Το ηλεκτρικό σύστημα και ο ρόλος των Ενεργειακών Κοινοτήτων

Η διαδικασία απο-ανθρακοποίησης της οικονομίας δημιούργησε εντελώς νέες συνθήκες στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας, σε σημείο που ορισμένοι αναφέρονται σε «έναν καινούργιο κόσμο». Η τεχνολογική πρόοδος, ειδικά στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών και της αποθήκευσης, έχει καταστήσει πλέον την παραγόμενη από ΑΠΕ ενέργεια την πλέον ανταγωνιστική – ακόμα και χωρίς την επίδραση του Συστήματος Εμπορίας Ρύπων.

Ηλεκτρική ενέργεια: η οικονομικότητα του ενεργειακού τομέα

Ο σχεδιασμός και τα οικονομικά των αγορών ηλεκτρικής ενέργειας στον «παλαιό κόσμο» – και μέχρι σήμερα – προσδιορίζονται από δύο τεχνικές παραμέτρους: αφενός ότι στον προγραμματισμό της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας λαμβάνεται υπόψη το βραχυχρόνιο μεταβλητό κόστος παραγωγής, και αφετέρου ότι η παραγωγή πρέπει να συμβαίνει την ίδια στιγμή με την κατανάλωση. Πλέον, και οι δύο αυτοί περιορισμοί δεν ισχύουν, τόσο λόγω του μηδενικού βραχυχρόνιου οριακού κόστους της παραγωγής των ΑΠΕ, όσο και επειδή η αποθήκευση είναι πλέον διαθέσιμη και οικονομικά βιώσιμη. Και μάλιστα, και τα δύο μπορούν να αναπτυχθούν με δομή ενοτήτων (modularfashion), όπου με εξίσου αποδοτικό τρόπο μπορούν να εγκαθίστανται συστήματα πολύ μικρής κλίμακας –ακόμα και σε οικιακό επίπεδο – μέχρι και μεγάλα συστήματα που συνδέονται απευθείας στο ηλεκτρικό σύστημα υψηλής τάσης.

Τα δύο αυτά τεχνολογικά χαρακτηριστικά – το μηδενικό μεταβλητό κόστος και η αποθήκευση –μετατρέπουν τον ενεργειακό τομέα σε έναν σχεδόν αποκλειστικά κεφαλαιουχικού κόστους τομέα, όπου η παραγωγή κάθε μιας επιπλέον μονάδας ενέργειας δεν αυξάνει το κόστος· αντιθέτως, δυνητικά το μειώνει για την κοινωνία. Η ηλεκτρική ενέργεια πλέον αποκτάει χαρακτηριστικά δημοσίου προϊόντος (publicgood), με την οικονομική έννοια του όρου, όπου όσοι περισσότεροι χρησιμοποιούν ένα προϊόν που ήδη είναι διαθέσιμο, τόσο οικονομικά αποδοτικότερο είναι. Οι βασικές αρχές των οικονομικών των δικτύων ισχύουν για το σύνολο των δραστηριοτήτων του ηλεκτρικού τομέα – περιλαμβανομένων της παραγωγής και κατανάλωσης – και όχι μόνο για τα δίκτυα μεταφοράς και διανομής, που ίσχυε μέχρι σήμερα.

Συνεπώς, η οικονομικότητα του ενεργειακού τομέα σχετίζεται άμεσα με τους όρους χρηματοδότησης των κεφαλαιουχικών αναγκών, και ιδίως με τη βελτιστοποίηση της χρήσης των υποδομών – τόσο της παραγωγής ΑΠΕ και αποθήκευσης, όσο και των δικτύων – από τους χρήστες.

Στη μεταβολή αυτή των συνθηκών λειτουργίας των ενεργειακών συστημάτων και των σχετικών αγορών, κρίσιμος παράγοντας είναι η ανάπτυξη συνεργατικών μηχανισμών, και ιδίως από την πλευρά της κατανάλωσης.

Ενεργειακές Κοινότητες και αγορά ενέργειας

Εδώ έρχονται οι Ενεργειακές Κοινότητες που θα αποτελέσουν – ή πρέπει να αποτελέσουν – τις οντότητες που θα επιτυγχάνουν βελτιστοποίηση της χρήσης των υποδομών στο επίπεδο της κοινότητας. Οι τυχόν ελλείψεις ή πλεονάσματα θα διατίθενται σε επίπεδο αγοράς, ώστε άλλες συλλογικές (ή μεμονωμένες) οντότητες να μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα υπολειπόμενα με αποδοτικό τρόπο. Οι Ενεργειακές Κοινότητες, ως συλλογικές οντότητες – και επειδή τα μέλη τους «γνωρίζονται» μεταξύ τους και τους συνδέει μια συμβατική σχέση – μπορούν να διαχειριστούν με αποτελεσματικό τρόπο, μεταξύ άλλων, μακροχρόνιες συμβάσεις αγοράς ενέργειας (π.χ. syndicatedPPAs), να επιτυγχάνουν υψηλότερο βαθμό μακροχρόνιας δέσμευσης (long terμmengagement) και να διαχειρίζονται αποτελεσματικότερα συνέργειες που δεν μπορούν να ανιχνευτούν στις οργανωμένες αγορές, όπως η εποχική συμπληρωματικότητα, οι χρηματοδοτικές δυνατότητες, η οικονομική φερεγγυότητα και η κοινωνική αλληλεγγύη.

Για την επιτυχή λειτουργία των Κοινοτήτων, και ιδίως αναφορικά με τον ρόλο τους στη χρήση των υποδομών παραγωγής και δικτύων, είναι προφανής η ανάγκη να υπάρχει η κατάλληλη ροή πληροφορίας, βάσει της οποίας θα μπορεί να γίνεται ο προγραμματισμός και η λειτουργία των συστημάτων – τόσο σε επίπεδο Κοινοτήτων, όσο και σε επίπεδο Συστήματος. Η ψηφιοποίηση των δικτύων, με τη χρήση έξυπνων συστημάτων και μετρητών, θα επιτρέψει τη βέλτιστη κατανομή πόρων τόσο σε τεχνικό όσο και οικονομικό επίπεδο.

Πέραν αυτών, η ψηφιοποίηση θα επιτρέψει τη βελτιστοποίηση της εποπτείας του δικτύου, όπου η αδιάκοπη ροή πληροφορίας επιτρέπει στους διαχειριστές να λαμβάνουν πληροφορημένες αποφάσεις για τους τρόπους με τους οποίους μπορούν να εξασφαλίζουν την ασφαλή λειτουργία των δικτύων και του εξοπλισμού, καθώς και για την περαιτέρω ανάπτυξη των δικτύων. Οι πληροφορίες αυτές, με κατάλληλη επεξεργασία, θα δίνουν επίσης και τα αναγκαία σήματα στις αρμόδιες αρχές για τη λήψη μέτρων και την εφαρμογή πολιτικών, που θα βελτιώνουν ακόμα περισσότερο την αποδοτικότητα των κεφαλαίων που επενδύονται, καθώς θα βοηθούν στην αξιολόγηση των επιδοτούμενων μηχανισμών και προγραμμάτων, ώστε οι παρεμβάσεις να γίνονται στοχευμένα και να επιτυγχάνουν υψηλή ανταποδοτικότητα.

Ο Μίλτος Ασλάνογλου είναι Γενικός Διευθυντής Ελληνικού Συνδέσμου Προμηθευτών Ενέργειας (ΕΣΠΕΝ)