Πώς το Λος Άντζελες έγινε η πρωτεύουσα των αστέγων στις ΗΠΑ

Το Λος Άντζελες είναι μια πόλη mal aimée: όχι μόνον εξαιτίας των αλλεπάλληλων κοινωνικών κρίσεων και των φυσικών καταστροφών· από το Λος Άντζελες λείπει, εκ κατασκευής, η κοινωνική συνοχή που χαρακτηρίζει τις επιτυχημένες πόλεις. Πρόκειται για 88 κοινότητες σκορπισμένες στην ομώνυμη κομητεία, στις οποίες προστίθεται, με σχετική αστική συνέχεια, οι 34 ενσωματωμένες πόλεις της κομητείας Όραντζ, άλλες 10 της Βεντούρα κι άλλες 28 της Ρίβερσαϊντ· αν θεωρήσουμε ολόκληρη την Νότια Καλιφόρνια ως συμπαγή χώρο που φτάνει βορείως ως τη Σάντα Μπάρμπαρα και νοτίως ως το Σαν Ντιέγκο, προκύπτει μια μητροπολιτική περιφέρεια με την μεγαλύτερη αστική επέκταση στον κόσμο. Αλλά, στην πραγματικότητα, ο χώρος δεν είναι συμπαγής· υπάρχουν θεμελιώδεις γεωγραφικές και οικιστικές διαφορές μεταξύ όλων αυτών των κοινοτήτων.

Η έλλειψη κοινωνικής συνοχής χαρακτηρίζει και τη μικρότερη μητροπολιτική περιφέρεια γύρω από το Λος Άντζελες: η χωροταξία, το πώς αυτές οι μικρές πόλεις και τα προάστια χτίστηκαν και αναπτύχθηκαν στην Κοιλάδα, και δημογραφική ποικιλότητα καθιστούν την περιοχή μικρογραφία των μεταναστευτικών, κοινωνικών και οικονομικών τάσεων στις ΗΠΑ. Με τέτοιο πολεοδομικό και δημογραφικό προφίλ —48% Ισπανόφωνοι, 25% λευκοί, 14% Ασιάτες, 8% Αφροαμερικανοί, 2% προερχόμενοι από τον Ειρηνικό— το Λος Άντζελες, αν και διαθέτει σαφώς καθορισμένο κέντρο (downtown) χάνει, με τη μεταφορική έννοια, το κέντρο του.

Ένα από τα φαινόμενα που αποκαλύπτουν αυτή την απουσία «κέντρου» είναι η αστεγία: στο Λος Άντζελες έχουν καταμετρηθεί 75.000 άστεγοι από τους οποίους πάνω από 52.000 ζουν στον δρόμο ενώ οι υπόλοιποι διανυκτερεύουν σε καταφύγια. Αλλά, αν και αυτόν τον καιρό γίνονται συντονισμένες προσπάθειες μείωσης του πληθυσμού των αστέγων μέσω του ειδικού φόρου Measure H και του προγράμματος καταφυγίων Inside Safe —εν μέρει ως απάντηση στην ομοσπονδιακή πολιτική η οποία δεν ευνοεί κοινωνικές παροχές— το Λος Άντζελες καλείται να επιλύσει βαθύτερα δομικά προβλήματα: εκείνα που προκύπτουν από το Residential clustering (την εθνοτική και εισοδηματική κατανομή του χώρου), την άνιση πρόσβαση στην εκπαίδευση, την εγκληματικότητα και τις ταραχώδεις σχέσεις του Αστυνομικού Τμήματος με τους πολίτες των φτωχότερων συνοικιών. Όλα τούτα συμβάλλουν στην πυροδότηση ταραχών οι οποίες συχνά εκφυλίζονται σε εκδηλώσεις όχλου —όπως συνέβη τον περασμένο Ιούνιο μετά τις επιδρομές της ICE (Immigration and Customs Enforcement)— και σε αίσθημα ανημπόριας των αρχών: Πώς διαχειρίζεται κανείς 11 εκατομμύρια ανθρώπους σε συνθήκες ακραίας ανισότητας (Μπέβερλυ Χιλς versus Boyle Heights, Echo Park και Highland Park), με μακρά ιστορία τοπικών εξεγέρσεων, αστεγίας, τοξικομανίας, ένοπλων συμμοριών και αστυνομικής αυθαιρεσίας;

Η αστεγία είναι αίτιο και αποτέλεσμα του διχασμού στο Λος Άντζελες. Το φαινόμενο ξεκίνησε με πολύ αργούς ρυθμούς στις αρχές του 20ού αιώνα σε δυο-τρία οικοδομικά τετράγωνα στο κέντρο, τα οποία ονομάστηκαν Skid Row: ο όρος, που αρχικά αναφερόταν στην κύλιση (skidding) των κορμών δένδρων στις δασικές περιοχές των βορειοδυτικών πολιτειών, σημαίνει δρόμους και συνοικίες αστέγων, αλκοολικών και περιθωριακών στοιχείων. Στο Skid Row, που τότε κάλυπτε ολόκληρη στην περιοχή γύρω από τη οδό Main και την 5η μέχρι την Alameda (τα τελευταία χρόνια έχει περιοριστεί γύρω από την 6η οδό) υπήρχαν φτηνά ξενοδοχεία για εποχικούς εργάτες και σιδηροδρομικούς· ώσπου, στη διάρκεια της μεγάλης Ύφεσης (1929-1936), συγκεντρώθηκαν εκεί τα καταφύγια των αστέγων, κυρίως όσων είχαν έρθει στην Καλιφόρνια από άλλες πολιτείες για να βρουν την τύχη τους. Εκείνη την εποχή τέτοιες συνοικίες απέκτησαν οι περισσότερες αμερικανικές μεγαλουπόλεις· και μερικές δεκαετίες αργότερα το φαινόμενο εντάθηκε με τη μαζική μετακίνηση της μεσαίας τάξης στα προάστια (White Flight) και την εγκατάλειψη των εσώτερων πόλεων (inner cities) στα φτωχότερα στρώματα και στους μαύρους. Aλλά, αν στη Νέα Υόρκη αυτή η κρίση έφτασε στο χειρότερο σημείο της στα τέλη της δεκαετίας του 1970, στο Λος Άντζελες, λόγω του διαφορετικού μοντέλου αστικής ανάπτυξης και επέκτασης, τότε μόλις άρχιζε να γίνεται φανερή με την αύξηση του αριθμού των ανθρώπων, ανδρών κυρίως, που κοιμούνταν σε χαρτόκουτα και ψαχούλευαν στους κάδους για να βρουν φαγητό.

Μέχρι τη δεκαετία του 1970, ο όρος «άστεγοι» αναφερόταν συνήθως σε άτομα που είχαν χάσει το σπίτι τους από φυσικές καταστροφές ή από απλήρωτα δάνεια και υποθήκες. Η έλλειψη στέγης οφειλόταν σε φτώχεια, όχι σε ψυχικές ασθένειες ή σε κατάχρηση ουσιών. Εξάλλου, μέχρι τότε, μπορούσες να μείνεις σε δωμάτιο ξενοδοχείου στην 5η Οδό στο Skid Row, με 2,50 δολάρια τη βραδιά (20 δολάρια με σημερινές τιμές του δολαρίου)· για όσους δεν είχαν αυτή την οικονομική δυνατότητα, υπήρχαν κινηματογράφοι όπου μπορούσαν να κοιμηθούν βλέποντας παλιές Β-movies για 75 σεντς. Για όποιον δεν είχε ούτε τα 75 σεντς, υπήρχαν οι ιεραποστολές. Κανείς δεν «ζούσε» στον δρόμο. Όμως, τα πράγματα άρχισαν να αλλάζουν όταν μια σειρά από φαινομενικά άσχετα γεγονότα συνωμότησαν για να οδηγήσουν πολλούς ανθρώπους στους δρόμους. Σήμερα, η έλλειψη στέγης είναι μέρος της ζωής του άστεως όπως τα μποτιλιαρίσματα και τα εμπορικά κέντρα: το Λος Άντζελες έχει περισσότερους αστέγους από οποιαδήποτε άλλη πόλη στις ΗΠΑ.

Μια από τις αιτίες είναι η πολιτική στέγασης. Από τις αρχές της δεκαετίας του 1950, στο αποκορύφωμα του αντικομμουνιστικού πανικού, το Λος Άντζελες έπαψε να χτίζει λαϊκές κατοικίες επειδή θεωρήθηκε «σοσιαλισμός». Στη συνέχεια, περίπου 15.000 μονάδες ξενοδοχείων με μονόχωρα δωμάτια στο Skid Row κατεδαφίστηκαν σε μια προσπάθεια αστικής ανανέωσης και εξευγενισμού, πράγμα που περιόρισε τις επιλογές στέγασης για τους φτωχότερους των φτωχών. Η απώλεια συνέπεσε με την ισοπέδωση πάνω από 7.000 σπιτιών για χαμηλά εισοδήματα στο Bunker Hill: το 1955 επικρατούσε η λογική της μπουλντόζας, όχι του don’t end but mend it που υιοθέτησαν αργότερα οι περισσότερες πόλεις δείχνοντας σεβασμό στην ιστορία και στην αρχιτεκτονική τους κληρονομιά. Ύστερα, η οικονομική ανάπτυξη άρχισε να επιβραδύνεται και οι καλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας στον κατασκευαστικό κλάδο αντικαταστάθηκαν από χαμηλότερα αμειβόμενες στους τομείς της ένδυσης, των επίπλων και της συναρμολόγησης ηλεκτρονικών ειδών. Από τα μέσα της δεκαετίας του 1970 μέχρι τη δεκαετία του 1980, το Λος Άντζελες έχασε τουλάχιστον 75.000 θέσεις εργασίας σε εργοστάσια αυτοκινήτων και ελαστικών, με αποτέλεσμα υποβάθμιση του επιπέδου ζωής για τους μαύρους και τους ισπανόφωνους —ιδιαίτερα στο Νότιο Λος Άντζελες. Αλλά, καθώς αυξάνονταν οι άστεγοι, εφαρμόζονταν όλο και αυστηρότερα οι διατάξεις που ποινικοποιούσαν την «αλητεία» (loafing) επιτρέποντας στην αστυνομία να τους συλλαμβάνει μόνο και μόνο επειδή περιφέρονταν στους δρόμους.

Στα χρόνια που ο Ρόναλντ Ρέιγκαν ήταν κυβερνήτης της Καλιφόρνια, η πολιτεία έκλεισε μεγάλα δημόσια ψυχιατρεία και μείωσε τη χρηματοδότηση για παροχές ψυχικής υγείας, εκπληρώνοντας έναν μακροχρόνιο, διακομματικό, στόχο. Όπως συνέβη και στη Νέα Υόρκη, πολλοί ψυχασθενείς πετάχτηκαν στους δρόμους. Άλλες πιο καλοπροαίρετες πολιτικές αποφάσεις που ελήφθησαν εκείνο τον καιρό είχαν εξίσου σοβαρές παρενέργειες: το 1978, όταν οι Καλιφορνέζοι ψήφισαν την Πρόταση 13 που μείωνε αισθητά τους φόρους ακίνητης περιουσίας για όσους είχαν ήδη σπίτι ή επιχείρηση, ορισμένοι άνθρωποι με χαμηλό αλλά σταθερό εισόδημα ωφελήθηκαν —εφόσον δεν έχασαν το σπίτι τους— όμως στο εξής η πολιτεία διέθετε λιγότερο δημόσιο χρήμα για να αντιμετωπίσει την αυξανόμενη έλλειψη στέγης. Προπάντων, οι τιμές των κατοικιών στο Λος Άντζελες διπλασιάστηκαν μέσα σε μια τριετία: από το 1975 μέχρι το 1979, η αύξηση του πληθυσμού —η Νότια Καλιφόρνια ήταν και παραμένει μαγνήτης— ο πληθωρισμός και η κερδοσκοπία στον τομέα των ακινήτων προκάλεσαν τέτοια ανοδική πορεία ώστε ένα μέρος των Λοσαντζελένων δεν μπόρεσαν να την ακολουθήσουν. Το μέσο κόστος ενός μικρού οικογενειακού σπιτιού αυξήθηκε από 25.000 δολάρια στις αρχές της δεκαετίας του 1970 σε περισσότερο από 1 εκατομμύριο δολάρια σήμερα: υπολογίζοντας τον πληθωρισμό, η τιμή ενός σπιτιού το 2025 εξαπλασιάστηκε από το 1970. Κι ενώ τόση περίπου είναι και η αύξηση των εισοδημάτων, δεν αφορά εξίσου όλους τους τομείς οικονομικής δραστηριότητας· άλλωστε, στο μεταξύ, έχει δημιουργηθεί μια πολυπληθής underclass που κινείται στο κοινωνικό περιθώριο: αυτή η τάξη ήταν σχεδόν ανύπαρκτη μέχρι το 1970. Ταυτοχρόνως, η αύξηση των τιμών έχει μεταβάλει τη δημογραφική σύνθεση και κατανομή στον χώρο: το 2000-2001 ένας άνθρωπος σαν εμένα μπορούσε να μένει σε παραλιακό δυάρι στο Βένις· το σπίτι βρισκόταν πάνω στο Βoardwalk. Είκοσι πέντε χρόνια αργότερα, παρότι η παραλία του Βένις έχει γεμίσει αντίσκηνα αστέγων, η τιμή του είναι αστρονομική· απευθύνεται σε υπερπλούσιους Τεξανούς που έρχονται για να αγναντέψουν τον ωκεανό και να ξεφαντώσουν. Τα ενοίκια αυξήθηκαν παντού στο λεκανοπέδιο κατά μέσον όρο 50% από το 1980 έως το 1990, αλλά στις επίζηλες παράκτιες περιοχές και στις φυλλώδεις κοινότητες των φαραγγιών η αύξηση ξεπέρασε το 100%. Σήμερα, το μέσο ενοίκιο στο Λος Άντζελες είναι 3.000 δολάρια· τόσο είναι και το μεσαίο: η αγορά ακινήτων είναι αρκετά συνεκτική. Πάντως, το 1970, το μέσο ενοίκιο ήταν 107 δολάρια, δηλαδή περίπου 900 δολάρια με τα σημερινά δεδομένα. Εννοείται ότι, και πάλι, πρέπει να ληφθούν υπόψη η αύξηση των εισοδημάτων και το φαινόμενο των περιθωριοποιημένων κοινωνικών στρωμάτων —άνεργοι, μετανάστες χωρίς έγγραφα— που ζουν στο Watts, στο Florence-Graham, στο South Central, στο Vermont Knolls και σε θύλακες στο Pico-Union, στο Westlake και στο MacArthur Park. Υπολογίζεται ότι περίπου 951.000 άτομα στην κομητεία του Λος Άντζελες δεν έχουν νόμιμα έγγραφα, πράγμα που αν και δεν δυσχεραίνει την εύρεση εργασίας, δημιουργεί συνθήκες εργασιακής και υγειονομικής επισφάλειας.                                         

Επιστρέφω στην ιστορία της αστεγίας. Τον Μάιο του 1984, το ομοσπονδιακό Υπουργείο Στέγασης και Αστικής Ανάπτυξης εκτίμησε ότι το Λος Άντζελες είχε τον μεγαλύτερο πληθυσμό αστέγων στη χώρα, με δεύτερη τη Νέα Υόρκη. Κι αντί να διοχετευτεί δημόσιο χρήμα στην κατασκευή φτηνών κατοικιών, διοχετεύτηκε στην κατασκευή φυλακών οι οποίες μέσα σε λίγα χρόνια γέμισαν αφού αυξάνονταν οι εθισμένοι στα ναρκωτικά. Η κατάσταση θύμιζε το τέλος του 19ου αιώνα όταν γύρω από τον τερματικό σταθμό του Southern Pacific, στη συνοικία με τα σαλούν, τους οίκους ανοχής και τα φθαρμένα σπίτια, η αστυνομία έκανε επιδρομές και μάζευε τόσους πολλούς αλήτες ώστε χρειάστηκε να χτίσει καινούργια φυλακή κοντά στο Elysian Park και ένα στρατόπεδο εργασίας στα φαράγγια του Μάλιμπου. Εκεί οι κρατούμενοι έχτιζαν δρόμους που συνδέονταν με την εθνική οδό Pacific Coast. Στις αρχές του 1900, το 70% των συλλήψεων από το Αστυνομικό Τμήμα του Λος Άντζελες αφορούσαν μέθη, αλητεία ή άσχημη συμπεριφορά στον δημόσιο χώρο: αυτή ήταν η κατευθυντήρια γραμμή που καθόρισε την ιστορία των αστέγων στο Λος Άντζελες· από τον 19ο αιώνα μέχρι σχεδόν σήμερα, ο κλάδος της κυβέρνησης που είχε επιφορτιστεί με τη διαχείριση του πιο επίμονου κοινωνικού και οικονομικού προβλήματος της πόλης ήταν το Αστυνομικό Τμήμα, το ένδοξο LAPD.

Eνώ στη Γαλλία ο δημόσιος χώρος ανήκει σε όλους, με αποτέλεσμα να μη διώκεται ούτε η κατασκήνωση στο πεζοδρόμιο, στις περισσότερες αμερικανικές πολιτείες κανένα άτομο —τουλάχιστον πριν από τους δικαστικούς αγώνες που έγιναν σε πολλές πόλεις— δεν επιτρεπόταν να κατοικοεδρεύει στον δρόμο, στο πεζοδρόμιο ή σε άλλο δημόσιο μέρος. Fair enough υπό τον όρον ότι λειτουργούν υπηρεσίες εύρεσης στέγης και προγράμματα αποτοξίνωσης: από τη δεκαετία του 1970 η αστεγία είναι πλέον στενά συνδεδεμένη με την τοξικομανία και τον αλκοολισμό, με εθισμούς που δεν αφορούν αποκλειστικά τον λευκό πληθυσμό ανδρών όπως παλιότερα. Όλα έχουν αλλάξει: από τη δεκαετία του 1980, οι δρόμοι γέμισαν με νεότερο πληθυσμό, συμπεριλαμβανομένων πολλών μαύρων και λατινοαμερικανών ανδρών. Οι γυναίκες ήταν ακόμα σχετικά σπάνιες, αλλά, από τότε που διαδόθηκε ευρέως το κρακ, ο αριθμός τους αυξήθηκε.

Ένας από τους στόχους της πολιτείας και του δήμου ήταν η εκτεταμένη gentrification και η διατήρηση των αστέγων μακριά από τα εύπορα προάστια. Για κάμποσα χρόνια στη δεκαετία του 1980, είχε δημιουργηθεί φαύλος κύκλος: οι τοξικομανείς άστεγοι φυλακίζονταν κι όταν απελευθερώνονταν επέστρεφαν στο Skid Row —αν δεν είχαν πού αλλού να πάνε. Ολόκληρο το downtown είχε υποβαθμιστεί. Αργότερα, στις αρχές της δεκαετίας του 2000, τα μισοάδεια εμπορικά κτίρια άρχισαν να ανακαινίζονται και να μετατρέπονται σε λοφτ, πολυτελή διαμερίσματα και μπιστρό· το Skid Row δεχόταν πίεση από τις ισχυρές ελίτ των ακινήτων και των επιχειρήσεων, καθώς και από τους ιδιοκτήτες εμπορικών ακινήτων της μικρότερης Business District, οι οποίοι έβλεπαν τους αστέγους ως εμπόδιο στις πολεοδομικές αναπλάσεις: κάθε πόλη είχε, και έχει, τον Ντόναλντ Τραμπ της. Αλλά μερικοί αξιωματούχοι έβλεπαν τα πράγματα διαφορετικά: ο James K. Hahn, εισαγγελέας της πόλης του Λος Άντζελες από το 1985 μέχρι το 2001, αρνήθηκε να ασκήσει δίωξη σε αστέγους μόνο και μόνο για το αδίκημα του ύπνου σε δημόσιους χώρους και ζήτησε να τους προταθεί εναλλακτική λύση. Αφού έγινε δήμαρχος το 2001, συνεργάστηκε με άλλους τοπικούς εκλεγμένους στην πρωτοβουλία Bring LA Home, που έθεσε στόχο τον τερματισμό της αστεγίας μέχρι το τέλος της δεκαετίας. Αλλά μέχρι τη δεύτερη υποψηφιότητα του Hahn το 2005, το Bring LA Home δεν είχε αναπτύξει συγκεκριμένο σχέδιο και παρά τις προηγούμενες προσπάθειες του δημάρχου για επιείκεια, οι αστυνομικές επιχειρήσεις-σκούπες και οι αθρόες συλλήψεις συνεχίστηκαν κατά τη διάρκεια της θητείας του. H ουσία ήταν ότι στο Λος Άντζελες δεν υπήρχαν διαθέσιμα καταλύματα κι ότι το πρόβλημα της τοξικομανίας είχε πάρει τεράστιες διαστάσεις.   

Τότε ο Hahn ζήτησε βοήθεια από τον διάσημο αστυνόμο William J. Bratton και τον έφερε από τη Νέα Υόρκη όπου ο Bratton είχε σημειώσει επιτυχία στην αντιμετώπιση της εγκληματικότητας με την πολιτική της μηδενικής ανοχής —κάτι που ήδη είχε εφαρμοστεί στο Λος Άντζελες χωρίς αποτέλεσμα. Καθώς ο Bratton ερχόταν από την Ανατολική Ακτή, δεν ήξερε το Λος Άντζελες και ίσως δεν καταλάβαινε τις ποιοτικές του διαφορές από τη Νέα Υόρκη και τη Βοστόνη· αν και δεν έλειψαν οι επιτυχίες (π.χ. η αστυνομική προσέγγιση community policing), η θητεία του από το 2002 μέχρι το 2009, προκάλεσε έντονες αντιδράσεις. Πάντως, ο Bratton επικεντρώθηκε στο Skid Row στο πλαίσιο της Πρωτοβουλίας για Ασφαλέστερες Πόλεις που ξεκίνησε το 2006, εφάρμοσε αυστηρή αστυνόμευση για παραβάσεις που επηρεάζουν την ποιότητα ζωής —όπως η δημόσια ούρηση— και το LAPD βάλθηκε να συλλαμβάνει άτομα γιατί πετούσαν αποτσίγαρα στον δρόμο. Aν και ο Bratton ισχυριζόταν ότι έβλεπε την αστεγία και την τοξικομανία στο Λος Άντζελες ως «κοινωνικό πρόβλημα», στην πράξη το αντιμετώπιζε ως πρόβλημα ασφάλειας. Κι ενώ στο Skid Row τα αντίσκηνα πλήθαιναν, γίνονταν περιπολίες κατά τις οποίες οι αστυνομικοί διέταζαν μέσω μεγαφώνων την αποσυναρμολόγησή τους και ζητούσαν από τα απορριμματοφόρα να συλλέξουν τα φτωχικά υπάρχοντα των ανθρώπων. Πολλές από αυτές τις ενέργειες προσβλήθηκαν στα δικαστήρια τα οποία δεν δικαίωσαν ποτέ το LAPD.

Ετίθετο το ερώτημα της κότας και του αυγού: έμειναν οι άνθρωποι άστεγοι επειδή ήταν ψυχικά ασθενείς ή ασθένησαν λόγω της αστεγίας; To 2023, από μια μελέτη της Πρωτοβουλίας του Marc και της Lynn Benioff του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια στο Σαν Φρανσίσκο, διαπιστώθηκε ότι πάνω από το ένα τέταρτο των αστέγων που συμμετείχαν στην έρευνα είχαν νοσηλευτεί για ψυχικές διαταραχές προτού καταλήξουν στους δρόμους. Σε μια δεύτερη έρευνα τον Φεβρουάριο του 2025 μόνο το 37% των αστέγων είπαν ότι έκαναν τακτικά χρήση ναρκωτικών, το 25% ανέφερε ότι δεν έκανε ποτέ χρήση, λίγο πάνω από το 65% ανέφερε ότι έκανε τακτική χρήση κάποια στιγμή στη ζωή του και το 27% ότι ξεκίνησε τη χρήση σε συνθήκες αστεγίας: ίσως μερικοί έλεγαν ψέματα. Αναμφισβήτητα, οι άστεγοι κάνουν χρήση ναρκωτικών πολύ συχνότερα από ό,τι ο γενικός πληθυσμός. Οι θάνατοι από υπερβολική δόση μεταξύ των αστέγων στην κομητεία του Λος Άντζελες αυξήθηκαν κατά 515% από το 2016 έως το 2022, μια περίοδο που σημαδεύτηκε από την επιδημία κατάχρησης ουσιών κι από εισροή του οπιοειδούς φαιντανύλη, συχνά αναμεμειγμένης με μεθαμφεταμίνη. Οι θανατηφόρες υπερβολικές δόσεις παρέμειναν σταθερές το 2023 (η φαιντανύλη ανιχνεύθηκε στο 70% αυτών των θανάτων), αλλά συνέχισαν να αποτελούν την κύρια αιτία θανάτου: σύμφωνα με το Υπουργείο Δημόσιας Υγείας της κομητείας, ένας άστεγος έχει 46 φορές περισσότερες πιθανότητες να πεθάνει από ναρκωτικά σε σύγκριση με τον γενικό πληθυσμό.

Όλα τούτα σχετίζονται με τις πρόσφατες ταραχές τον Ιούνιο-Ιούλιο 2025 υπό την έννοια ότι στο Λος Άντζελες, εξαιτίας της μορφολογίας και της εξέλιξής του, μπορούν να εκτυλιχθούν σκηνές αδιανόητες σε άλλες αμερικανικές μεγαλουπόλεις. Η αφορμή των ταραχών ήταν οι ομοσπονδιακές επιχειρήσεις εντοπισμού και συλλήψεων των παράτυπων μεταναστών σε διάφορες περιοχές —Fashion District, Paramount, Home Depot, MacArthur Park— που έγιναν με βάση πληροφορίες για την εγκληματική τους δράση. Η αμερικανική προεδρία, η οποία, όπως ο Bratton, δεν γνωρίζει καθόλου το Λος Άντζελες, έστειλε τους Ομοσπονδιακούς στις γειτονιές με τεθωρακισμένα και ελαφρά εκρηκτικά (stun grenades) λες και επιχειρούσε στρατιωτικό πραξικόπημα. Εντέλει, μέσα στον ορυμαγδό, συνελήφθησαν 1.618 άτομα τα οποία δεν έχουν λευκό ποινικό μητρώο —το 30% των λαθρομεταναστών, οι οποίοι φτάνουν τις 951.000, έχει, κάποια στιγμή, παραβιάσει τον νόμο. Αλλά, καθώς δεν διαθέτω πληροφορίες αν πρόκειται για βίαια εγκλήματα ή για κλήσεις της τροχαίας, εικάζω ότι στην πρώτη περίπτωση είτε θα βρίσκονταν στη φυλακή, είτε θα είχαν ήδη απελαθεί.

Από την πλευρά τους, πολλές τοπικές ακτιβιστικές οργανώσεις αντέδρασαν με διαδηλώσεις κλείνοντας αυτοκινητόδρομους (όπως τον I‑101), εκτοξεύοντας βεγγαλικά, πέτρες, και μολότοφ, καίγοντας απορρίμματα σε κάδους και βανδαλίζοντας οχήματα. Έκτοτε μερικοί από τους συλληφθέντες απελάθηκαν ενώ άλλοι κρατούνται εν αναμονή ακρόασης. Ίσως η επιχείρηση του Ντόναλντ Τραμπ αποδειχθεί ένα ακόμα φιάσκο: στις 11 Ιουλίου 2025, ο ομοσπονδιακός δικαστής Maame Ewusi‑Mensah Frimpong εξέδωσε προσωρινή εντολή που απαγορεύει τους ελέγχους σε σπίτια χωρίς βάσιμες υποψίες και ορίζει τόπους και ώρες επικοινωνίας των μεταναστών με δικηγόρους. Όσο για την πολιτεία της Καλιφόρνια έχει κινηθεί νομικά εναντίον της ομοσπονδιακής κυβέρνησης.

Το Λος Άντζελες παρουσιάζει ενδιαφέρον διότι, αν και οικονομικά πανίσχυρο και πολιτισμικά ακμαίο, αντιμετωπίζει προκλήσεις που απειλούν τη βιωσιμότητά του. Η ουσία της κακοδιαχείρισης μερικών από αυτές είναι ότι οι αρχές δεν έχουν επαρκή χρηματοδότηση για προγράμματα σοσιαλιστικού τύπου, τα οποία, σε αυτή τη φάση τουλάχιστον, είναι απαραίτητα. Η έλλειψη προσιτής κατοικίας και η ανεπαρκής ψυχιατρική φροντίδα μπορούν να αντιμετωπιστούν μόνο με λαϊκές κατοικίες και δωρεάν πρόσβαση στην υγεία —το να γκρεμίζεις τις παραγκουπόλεις δεν αποτελεί λύση. Επίσης, θα ήταν ωφέλιμο, η πόλη, ολόκληρη η κομητεία, να ενθαρρύνει περισσότερο τις δημόσιες συγκοινωνίες, όχι μόνο για περιβαλλοντικούς λόγους, αλλά και διότι πολλοί εργαζόμενοι σε βασικούς τομείς (εστίαση, υγειονομική περίθαλψη, σχολεία) δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να διαμένουν κοντά στον τόπο δουλειάς τους και γι’ αυτό δαπανούν πολύ χρόνο και χρήμα στις ιδιωτικές μεταφορές. Αυτά τα έξοδα προστίθενται στο ενοίκιο κατοικίας που αντιστοιχεί τουλάχιστον στο 30% του εισοδήματός τους, όπως συμβαίνει σε όλες τις μεγαλουπόλεις.

Όλα συντείνουν σε μια και μοναδική πραγματικότητα: στις οικονομικές ανισότητες που εμφανίζονται ως ανισότητες χώρου. Αν και το κατώτατο ωρομίσθιο στην Καλιφόρνια, 16,78 δολάρια, είναι υψηλότερο από το εθνικό (7,25 δολάρια), οι τιμές διαβίωσης υπερβαίνουν τις αυξήσεις μισθών και συνεπώς απαιτούνται επιδοτήσεις (CalFresh, Medi-Cal, επιδοτήσεις ενοικίου) για να επιτευχθεί εισόδημα διαβίωσης χωρίς δάνεια και άλλα χρέη. Το να ζεις πάνω από τις δυνατότητές σου είναι φυσικά μια παλιά αμερικανική συνήθεια, αλλά στο Λος Άντζελες εμφανίζεται σε υπερβολικό βαθμό: οι περισσότεροι Λοσαντζελένοι κουβαλάνε στεγαστικά δάνεια και χρωστούν σε πιστωτικές κατά μέσον όρο 7.00 δολάρια. Στο επίπεδο της κομητείας, 1 στους 9 ενήλικες (≈11,1%) έχει χρέη σε γιατρούς και νοσοκομεία· φαίνεται ότι το συνολικό κατά κεφαλή χρέος τους φτάνει τις 62.000. Το 5-8 % των ενεργών δανειοληπτών καθυστερούν σημαντικά τις πληρωμές τους (με αποτέλεσμα επιπλέον επιβαρύνσεις) και περίπου 10-15% των ενηλίκων (άνω των 18) ζουν με την τακτική προσφυγή σε δανεισμό (π. χ. πιστωτικές κάρτες, στεγαστικά, δάνεια). Αν και η ποσοστιαία φτώχεια στο Λος Άντζελες είναι «μόνο» 16% στην πόλη και 13% στην κομητεία —ενώ στην Αθήνα φτάνει γύρω στο 19% και στο Μέξικο Σίτυ γύρω στο 25%— η κακοδιαχείριση του χρήματος, που οφείλεται εν μέρει στο καταναλωτικό μοντέλο της χώρας, οδηγεί σε δραματικές καταστάσεις που θα μπορούσαν να αποφευχθούν.

Τα πολιτειακά βοηθήματα δεν αλλάζουν τη γεωγραφική κατανομή του πληθυσμού με βάση το εισόδημα: οι κοινότητες που συνδυάζουν σχετικά χαμηλά εισοδήματα με χαμηλό επίπεδο μόρφωσης (Boyle Heights, Lincoln Heights, Watts, Wilmington) εκτίθενται σε ρύπανση (λόγω γειτνίασης με βιομηχανικές ζώνες) και σε πολύ υψηλές θερμοκρασίες (λόγω των θερμικών νησιών: urban heat islands). Επιπλέον, τα σχολεία, για παράδειγμα, στο Compton και στο South Gate, υστερούν σε υποδομές, προσωπικό, χρηματοδότηση· σ’ αυτές τις περιοχές καταγράφονται πολύ υψηλά ποσοστά εγκατάλειψης σχολείου στους λατινοαμερικανούς και αφροαμερικανικούς πληθυσμούς. Κάπως έτσι διαιωνίζεται ο φαύλος κύκλος της φτώχειας και της δυσαρέσκειας που αναζητεί αφορμές για να εκραγεί. Ωστόσο, το να ισχυριζόμαστε ότι όλα έχουν αφεθεί στην τύχη είναι άδικο. Στον τομέα της παιδείας υπάρχουν προγράμματα “Community Schools” με ενισχυμένες παροχές (ψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς), ειδική χρηματοδότηση μέσω της Πρότασης 98 και κρατικών προγραμμάτων για τα προβληματικά σχολεία, συνεργασίες με τοπικά πανεπιστήμια (UCLA, Cal State) για mentoring και πρόσβαση στην ανώτερη εκπαίδευση. Όσο για τη στέγαση, προσφάτως, οι δημοτικές αρχές εκπόνησαν προγράμματα οικοδόμησης μικρών κατοικιών καθώς και το λεγόμενο “inclusionary zoning” (την υποχρεωτική κατασκευή φθηνότερων μονάδων σε νέα projects), αλλά, όπως αναμενόταν, διάφοροι ξεροκέφαλοι ιδιοκτήτες σε «καλές συνοικίες» οργανώθηκαν στο κίνημα Not in My Back Yard και εμπόδισαν τις κατασκευές. Πράγματι, πολλή προσπάθεια για πενιχρό αποτέλεσμα.

Η μελέτη της περίπτωσης του Λος Άντζελες είναι χρήσιμη για όλες τις μεγαλουπόλεις με παρόμοιες προοπτικές εθνοφυλετικής πολυμορφίας, όπως το Χιούστον, το Μέξικο Σίτυ, το Γιοχάνεσμπουργκ και η Αθήνα. Αν και οι προτεραιότητες διαφέρουν, οι κοινωνικο-χωρικές ανισότητες και η μορφολογία «μωσαϊκού» δημιουργούν έδαφος για κοινωνική διαίρεση, δυσαρέσκεια και εξεγέρσεις.