Ηλεκτροκίνηση II: Είναι επαρκές το σημερινό θεσμικό πλαίσιο;

Δεδομένου ότι το θεσμικό πλαίσιο αποτελεί το εργαλείο για την υλοποίηση μιας Εθνικής στρατηγικής σε οποιοδήποτε τομέα, η περίπτωση της ηλεκτροκίνησης δεν θα μπορούσε να αποτελεί εξαίρεση. Από τη διεθνή εμπειρία προκύπτει ότι η στρατηγική για την ηλεκτροκίνηση θα πρέπει να περιλαμβάνει τουλάχιστον τέσσερις κύριους πυλώνες: (1) Ανάπτυξη της αγοράς, με μία σειρά οικονομικών και φορολογικών μέτρων, καθώς και μέτρων ενισχύσεων και επιδοτήσεων, (2) Ανάπτυξη υποδομών, για τη φόρτιση των αυτοκινήτων, την απρόσκοπτη παροχή ηλεκτρικής ενέργειας, την αντιμετώπιση τροχαίων περιστατικών και ατυχημάτων και την επισκευή και συντήρησή τους, (3) Ανάπτυξη προϋποθέσεων δημιουργίας εγχώριας προστιθέμενης αξίας, σε όλο το φάσμα της αγοράς αυτοκινήτων, ανταλλακτικών, μπαταριών, σταθμών φόρτισης και άλλων εξαρτημάτων (στο σύνολο ή εν μέρει) και (4) Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών για τη νέα τεχνολογία, τη σκοπιμότητα προώθησής της, τις ιδιαιτερότητες χρήσης της και τη σύγκρισή της με την τεχνολογία που θα αντικαταστήσει – των αυτοκινήτων, δηλαδή, με θερμικό κινητήρα.

Από τα θέματα που περιλαμβάνονται στους άξονες αυτούς, το μέχρι σήμερα θεσμικό πλαίσιο της χώρας μας έχει καλύψει την ανάπτυξη της αγοράς και σε ένα μικρό μόνο μέρος των ανάπτυξη των υποδομών.

Κρίσιμα θέματα του δεύτερου πυλώνα, όπως (α) η επάρκεια των δικτύων διανομής για την ανάπτυξη υποδομών φόρτισης, (β) η αντιμετώπιση τροχαίων συμβάντων (από απλή ακινητοποίηση αυτοκινήτου λόγω εξάντλησης της μπαταρίας, μέχρι οδικό ατύχημα/δυστύχημα ή εμπλοκή ηλεκτρικού αυτοκινήτου (η/α) σε καιρικά φαινόμενα/πλημύρες), (γ) η ασφαλής και επαρκής συντήρηση και επισκευή η/α, (δ) η μετακίνησή τους με πλοία και (ε) η δυνατότητα κίνησης/φόρτισης σε όλη την επικράτεια της χώρας, δεν έχουν αντιμετωπισθεί μέχρι σήμερα. Οι μέχρι σήμερα ενδείξεις είναι ότι ούτε στο μέλλον θα αντιμετωπισθούν, όσο οι αρμοδιότητες ενός πολυσχιδούς θέματος, όπως η ηλεκτροκίνηση, ανατίθεται αποκλειστικά σε ένα υπουργείο ή ακόμη και σε μια υπηρεσία υπουργείου. Σε άλλες χώρες η δημιουργία ενός επιτελικού διυπουργικού εθνικού φορέα για την ηλεκτροκίνηση, έδωσε τη δυνατότητα εμπλοκής περισσότερων της μιας υπηρεσίες από διαφορετικά υπουργεία. Αντίθετα στο Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, που ήταν αρχικά αρμόδιο για την προώθηση της ηλεκτροκίνησης, επικράτησε η άποψη ότι «εμείς δεν θα υποδείξουμε την πολιτική άλλων Υπουργείων».

Πέρα, ωστόσο, από την απουσία διυπουργικής συνεργασίας, υπάρχει έλλειψη συντονισμού και σε συναφείς αρμοδιότητες. Χαρακτηριστικά παραδείγματα οι στόχοι του Ε.Σ.Ε.Κ. (Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα) που επικαιροποιήθηκε τον Δεκέμβριο του 2024 και η υλοποίηση των Σ.Φ.Η.Ο. (Σχεδίων Φόρτισης Ηλεκτροκίνητων Οχημάτων) των Δήμων. Οι Δήμοι έχουν δεσμευτικές υποχρεώσεις να αναπτύξουν τοπικά δίκτυα φόρτισης, ενώ τα δίκτυα διανομής ηλεκτρικής ενέργειας δεν επαρκούν. Αρμόδιος για την αναβάθμιση και επέκταση των δικτύων είναι ο ΔΕΔΔΗΕ (Διαχειριστής Εθνικού Δικτύου Διανομής Ηλεκτρικής Ενέργειας), στα 12 Στρατηγικά Έργα του οποίου δεν υπάρχει κανένα σχετικό έργο (ιστοσελίδα ΔΕΔΔΗΕ).

Η δημιουργία εγχώριας προστιθέμενης αξίας για την Ελλάδα ακούγεται κάτι σαν επιστημονική φαντασία. Σε μία νέα αγορά, όπου σε πολλές χώρες (Πολωνία, Τσεχία, Σλοβακία, Ουγγαρία, αλλά και Γερμανία, Ιταλία και Γαλλία) γίνεται μεγάλη προσπάθεια προσέλκυσης εγκαταστάσεων παραγωγής μπαταριών και εξαρτημάτων τους, καθώς και ηλεκτρικών αυτοκινήτων (κατασκευή, συναρμολόγηση, υποσυστημάτων ή ανταλλακτικών) στην Ελλάδα, πριν από μερικά χρόνια, η άποψη της πολιτικής ηγεσίας ήταν ότι «οι μπαταρίες λιθίου, στις οποίες βασίζονται τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα, είναι μια φούσκα που σύντομα θα σκάσει». Ως αποτέλεσμα δεν προσελκύονται ξένες επενδύσεις, ενώ η ανακοίνωση εγχώριας παραγωγικής μονάδας μπαταριών λιθίου στη Δυτική Μακεδονία, μετά από καθυστερήσεις τριών και πλέον ετών στο τέλος ματαιώθηκε.

Ο τέταρτος πυλώνας φαίνεται για τα Ελληνικά δεδομένα κάτι περιττό και άχρηστο (στις Η.Π.Α. σε κάθε πρόγραμμα που απευθύνεται σε εταιρίες και πολίτες, το 10 με 12% του συνολικού προϋπολογισμού καλύπτει δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης). Η πρακτική αυτή, όμως, αφήνει τους καταναλωτές εκτεθειμένους στην άγνοια και στο αυτοσχεδιασμό, ή αποδέκτες ελλιπούς ή ελεγχόμενης/κατευθυνόμενης ενημέρωσης. Μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα:

• Η ακινητοποίηση ηλεκτρικών αυτοκινήτων την περίοδο των Χριστουγέννων 2024 σε χειμερινούς προορισμούς και η δημιουργία έντονων κυκλοφοριακών προβλημάτων, διότι ποτέ οι χρήστες η/α δεν ενημερώθηκαν ότι σε χαμηλές θερμοκρασίες και με μέση-υψηλή ταχύτητα, η εμβέλεια μπορεί να πέσει γύρω στο 60%.
• Το ερώτημα εάν τα η/α παίρνουν φωτιά, δημιουργεί συχνά επιφυλάξεις στην απόκτησή τους. Οι στατιστικές δείχνουν ότι τα περιστατικά φωτιάς σε συμβατικά αυτοκίνητα είναι 51 φορές περισσότερα από αυτά των ηλεκτρικών. Το πρόβλημα, ωστόσο, είναι ότι εάν συμβεί πυρκαγιά σε η/α, η διαχείριση του περιστατικού χρειάζεται εκπαιδευμένο προσωπικό με ειδικό εξοπλισμό.
• Εάν ακινητοποιηθεί ένα η/α μπορεί να ρυμουλκηθεί ή έστω να μετακινηθεί; Η απάντηση είναι αρνητική, διότι μπορεί να δημιουργηθεί σοβαρή βλάβη ή να προκληθεί ατύχημα, με συνέπεια η μετακίνηση/απομάκρυνση να χρειάζεται ιδιαίτερη διαδικασία.
• Τέλος, ανακοινώνονται οι εγκαταστάσεις «γρήγορων» σταθμών φόρτισης, χωρίς οι χρήστες να ενημερώνονται ότι η πολύ γρήγορη φόρτιση πρέπει να υποστηρίζεται (να είναι αποδεκτή) από την τεχνολογία του αυτοκινήτου τους. Διαφορετικά ένας τέτοιος σταθμός φόρτισης δεν δίνει κανένα πλεονέκτημα.

Φυσικά δεν είναι απαραίτητο να ανακαλυφθεί ο τροχός στην Ελλάδα. Σχεδόν όλα παραπάνω έχουν αντιμετωπισθεί ήδη σε άλλες χώρες, οι εκθέσεις των οποίων με τίτλους «Lessonslearnt» (παθήματα – μαθήματα) μπορούν να αποτελέσουν «εύκολα βήματα» για την ανάπτυξη και λειτουργία της ελληνικής αγοράς. Ωστόσο, η άποψη της πολιτικής ηγεσίας του αρμόδιου Υπουργείου ήταν μέχρι τώρα ότι «η Ελληνική αγορά δεν θα κινηθεί με τον ίδιο τρόπο και δεν θα αντιμετωπίσει τα προβλήματα που βρήκαν οι άλλοι» διότι «η Ελληνική αγορά θα αναπτυχθεί απολύτως ομαλά, αφού οι Έλληνες είμαστε διαφορετικοί από τους άλλους». Και το κυνήγι των ανεμόμυλων συνεχίζεται.