Κόνιτσα: Ο τόπος των πέτρινων γεφυριών

Η Κόνιτσα, ή Κόνιτα στα βλάχικα, αναφέρεται πρώτη φορά στο «Χρονικό των Ιωαννίνων» (1380), ένα ιστορικό κείμενο γραμμένο στα ελληνικά, μάλλον από τους μοναχούς Πρόκλο και Κομνηνό. Σύμφωνα με το «Χρονικό», το οποίο εστιάζει στα χρόνια της Δεσποτείας της Ηπείρου υπό τον Σέρβο μονάρχη Θωμά Β' Πρελούμπο ή Πρελιούμποβιτς, το κάστρο της Κόνιτσας ενισχύθηκε κατά το δεύτερο μισό του 14ου αιώνα για να προστατεύεται καλύτερα η πόλη από τις αλβανικές επιδρομές. Σήμερα, δεν σώζονται παρά μόνο ελάχιστα χαλάσματα της οχύρωσης του κάστρου, λίγο έξω από την Κόνιτσα, κοντά στο παρεκκλήσι της Αγίας Βαρβάρας. Υπάρχει επίσης ένα μικρό τμήμα του τείχους του, στη νότια πλευρά της Κόνιτσας, κοντά στη χαράδρα του ποταμού Αώου. Οι ανθρώπινες κατασκευές που σήμερα χαρακτηρίζουν περισσότερο την Κόνιτσα είναι μάλλον τα λιθόκτιστα γεφύρια, τα πιο πολλά από τα οποία χτίστηκαν στα τέλη του 19ου αιώνα.

Η Κόνιτσα φαίνεται πως κατοικούταν από ελληνικούς πληθυσμούς τουλάχιστον από την Μέση Περίοδο του Χαλκού (2100 - 1800 π.Χ.). Κατά την κλασική αρχαιότητα, κατοικούταν από τους Μολοσσούς, ενώ αργότερα ο βασιλιάς Πύρρος Α’ οικοδόμησε εκεί μια σειρά από φρούρια σε στρατηγικές τοποθεσίες. Η πόλη πέρασε στα χέρια των Οθωμανών κατά τον 15ο αιώνα μ.Χ. και ενσωματώθηκε στο Σαντζάκιο των Ιωαννίνων. Καθώς οι περισσότεροι κάτοικοι ήταν Ορθόδοξοι Χριστιανοί — ακόμα και την εποχή της τουρκοκρατίας — τον 18ο αιώνα άνοιξε ένα Ελληνικό σχολείο στην περιοχή, το οποίο έκλεισε όταν ανέλαβε την διοίκηση ο Αλή Πασάς ο Τεπελενλής.

Ένα από τα σημαντικότερα ιστορικά μνημεία της Κόνιτσας είναι το Σπίτι της Χάμκως, κόρης του Ζεϊνέλ μπέη και μητέρας του Αλή Πασά. Το κτηριακό συγκρότημα αυτό βρίσκεται στην Πάνω Κόνιτσα και αποτελεί ένα σπάνιο αντιπροσωπευτικό δείγμα της τοπικής αρχιτεκτονικής του 18ου αιώνα. Η ιστορία της Χάμκως υπήρξε τραγική: Ύστερα από τη δολοφονία του συζύγου της Βελή το 1753, η Χάμκω και η κόρη της συνελήφθησαν από τους εξεγερμένους κατοίκους του χωριού Γαρδικίου και βιάστηκαν ομαδικά. Ο μικρός Αλή, που μετά τον θάνατο του πατέρα του βρέθηκε υπό την εποπτεία ενός ιερέα, επηρεάστηκε δραματικά από αυτά τα γεγονότα, καθώς θεωρούσε πως η φιλόδοξη μητέρα του ήταν εκείνη που τον προετοίμασε να γίνει «άντρας και Βεζύρης».

Σήμερα, η Κόνιτσα είναι ένας υπέροχος τουριστικός προορισμός, περιτριγυριζόμενη καθώς είναι από τις καταπράσινες βουνοκορφές της Τραπεζίτσας, της Τύμφης και του Σμόλικα, και βρεχόμενη από τον Αώο και τον Βοϊδομάτη. Είναι, όμως, και ένας τόπος γεμάτος ιστορία, τόσο χάρη στα μνημεία και τα γεφύρια της, όσο και χάρη στην μοναδική μουσική της παράδοση, που έχει γίνει γνωστή σε ολόκληρο τον κόσμο.