης πολιτιστικής και αρχιτεκτονικής του σπουδαιότητας. Από πλευράς εκθεμάτων, τα πιο ενδιαφέροντα είναι τα Pergamon Museum και Neues Museum.

» Gemäldegalerie στο Kulturforum Το καλύτερο μουσείο τέχνης στο Βερολίνο εστιάζει στην Ευρώπη του 13ου-19ου αιώνα, με θαυμάσιες συλλογές των Χολμπάιν, Ρούμπενς, Καραβάτζιο, Ρέμπραντ κ.λπ.

» Brandenburger Tor Στην Pariser platz δεσπόζει η Πύλη του Βραδεμβούργου, σύμβολο της πόλης, περιτριγυρισμένη από θαυμάσια κτίρια, όπως η DG Bank, το κτίριο της Γαλλικής Πρεσβείας και το διάσημο ξενοδοχείο Adlon.

» Reichstag Το Κοινοβούλιο με τον περίφημο θόλο του, μια εκπληκτική high-tech κατασκευή του διάσημου Άγγλου αρχιτέκτονα Sir Norman Foster, που σε καθηλώνει τόσο για την αρχιτεκτονική της όσο και για την πανοραμική θέα του Βερολίνου που προσφέρει (η ουρά είναι τεράστια, αλλά μην πτοηθείτε).

» Holocaust Memorial Ένα δάσος από γκρίζες τσιμεντένιες στήλες, έργο του διάσημου Peter Eisenman, αναφορά στο ολοκαύτωμα των 6 εκατομμυρίων Εβραίων.

» Hackesche Höfe Οκτώ εσωτερικές αυλές συνδέουν ένα σύμπλεγμα αποκατεστημένων εμπορικών κτιρίων, που στις αρχές του 19ου αιώνα αποτελούσε αποθήκες εμπορευμάτων. Πνεύμα art nouveau, γκαλερί, cafés, μπουτίκ και cozy εστιατόρια.

» Nikoleiviertel Παλιό Βερολίνο, μπιραρίες, τουρίστες και η Nikoleikirche, η παλαιότερη εκκλησία της πόλης, χτισμένη το 1230. ●