Βανκούβερ: Οι κρίσεις αστέγων και τοξικοεξαρτημένων που αντιμετωπίζει η πόλη και η ανθρώπινη παλέτα της απόλυτης εξαθλίωσης
Δεν σοκάρομαι εύκολα. Μετά από μία ηλικία, και ειδικά όταν έχεις ταξιδέψει αρκετά, λίγα πράγματα είναι ικανά να σε ταρακουνήσουν. Έχω δει ανθρώπους που δεν έχουν τίποτα στον κόσμο να είναι ξαπλωμένοι πάνω στο οδόστρωμα του αυτοκινητόδρομου στη Μουμπάϊ της Ινδίας, και άλλους να κάνουν χρήση ναρκωτικών ενώ κυριολεκτικά από πάνω τους περνάνε οι καλοντυμένοι tech bros του Σαν Φρανσίσκο. Αυτό, όμως, που είδα στους δρόμους του Βανκούβερ – μιας υποτίθεται πλούσιας πόλης, μιας υποτίθεται πολιτισμένης, προοδευτικής χώρας, με ένα απ’τα πιο δυνατά brand (εικόνα) χώρας στον πλανήτη – ούτε το περίμενα, ούτε το είχα ξαναδεί.
Σε έκταση όχι τετραγώνων, αλλά τετραγωνικών χιλιομέτρων, στις γειτονιές του Downtown Eastside (αλλά όχι μόνο), μία ανθρώπινη παλέτα της απόλυτης εξαθλίωσης∙ μια κόλαση του Δάντη∙ ένα θέαμα που νομίζεις ότι έχει βγει από ταινία τρόμου. Άνθρωποι όλων των ηλικιών, μόνοι τους ή σε μικρότερες ή μεγαλύτερες ομάδες, όρθιοι, καθιστοί, γυμνοί ή ντυμένοι, σε αναπηρικά καροτσάκια ή με πι, ξαπλωμένοι, σκυφτοί στο πεζοδρόμιο, μπροστά σε εισόδους μαγαζιών και κτιρίων∙ και κυρίως αμέτρητοι άνθρωποι με το σώμα τους διπλωμένο πάνω απ’ τα λιγοστά υπάρχοντά τους∙ στο μεταίχμιο συνείδησης και παραισθήσεων, ζωής και θανάτου∙ μπουσουλάνε, σέρνονται προς όλες τις κατευθύνσεις, σαν να αιωρούνται σε αργή κίνηση∙ κάνουν χρήση σκληρών ναρκωτικών που διαβρώνουν το σώμα, χάνουν τον έλεγχο των σωματικών υγρών τους, μιλάνε μόνοι τους, προσπαθούν να κρατηθούν στη ζωή ή ίσως να ξεφύγουν από αυτήν.
Στη στάση του λεωφορείου στο πιο κεντρικό σημείο της πόλης, ένας νέος άνθρωπος είναι πεσμένος μπρούμυτα, ακίνητος. Για αρκετή ώρα περνούν πολλοί περαστικοί που δεν δίνουν καμία σημασία. Κάποια στιγμή καταφτάνει ένας φοιτητής∙ με το που τον βλέπει πάει να τον σκουντήξει για να δει αν είναι καλά, αν ζει∙ το θάρρος και η ανθρωπιά του με γεμίζουν ελπίδα και ταυτόχρονα ντροπή (γιατί να μην το έχω κάνει εγώ αυτό;). Ο άνθρωπος ξυπνάει και πετάγεται αλλά σχεδόν αμέσως ξαναπέφτει. Από εκείνη τη στιγμή και για τα επόμενα δεκαπέντε λεπτά μέχρι να έρθει το λεωφορείο βρίσκεται σε μία διαρκή κίνηση ανόδου και καθόδου∙ πάλλεται αργά σαν εκκρεμές∙ πασχίζει να μείνει ξύπνιος χωρίς να καταφέρνει ποτέ να σηκωθεί αλλά και χωρίς ποτέ να ξαπλώνει τελείως χάμω. Το λεωφορείο έρχεται και ανεβαίνουμε, αλλά μετά από λίγο σταματάμε. Ένα μπλόκο της αστυνομίας έχει κόψει την κίνηση κοντά στην Chinatown. Ένα ασθενοφόρο και τραυματιοφορείς βρίσκονται δίπλα μαζεμένοι γύρω από μερικές ομάδες αστέγων. Μάλλον κάποιος έχασε τη μάχη.
Το Βανκούβερ, όπως και πολλές άλλες πόλεις του Καναδά και των ΗΠΑ (πρωτίστως) αλλά πλέον και της Ευρώπης, αντιμετωπίζει δύο αλληλένδετες κρίσεις: κρίση αστέγων (πάνω από 3.000 μόνο στο κέντρο της πόλης) και τοξικοεξαρτημένων. Επτά άνθρωποι πεθαίνουν στο Βανκούβερ κάθε μέρα από υπερβολική ή νοθευμένη δόση.
Το πολιτικό, μιντιακό, κοινωνικό και ακαδημαϊκό κατεστημένο του Καναδά έχει μετατρέψει την πολιτική ορθότητα σε τέχνη, υιοθετώντας μια ρητορική ενοχής και διαρκούς αυτομαστίγωσης για τον μαζικό εκτοπισμό και την διαχρονική καταπίεση των αυτοχθόνων πληθυσμών. Κατά πόσον όμως αυτή η ρητορική συνοδεύεται από ουσιαστικά μέτρα και δομική αλλαγή, αντί να εξαντλείται σε επικοινωνιακή προβολή αρετής (virtue signalling);
Ο αγαπητός στην Ελλάδα ψυχολόγος και συγγραφέας Γκάμπορ Ματέ, μετά από χρόνια επαφών με εκατοντάδες ασθενείς του DTES (Downtown Eastside), διαπίστωσε ότι πολλοί τοξικοεξαρτημένοι και άστεγοι κατάγονται από οικογένειες αυτοχθόνων∙ όλες ανεξαιρέτως οι γυναίκες που γνώρισε ως ασθενείς είχαν βιώσει σεξουαλική κακοποίηση, και όλοι οι άντρες σωματική, σεξουαλική και συναισθηματική κακοποίηση και εγκατάλειψη. Πολλοί από αυτούς κακοποιήθηκαν από δασκάλους και ιερείς οι οποίοι είχαν αναλάβει την ανατροφή τους, όταν ως παιδιά απήχθησαν από τους γονείς τους και μπήκαν ως οικότροφοι σε ιδρύματα. Ο Ματέ τόνισε ότι το πρόβλημα του Downtown Eastside δεν είναι πρόβλημα της πόλης του Βανκούβερ (οι υπηρεσίες πρόνοιας για τους τοξικοεξαρτημένους του Βανκούβερ θεωρούνται από τις καλύτερες στον κόσμο), αλλά συνολικά του Καναδά: πρόβλημα οικονομικής ανισότητας και στέγασης που – όπως και σε πολλές άλλες χώρες – εντάθηκε κατά τη διάρκεια της πανδημίας.
Ακριβώς δίπλα σε αυτούς τους ανθρώπους, σε απόσταση πέντε μέτρων, τα χίπστερ αρωματοπωλεία, τα καφέ με το avocado-on-toast και τους flat white των 10 δολλαρίων, οι ορδές των τουριστών στα εστιατόρια και τα ακριβά μαγαζιά του Gastown, και κυρίως οι ντόπιοι που, είτε από φυσική άμυνα, είτε από απελπισία, είτε από αδιαφορία, έχουν πάψει να επεξεργάζονται την περιφερειακή τους όραση και, με νεκρωμένο βλέμμα, ζούνε τον κόσμο μέσα από το κινητό τους.
Ένας κήπος των ζωντανών-νεκρών. Μόνο που δεν είναι απολύτως ξεκάθαρο ποιοι είναι οι ζωντανοί και ποιοι οι νεκροί σ’ αυτόν τον κήπο.
19°
